Bu sayfayı yazdır

Kumaşın bir tekstil materyali olarak kullanımını, diğer bir deyimle işlevini sağlayan düzgün yüzey, incelik, esneklik, sağlamlık, örtme gibi temel niteliklerinin yanında, gerek yüzey görünümünü, gerekse kullanım koşullarında davranışlarını belirleyen başka bir çok özelliği vardır. Bu özellikler kumaşın hammadde ve yapı özelliklerinin karmaşık fonksiyonları olarak oluşurlar.

 


Kumaş yapısının istenilen belli bir kullanım amacına göre, o amacın gerektirdiği niteliklerde, o amaca en uygun hammadde ile, sunulan pazarın ve mevsim şartlarına, beğeni ölçülerine uygun güzellikte olması koşullarından başka, bir yandan o amacın taşıyabileceği uygun, diğer yandan da sunan kurum için en yüksek karlılığı getirebilecek ekonomik değerlerde olması gerekir.

 

A-KİMYASAL ÖZELLİKLER

 

Bir kumaşın üretimi ve kullanımı sırasında kimyasal maddelere karşı dayanıklılığı, yanma ve boyanabilme gibi özellikleri kimyasal özelliklerdir. Bu ise kumaş yapımında kullanılan liflerin kimyasal özellikleriyle doğrudan ilgilidir. Boyanarak renklendirilmiş kumaşlarda renk haslıkları ve boyanabilme yeteneği, gerek lifin, gerekse boyanın kimyasal yapısı ile ilgili diğer önemli özelliklerdir. Kumaşın nem çekme olarak tanımlanan su çekme ya da atmosferdeki suyu emme özelliği de kumaşın hammadde bileşimine dolayısıyla liflerin kimyasal yapısına bağlı bir özelliktir .

 

Giysilik kumaşların teri çekmesi, havlu gibi kumaşların suyu çekerek üzerine alması önemli bir özelliktir. Pamuk lifi suyu iyi çektiği için havlular pamuk ipliği ile dokunmaktadır. Ayrıca su çekme özelliği iyi olan sentetik lifler de bulunmaktadır. Bu gibi kumaşlarda, kumaşın su çekme yeteneği ve taşıyabileceği su miktarı önemlidir.

Su çekme yeteneği, kumaşın suya düşey olarak daldırıldıktan sonra, suyun kumaş içinde yukarıya doğru yayılma hızı saptanarak belirlenebilir.Her kumaş kullanım sırasında bir miktar kirlenmektedir. Kirlerin uzaklaşması yıkama ya da kuru temizleme yoluyla sağlanır. Bu nedenle kumaşların bu işlemlere karşı da dayanıklı olması gerekmektedir.

 

B-FİZİKSEL ÖZELLİKLER

 

Kumaşın fiziksel özellikleri lif, iplik özelliklerinden ve kumaş yapısından etkilenen karmaşık özelliklerdir. Bunlar kimyasal özelliklerden farklı bir nitelik gösteren bir dizi özelliktir. Bunlar ;

 

1-Yapısal özellikler

 

2- Mekanik özellikler

 

3-- Duyusal özellikler

 

4- Geçirgenlik  ve iletkenlik özellikleri olmak üzere 5,6,7,8,..... gibi sıralanabilir.

 

1-Yapısal Özellikler

 

Kumaşın eni, boyu, örgüsü, kumaşı oluşturan lif ya da ipliklerin kalınlıkları ve kumaş içerisindeki yoğunluk ya da sıklıkları ile kumaş kalınlığı bu özellikler içerisinde sayılabilir. Kumaşın teknik özellikleri de denilen bu özellikler ayrıca kumaşın diğer fiziksel özelliklerini de önemli ölçüde etkilerler. Kumaşın görünümü, kalınlığı, yumuşaklığı gibi özellikleri, seçilen örgüye bağlı olarak farklılıklar göstermektedir. Çözgü ve atkı ipliklerinin sıklıkları birim uzunluktaki iplik sayılarıyla ifade edilir.

 

İplik sıklıkları arttıkça kumaşın gramajı artmakta ve kumaş daha sert tutum ve mukavemet kazanmaktadır. Kumaş içinde iplik kaymaları ise azalmaktadır. Kumaşların kulanım amacına göre değişkenlik gösteren gramajı, kumaşın birim alanına düşen ağırlığını ifade eder. Kumaş boyutları ise genellikle kullanım amacına göre belirlenmiş ölçülerdir. Bunlar ham ve mamul boylar olarak ifade edilir. Bunlardan özellikle kumaş eni çok önemli bir özelliktir.Kalınlık kumaşın geçirgenlik, dayanıklılık, döküm gibi özelliklerini etkilemektedir. Kumaş kalınlığı ipliğin numarasına, bükümüne, düz veya tekstürize olmasına bağlıdır. Ayrıca kalınlık, örgü türü ve sıklıklarla da ilgilidir.

 

2-Mekanik Özellikler

 

Kumaşın eni, boyu ya da kumaş düzlemine dik doğrultuda etkileyen kuvvetler altındaki davranışlarını belirleyen kopma uzaması, kopma dayanımı, yırtılma dayanımı, patlama dayanımı, eğilme dayanımı, dikiş dayanımı, sürtünme dayanımı esneklik, ütü tutma, buruşmazlık gibi özellikleri mekanik özellikler olarak tanınırlar.

 

Kopma Dayanımı:

 

Kopma ile sonuçlanan bir çekme testinde, deney numunesine uygulanan en büyük kuvvettir. Kopmada uzama, bir kopma dayanımı testinde deney numunesine uygulanan en büyük kuvvet altında numunedeki uzamadır.

 

Yırtılma Dayanımı:

 

Kumaşı bir dönme momenti veya belli bir eksen etrafında döndürerek, çekme etkisi ile kopartmak için gerekli kuvveti ifade etmektir. Yani, bir kumaşta belirlenmiş koşular altında bir yırtığı başlatmak, sürdürmek ya da yaymak için gereken karşı koyma kuvvetidir. Yırtılma dayanımı kumaşın yapısı ile ilgilidir. Bir araya kümelenmiş iplikler gerilimi paylaşarak yüksek bir dayanım gösterirler. Eğer iplikler kumaş içerisinde kolayca konum değiştiriyorsa yırtılma kuvveti birbirini takip eden iplikleri koparmayacak, bunun yerine yer değiştirerek bir araya gelmiş elyaf demetlerini koparacaktır.

 

Dikiş Dayanımı:

 

Dikilmiş kumaşlarda bir veya birden fazla kumaş ile dikişin meydana getirdiği bağlantının kopmaya karşı gösterdiği en büyük dirençtir.

 

İplik Kaymasına Karşı Dayanım:

 

Dokuma kumaşlarda kaymaya karşı dayanım, dikişe paralel ipliklerin bir yer değiştirme miktarı için dikişe dik olarak uygulanması gereken kuvveti ifade etmektedir. Bu dayanım, iplik bükümüne, ipliği oluşturan elyafın cinsine, kumaş sıklıklarına, atkı ve çözgü ipliklerinin bağlantılarına göre değişmektedir.

 

Eğilme Dayanımı:

 

Kumaş dökümlülüğü tekstil mamulünün eğilmeye karşı gösterdiği direnci ifade eder. Birim ende tekstil mamulünün gerilim uygulanmadan birim kavis yarıçapına eğildiğinde her iki ucuna uygulanan momenttir.

 

Aşınma Dayanımı:

 

Tekstil materyalinin bir başka materyal ile sürtünmesiyle iplik ve liflerin kumaş yüzeyinden dışarı çıkması sonucunda kumaş yüzeyinde meydana gelen aşınma ya da eskimeye karşı direnmesidir. Özellikle dokuma kumaşlar için geçerli olan aşınma dayanımı, kopma dayanımının yanı sıra kumaşların dayanıklılığını ifade eden en önemli özelliklerden biridir. Aşınma dayanımı, liflerin mekaniksel özellikleri, iplik ve kumaş yapısı, kumaş konstrüksiyonu, elyaf, iplik ve kumaş üzerinde kalan kimyasalların miktarı gibi bir çok faktörden etkilenmektedir.

 

Elastikiyet:

 

Belli bir kuvvetin etkisi altında biçim değiştiren kumaşın, bu kuvvet ortadan kalktıktan sonra eski durumuna dönebilme yeteneğidir. Kumaşın elastikiyeti yani esnekliği sayesinde yırtılmalar engellenebilmektedir. Ancak, bu değişim uzun süreli olduğunda kumaşta boyut ve sıklık değişimleri olur.

 

Buruşmazlık:

 

Kumaşların belirli bir basınç altında kırıştırıldıktan sonra, basınç etkisi kaldırıldığında eski formuna dönebilme yeteneğidir. Buruşmazlık bir tekstil kumaşının kullanım sırasında oluşan buruşuklara karşı direncini ifade eder. Kumaş sıklığı, iplik bükümü ve elyaf elastikiyeti ne kadar fazla olursa buruşma eğilimi o kadar az olur ve böylelikle buruşukluk çabuk ortadan kalkar.

 

3-Duyusal Özellikler

 

Kumaşın tuşesi hammadde özelliğinin, kalınlığının, yumuşaklığının, örgüsünün ve kumaşa uygulanan apre işlemlerinin etkisi nedeniyle kumaşa elle dokunduğumuz zaman algıladığımız duygudur. Genellikle kumaşların yumuşak, dolgun, dökümlü ve diri olmaları istenir. Kumaşların tuşesi, başta kullanılan hammadde olmak üzere kullanılan örgü, iplik cinsi, ipliğin bükümü ile dokuma sırasındaki çözgü ve atkı sıklıkları kadar, hatta daha çok apre işlemlerine bağlı olarak oluşturulur. Burada saptanması gereken, hammaddeyi istenilen kullanım amacına ulaştıracak en uygun apre işlemlerinin uygulanmasıdır.

 

4-Geçirgenlik ve İletkenlik Özellikleri

 

Hava ve su geçirgenliği olarak iki ayrı biçimde tanımlanabilen bu özellik kumaş kalınlığı ile doğruda ilişkili olmakla birlikte, su geçirgenliği yüzey gerilimi nedeniyle kumaşın yüzey yapısına, hava geçirgenliği kumaş içindeki boşlukların miktar ve dağılımına büyük ölçüde bağlıdır. Bu nedenle iplik ve sıklıkları kadar,ipliklerin kendi iç yapıları ve kumaş örgüsü de önemli olmaktadır .

 

Kumaştaki boşlukların miktarı ve boyutu su ve hava geçirgenliğini etkileyen parametrelerdir. Doku boşlukları az ve gözenekler küçükse su ve hava geçirgenlikleri azalmaktadır. Ayrıca kumaşın ıslanma ya da kurutma ile ilgili özellikleri örgüye ve dokusunun yoğunluğuna bağlıdır. Daha çok giysilik kumaşların soğuk ve sıcak gibi dış etkileri geçirmemeleri ancak vücuttaki ter v.b. rutubeti emerek bünyesinde buharlaştırarak dışa atmaları istenir.

 

Kumaşlarda özellikle aranan bu özellik ancak doğal hammaddelerle mümkündür. Isıyı veya sıcağı tutma olarak da belirlenen ısı iletkenliği öncelikle kumaş kalınlığına ve özellikle kumaşı oluşturan liflerin ısıl özelliklerine bağlıdır. Genellikle doğal liflerden yapılan kumaşlar bünyesinde bulundurdukları hava ve buna bağlı olarak nem çekme özelliklerinden dolayı vücudu kışın sıcak, yazın serin tutarlar. Örneğin yün, vücut ile dış havanın sıcaklık farkından doğan rutubeti bünyesine alır ve ayrıca soğuk havalarda vücudu ısıtır, sıcak havalarda ise vücudu serinletir.

 

Kumaşın elektriksel özellikleri ise yalıtkanlık ve statik elektriklenme açılarından önemlidir ve bunlar lif özellikleriyle ilgilidirler. Birikim oluşturacak şekilde havadan elektrik yüklerini çekme ve tutma kabiliyeti statik elektriklenmedir ve ortamdaki nem miktarına ayrıca sürtünmeye bağlıdır. Statik elektrik yükü, kumaşın dokunması, işlenmesi, dikimi sırasında birbirini yapışma oluşturabilir. Statik elektriklenme olayı kumaşın kiri tutmasını kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle çok önemli olabilmektedir. Yün, ipek asetat, polyester ve naylonda statik elektrik oluşabilir. Pamuk, keten, viskon statik biriktirmezler.

 

5—Görünüm Özellikleri

 

Başta hammadde olmak üzere iplik özellikleri, apre işlemleri, örgü efekti,renk ve ilave yardımcı süsleme elemanlarının meydana getirdiği kumaşın en önemli özelliğidir. Kumaşın sunulacağı pazar ortamı, mevsim, moda eğilimi ve buna bakış açısının etkisi altında belirli değişiklikler gösterir . Kumaşların kullanım özellikleri kadar görünüm özellikleri de önemlidir. Kumaş giysi olarak veya ev tekstili olarak toplumun beğenisine sunulmuş bir üründür. Örgü, doku olarak tanımlanan bir görünüm ve yapı özelliği oluşturur. Bu yüzey dokuları ışığı değişik yönlerde ve miktarda yansıtarak çok değişik görünüm efektleri oluşturabilirler.

 

İplikler üni renklerde olduğunda görünümde örgü ön plana çıkmaktadır.Melanj ve vigure iplikler kullanılıyor ise örgünün etkinliği azalarak rengin etkinliği artmaktadır. Muline ve jaspe ipliklerle renklendirmelerde ise örgünün etkinliği genellikle kalmaz. Çözgü ve atkı ipliklerinin farklı renklerde olması ve aralarındaki renk kontrasının artması ile örgü de aynı ölçü de önemlidir. Bazı kumaşların yüzeyindeki hav yapısı ya da halı ve kadifelerdeki ilme yapısı, kumaşta görünümü etkileyen özel doku efektleri yaratırlar.

 

6-Dikilebilirlik

 

Kumaşlar üretim aşamalarının sonunda hedeflenen nitelikleri elde edip edemediklerinin kontrolü için çok çeşitli cihaz ve metotlarla bir çok değişik testten geçirilerek değerlendirilir. Elde edilen bu sonuçlar konfeksiyon prosesleri sırasındaki performansları açısından kumaşların fiziksel ve mekanik özelliklerinin yanısıra çok önemli olan tuşe, yüzey görünümü ve son görünüm gibi estetik özelliklerin bir arada ve tam olarak değerlendirilmesine yetmemektedir. Birçok araştırma ve çalışmalar sonucu kumaşın kalınlık ve ağırlık gibi fiziksel; boyutsal stabilite, eğilme ve kesme rijiditesi gibi mekanik ; tuşe ve yüzey görünümü gibi estetik özelliklerini bir arada değerlendirebilen test yöntemleri ve ekipmanları geliştirilmiştir. Bunlarla sağlanan verilerle kumaşın dikime uygunluğunun ‘’Konfeksiyon Performansı’’ değerlendirilmesinde kullanılabileceğine dair fikir birliği oluşmuştur.

 

1. KESF-F: 70’li yılların başında, Dr. Sueo Kawabata, kumaşların mekanikteknolojik özelliklerini saptayabilen cihaz sistemini geliştirerek kumaştaki çekme, büzülme, eğrilme şeklindeki ufak form değiştirmelerin yanı sıra kumaşların kompozisyon ve üst yüzey özellikleri de ölçülebilmesi sağlanmaktadır. Kawabata, hesaplanmış değerlerden, uzman kişilerin istatistiksel yöntemlerle isabetli sonuçları açıklayabilmesi için kaynak bir cihaz sistemi geliştirmiştir. Böylece elle yapılan subjektif tutum değerlendirmesinin aksine, objektif ve tekrarlanabilir ölçümlerle değerlendirme yapılabilmektedir.

 

2. FAST: Avustralya İngiliz Milletler Topluluğu Bilim ve Endüstri Araştırma Organizasyonu ‘’CSIRO’’ tarafından geliştirilen ve Fabric Assurance by Simple Testing sözlerinin baş harflerinden oluşturulan ‘’FAST’’ istenen kumaş özelliklerinin ölçümü ve değerlendirilmesi için geliştirilmiş olan cihaz ve test yöntemleri sistemidir. Bu sistemde kumaşlar aşağıda gösterildiği gibi dört aşamada değerlendirilir.

 

a)FAST1 ile ağırlık ve kalınlık(Yüzey kalınlığı, serbest yüzey kalınlığı)

 

b)FAST2 ile rijidite(Eğilme ve kesim rijiditeleri)

 

c)FAST3 ile elastikiyet(şekillendirilebilme, uzayabilme , esneme)

 

d)FAST4 ile boyutsal stabilite (higral genleşme ve gevşeme çekmesi)

 

ölçümleri yapılarak elde edilen veriler Fast kontrol kartına cihazlar tarafından işlenerek kumaş üreticilerinin ve konfeksiyoncuların değerlendirilmesine sunulur.

 

7-Ekonomiklik

 

Bir kumaşın tüm niteliklerinin yanısıra daha önemli olan bir faktör ekonomik olmasıdır. Kişilerin ekonomik durumları alım güçlerini de etkilemektedir. Aslında bir mamulün kalitesi önemli bir faktördür. Fakat kişilerin ekonomik durumları, onları mamulün fiyatına dikkat etmelerini zorunlu kılmaktadır .

 

Bu nitelik tasarımcıların hammadde, iplik ve örgü çeşitleri, apre işlemleri v.b. teknolojik olanakları en uygun şekilde kullanmasıyla elde edilir. Ekonomik gücü, zevk ve kültürü ne olursa olsun pazara sunulan kumaşı alacak olan kişilerde ilk etki görünümle başlamaktadır. Tuşe ve ekonomiklikle kesin sonuca gidilmektedir.

 

 

 

Son Düzenlenme Salı, 25 Ocak 2022 15:54

Son Ekledikleri: Faik Keser

?<