Makineler, üzerindeki klavyeden kontrol edilen birer mikro işlemci ile 8 çeşit çorabın 8 farklı boyunun programının yüklenip saklanabildiği birer hafıza ile donatılmıştır. Bu programlarda kumanda tamburunun ilerletilmesi, çorabın her kısmındaki sıra sayısı ve her kısmı için hız kontrolü gibi ürün ve üretim bilgileri bulunabilir. Günümüzde tam elektronik makinelere ulaşılmasıyla kumanda tamburuna da ihtiyaç kalmamıştır. Klavye yardımıyla istenilen program bilgileri mikro işlemciden girilebilir, mevcut bilgiler çağrılabilir veya bu bilgiler değiştirilebilir sonuç olarak makine de bu bilgileri girilen çorabı örebilir.
Makine üzerindeki mikro işlemciye çorabın örülmesine ilişkin komutlar ise bilgisayar destekli desen hazırlama sistemleri yardımıyla oluşturulmuş disketlerden ayrıca yüklenir. Mekanik çorap örme metoduyla karşılaştırıldığında elektronik seçimin en önemli avantajı çalışma hızıdır. Hava sistemi ile çalışır. Bir desen tamburu silindirin bir devrinden sora yeni bir seçim yapabilir. Bu sayede tek tek iğne kontrolü sağlanabilir. Desen raporunun büyüklüğü ise makinedeki mikro işlemcinin hafızasına bağlıdır. Hangi elektronik sistem kullanılırsa kullanılsın bir iğnenin çalışıp çalışmamasını belirleyen tahrik, mekanik olarak verilir. Hareketlendirici ile iğne arasındaki bu mekanik ilişki farklı makine imalatçıları tarafından farklı şekillerde değerlendirilir. Bu salınım yapan selektörler, itilen selektörler veya salınım yapan itme çubukları vasıtasıyla yapalır. Bütün durumlarda piyano grubundaki (hareketlendirici) piyano uçları (kolları) kullanılan selektör sayısına eşit sayıdadır.
Makinenin hafızasına yüklenen bütün desen bilgileri numerik olmalıdır (0 ve 1 cinsinden). Ayrıca makinenin mikro işlemcisinin saymaya başlayacağı bir başlangıç noktasına sahip olması gerekmektedir. Bu noktada bulunan bir elektronik sensör silindirin her devrinde mikro işlemciye bir sinyal gönderir. Örme yapacak olan iğnelere 1 yapmayacak iğnelere ise 0 değeri verilir. En geniş desenlendirme imkânına, bir örme sistemine ve üç ya da daha fazla desenlendirme sistemine sahip vanize yöntemine göre çalışan tek silindirli makinelerde ulaşılabilir.
Çift silindirli makinelerde veya herhangi bir rib zemin üzerinde desen oluşturulduğunda desen iplikleri sayısı ilk olarak örme sistemi sayısına bağlıdır. Ana renk her zaman kendi örme sisteminde örülür. İki veya üç renkli jakar sisteminde renkler tam bir desen sırası dışında aynı sırada örülemez. Bu da sırasıyla iki ve üç örgü sırasında oluşur.
Günümüzde tam elektronik makinelerde desenlendirme ve makinenin pinometrik hava tertibatı da elektronik olarak kontrol edilir. Bunlar arasında hareketli çeliklerin (ilmek çelikleri gibi…) çalışma durumları, silindir (kovan) hareket tipi (dönüş ve salınım) ile hızı, mekiklerin değişimi de sayılabilir.
Elektronik Çorap Örme Makinelerinde Hava Sistemi
Kompresör yardımıyla makineye aktarılan hava sistemi mevcuttur. Kompresörden yeterli hava gelmediği durumlarda makinenin ekranında AİR PRESSURE belirerek havanın yeterli gelmediğinin uyarısını yapar. Makinenin motoru çift zamanlıdır. İki hortumla makineye bağlanmıştır. Biri vakumlama yaparak emme işlemini, diğeri ise üfeleme işlemini yapar.
1-Hava tertibatının kullanıldığı bölümler Pinometrik valf; 12 voltluk elektrik akımının olduğu havayı açmaya ve kapamaya yarayan sistemdir. Mekiklerde ve baskı çeliklerinde kullanılır.
2-Örme işlemi yapılan çorabı silindirden aşağıya doğru çekerek emme işlemini yapar.
3-Örme işlemi sırasında kesilen desen ipliklerini emerek kesik olan ipliklerin iğnelere zarar vermesini önler.
4-Örme işlemi biten çorabı, iğneler silindir üzerinden boşalttıktan sonra emerek sepete atar.
Elektronik Çorap Örme Makinelerinin Fiziksel Yapısı
Elektronik çorap örme makineleri de mekanik çorap örme makineleri gibi üç kısımdan oluşmaktadır.
1-Çardak kısmı
2-Gövde kısmı
3-Alt kısmı
Çardak Kısmı
Üzerinde iplik bobinlerini ve yedek iplik bobinlerini sabit ve düzgün şekilde taşıyan parçadır. Örme işleminde kullanılan bobinlerin birbirine karışmasını önlemek için kullanılan parçadır.
Örme ana malzemesi olan iplikler bobin hâlinde hazırlanarak makinenin ya üzerinden çevreye göre dairesel olarak veya makinenin arka tarafından da örme yapan kısımlara sevk edilir.
Gövde Kısmı
Makinenin örme işlemini yaptığı kısımdır. Gövde kısmı üst tabla ve orta tabla olarak ikiye ayrılmıştır.
Yukarıdaki şekilde üst tablada bulunan baskılar ve otomatikler gösterilmiştir.
Sol tarafta bulunan baskılar
2. düşüş iç platin
2. düşüş ½ havlu baskısı
2. düşüş tam havlu baskısı
Sol iğne otomatiği
Sağ tarafta bulunan baskılar
1.Düşüş tam havlu baskısı arka otomatik
Arka otomatik
Gizli çember otomatiği
1. düşüş ½ havlu baskısı ters havlu baskısı
Alt Kısım
Makinenin alt kısmında, motor çevirme kolu, üstübü deposu ve çorap atma sepeti bulunmaktadır. Makinenin alt kapağı açıldığında ise elektronik kart sistemi, hava sistemi ve yağlama sistemi bulunmaktadır.
Çardak
Bu bölümde bobin takma yeri yani bobinlikler mevcuttur. Bobinlerin takılmasında özellikle hangi bobinin hangi mekiğe iplik sevki yapacaksa o mekiğe yakın bir yere yerleştirilmelidir. Lastik için ise ayrı bir aparat vardır. Lastik bobinliğe yerleştirildikten sonra lastik aparatına takılmalıdır. İplikler iplik gözeneklerinden doğru bir şekilde geçirilmelidir.
İplik Kontrol Tertibatları
Çardaktan gelen ipliklerin kontrolü ve temiz olarak belli bir gerginlikte örme bölgesine sevki sağlayan parçadır. İplik kopuşlarını kontrol eder ve yabancı maddelerin örme bölgesine girmesine engel olur. İplik kontrol tertibatı, iplik rezerv ve iplik kontrol aparatlarından oluşur.
Çardaktaki bobin üzerinden sağılan iplikler, örme iğnelerine gelinceye kadar şu kısımlardan sevk edilir:
İplik yoklama ve kontrol elemanları
Çalışılan iplik numarasına bağlı olarak farklı iplik geçme delikleri bulunur. Her iplik, numarasına uygun boncuklardan geçirilmelidir ki bu şekilde kalın ve hatalı kısımlar örücü iğnelere geçemeden hatalı iplik kontrol edilerek örme hatalarının önlenmesi sağlanmış olur.
Gerginlik kontrolü ve sinyal lambaları (Germe süzme)
Gerginliği fazla olan ve kalınlık yoklama kısmından zor geçen ipliklerin, örme yüzeyi üzerinde hata oluşturmaması için kullanılır. İplik gerilimin altındayken kontrol lambasının ışığının yanması suretiyle makinenin kısa devre yaparak durması sağlanır.
İplik sevk sistemleri
Yukarıda belirtilen ön kontrollerden geçtikten sonra örgünün iplik ihtiyacına göre çeşitli ayar durumlarına uygun şekilde belirli bir sevk hızı ve gerilimle örme iğnelerine iletilir.
Bobinlik
Bobinlerin yerleştirildiği ve iplik sevkinde bobinin dönmeden ve düzgün olarak sabitlenmesini sağlayan kısımdır. Şekline ve büyüklüğüne göre düz bir demir çubuk veya plastik ve dişli konik şeklindedir.
Gözenekler
Çardak kısmındaki demir çubukların arasında bulunur. İpliğin sevk esnasında deforme olmasını ve kopmasını engellemek amacıyla içinde bulunan boncuklar porselenden imal edilmiştir. Bu gözenekler, bobinlerin takıldığı bobinliklerle orantılı bir şekilde çardak üzerine yerleştirilmiştir.
Teraziler
Silindir çevresinde bulunan iğnelerin yarısı kısa ayaklı, yarısı da uzun ayaklı iğnelerdir. Kısa ayak iğneler, topuk-burun örme işleminde taban altında görev yapmaktadır. Teraziler, kısa ayak iğnelere iplik aktararak topuk ve burnu ören uzun ayak iğnelerden ipliği çekerek diğer iğnelere ipliğin takılmasını önlemektedir.
Lastik Gergi Sistemi
Yerleştirme biçimi iplik gergi sistemine göre farklılık göstermektedir. Bunun sebebi ise gergi sisteminin çardak kısmında bulunmasıdır. Lastik gergi sistemindeki küçük dişli sayesinde sıklık ayarı sağlanmaktadır. Ayar kontrolü yapılmadığında lastik bol ya da sıkı olacağından örgü kalitesini düşürecektir.
Gövde
Gövde kısmı alt kısım ve üst kısım olarak iki ana başlık altında incelenir. Üst bölümünde silindir bulunmaktadır. Silindir baz alındığında ise silindire bağlı olan parçalar ve silindire bağlı olmayan parçalar da iki ana başlık altında incelenebilir.
Üst Bölüm
Silindire bağlı olan parçalar
Platinler
İğneler
Jeksler (ara platini)
Selektörler
Silindire bağlı olmayan parçalar
Unçine
Mekikler
testere
Elmas Lastik pensi
Silindire Bağlı Olan Parçalar
Çorap örme makinelerinde silindir üzerinde bulnan parçalar aynı zamanda çorap örme işlemi için ana elemanlardır.
Platin
Elektronik çorap örme makinelerinde iğneler arasında bulunan ilmeklerin daha rahat örülmesini sağlamak amacı ile yerleştirilmiş olan yardımcı parçadır. Tek silindirli elektronik çorap örme makinelerinde iki çeşit platin kullanılmaktadır. Bunlar:
Düz platin
Düz örme işleminde ve desenli çorapların örülmesinde etkilidir. Şekil itibariyle tek gagası bulunur. Tek gagası, ipliği alarak iğne ucuna aktarır.
Havlu platin
Elektronik çorap örme makinelerinde çorap örme işleminde kullanılır. Çift gagası bulunmaktadır. Havlu platinin işlemi bir gagası ile ipliği alarak ilmek oluşturur ve örgünün altına çeker. Diğer gagası ile ipliği alarak iğneye verir ve örgü oluşumunu sağlar. Bu olayı sürekli tekrarlamasından dolayı örgünün alt yüzeyinde havlu örme işlemi gerçekleşir.
Yaprak platin:
Çift silindirli makinelerde düz platinin yanına konulan yardımcı ve örme işlemini kolaylaştıran parçadır. Kalınlık olarak diğer platinlerden daha incedir. Sadece çift silindirli makinelerde kullanılır.
İğneler
Örmeyi gerçekleştiren asıl parçadır. Elektronik çorap örme makinelerinde iki çeşit iğne kullanılmaktadır.
A. Bir ucu kancalı iğne
B. İki ucu kancalı iğne
Kancalı uçlu iğne ismini, baş kısmının kanca şeklindeki kıvrımından almıştır. Baş kısmındaki kanca dil ilişkisi örme işleminin yapılmasının; ayak, yükseklik ve şekilleri ise desenlendirmenin meydana gelmesini sağlar. Kancalı iğneler çalışma esnasında hem kendi başlarına yukarı ve aşağı hareket ederek hem de topluca hareket ederek örme yapar. Bir ucu kancalı iğneler tek silindirli elektronik çorap örme makinelerinde kullanılmaktadır.
İki ucu kancalı iğneler ise Links-Links (kabartma) örgü yapabilen çift silindirli elektronik çorap örme makinelerinde kullanılmaktadır.
Çorap örme makinelerinde iğnelerin çalışma aşamaları:
1-İğne çalışmaz pozisyonda iken iğnelerin hareketi kart sistemi ile hareket ettirilir.
2-İğne çalışır pozisyonda iken iğne dili açılır ve iğne diline iplik besleme işlemi gerçekleşir.
3-İğne dili kapanarak iğnenin gövdesinde bulunan ilmek, iğnenin aşağı çekilmesiyle iğne dilinden yukarı çıkma pozisyonu alır.
4-İlmek iğneden çıkarak yeni bir doku oluşumu sağlar.
5-İşlemi tamamlayan iğne eski konumuna gelerek yeni doku yüzeyi oluşumuna hazır hâle gelir.
Jeksler (Ara Platini)
Elektronik çorap örme makinelerinde selektörler ile iğneler arasında görev yapan jeksler ara platini olarak da adlandırılabilir. Jeksler, selektörlerden aldıkları hareketi iğnelere iletir.
Selektörler
Desen topunun verdiği komutla desen topu piyanosunun selektör ayağına dokunarak kabartmayı kabartır. Kabartma, jeksi, jeks ise iğneyi yukarıya kaldırır ve iğnenin desen veya zemin örmesini sağlar. Selektörler takım olarak 1’den 8’e kadar silindirdeki kanallarına dizilir. 8’den sonra tekrar 1 numaradan başlayarak silindirin çapına göre veya makine özelliğine göre yerleştirilir.
Silindire Bağlı Olmayan Parçalar
Bu parçalar ana örgü elemanı olmasalar da çorap örülmesinde bazı işlemlerin gerçekleştirilmesine yardımcı olan parçalardır.
Unçine
Elektronik çorap örme makinelerinin kapak kısmında bulunan, üzerinde testere olan, çorabın astar kısmını içeri kıvırmaya yarayan ve silinidirin üst kısmında bulunan en önemli parçadır. Sadece elektronik tek silindirli çorap örme makinelerinde bulunur. Unçineler iki çeşittir. Bunlar uzun ayak ve kısa ayak olarak adlandırılır. Makine üzerinde nereye uzun ayak, nereye kısa ayak unçine takacağımız, başlangıç ve bitiş olarak unçinelerin üzerinde işaretlerle belirtilmiştir.
Unçinenin çalışma prensibi:
1-Unçine yatağından çıkarak iki iğne arasına girer. Örme ipliğini alarak kıvırma işlemini yapar.
2- Aynı zamanda kıvırma işlemini yaparken konç kısmının da ilk sırasının örme işlemine yardımcı olur.
Mekikler
Mekiklerin görevi, iplik kontrol tertibatından gelen iplikleri iğnelerin ağzına beslemektir. Bazı elektronik çorap örme makinelerinin arka kısmında zemin mekikleri, yandan besleme ile lastik mekiği ve ön kısmında desen mekikleri bulunmaktadır. Düşüş sayısına göre ve makine farklılıkları mekik sayılarında değişkenlik gösterir. Hava valflerinin yardımıyla silindir üzerine düşerek iplikleri iğne ağzına verme işlemini gerçekleştirir.
Örneğin tek silindirli ve tek düşüşlü elektronik çorap örme makinesinin bir modelinde bulunan zemin mekik grubu aşağıda sıralanmıştır.
Zemin mekik grubu: Bunlar
1 Naylon mekiği
2 İkinci renk mekiği (pamuk veya naylon)
3 Topuk burun mekiği
4 Havlu baskı mekiği
5 Kıvırma naylonu mekiği
6 İkinci zemin mekiği
7 Ana zemin mekiği’dir.
Desen mekik Grubu
Desen çizim programında deseni renklendirmek için desen mekik renklerinin hareket verdiği mekik grubudur.
Lastik mekiği
Makine üzerinde bağımsız olarak lastik aparatı bulunur. Bu aparat lastik ipliğinin mekiğe gelmeden bolluğunu alarak mekiklerden düzgün bir şekilde geçmesini sağlar. Bu aparat üzerinden lastik ipliğinin sıklık ayarı da yapılabilir. Lastik mekiği zemin grubundan farklı bir yere monte edilmiştir.
Testere
Unçinenin üzerinde bulunan ve desen ipliklerini kesmeye yarayan bir parçadır. Sadece Elektronik tek silindirli çorap örme makinelerinde bulunur. Testerenin gözenekleri iplikleri elmasın ağız kısmına getirir ve kesim işlemini yapar. Unçine üzerinde bulunduğu için unçinenin sökülüp takılmasıdan sonra testere doğru ve düzgün yerine yerleştirilmelidir.Yanlış takıldığında testerenin ağzı silindir üzerinde bulunan bütün iğneleri kırabilir.
Elmas
İpliklerin kesilmesini sağlayan parçadır. Elmas belirli periyotlarda sökülerek özel macunu ile zımparalanmalıdır. Testere ve elmas birlikte çalışır.
Lastik Pensi
Lastik mekiği göreve girip işlemini tamamladıktan sonra lastiğin mekikten kaçmamasını sağlayan parçadır.
Silindirin Alt Kısımında Bulunan Parçalar
Çorap makinelerinde örgü elemanlarına verilen komutlara göre hareket veren parçalardır.
Desen Topu
Elektronik çorap örme makinelerinde bulunan ve kart sistemine kablo ile bağlı bulunan desen topu desen mekik gruplarını ve mekikleri harekete geçiren parçadır. Üzerinde piyanolar bulunur. Bu piyanolar sellektörlere vurarak desen oluşumunu sağlar.
Tırnaklar
Topuk yapımında devreye girerek iğneleri, kaldırmak veya indirmek suretiyle topuk oluşumunu sağlar. Makine çeşitlerine ve modellerine göre tırnakların sayısı değişkenlik gösterir. Tırnaklar iki çeşittir.
Kaldıran tırnaklar
Topuk burun oluşumunda genişletme işlemini gerçekleştirirken kısa ayak iğneleri teker teker yükselterek aktif hâle getirir. 2 adettir.
İndiren tırnaklar: Topuk burun işleminin daraltma (eksiltme) bölümü gerçekleştirilirken kısa ayaklı iğneleri ikişer ikişer pasif konuma getirir. Tek adettir.
Nussa (Muska) Çelikleri
Örgünün sıklık ayarını yapan parçadır. Kaldıran tırnakların altında bulunur. Topuk ve burunda sağ ve sol şeklinde ayrı ayrı çalışır. Konç ve taban bölümlerinin örme işleminde ise bir adet nussa (muska) çeliği çalışır.
Görevleri:
1İğneleri aşağıya doğru çekerek ilmeklerin genişlemesini, dolayısıyla örgünün açılmasını sağlar.
2-İğneleri yukarıya kaldırdığında ise ilmeklerin sıklaşmasını ve örgünün daha sıkı olmasını sağlar.
İğne Dili Açıcısı
İğne dilllerini açarak iğneleri örme işlemine hazır hâle getiren parçadır. İğnelerin dilleri açılmadıklarından örme işleminde hata oluşacaktır. Ya da iğne dili üzerinde ilmek birikmesi olacağından iğnenin kırılmasına neden olacaktır.
İğne Otomatiği
Silindirin çevresine yakın olan, iğne kırıldığında veya deforme olduğunda iğne otomatiğine çarpan ve kısa devre yaparak makinenin durmasını sağlayan parçadır.
Pompalar
İğneleri ve çelikleri iten parçadır. Hareketlerini bilgisayarda hazırlanan çorap programından alır.