Cumartesi, 23 Ocak 2016 11:28

Büküm Kontrolü Özel

Öğeyi Oyla
(0 oy)

BÜKÜM KONTROLÜ

 

Filament ipliklerde büküm kontrolü; filament ipliğin üretim planında belirlenen büküm değerlerinde üretilip üretilmediğini kontrolü için yapılır. Belirlenen büküm değerlerinde iplik üretiliyorsa üretime devam edilir. Üretilmiyorsa makine ayarları tekrar gözden geçirilir ve üretim planındaki büküm değerlerinde iplik üretilmesi sağlanır.

 

İplikte Büküm

 

Filament ipliklerde büküm, filament ipliğin kendi ekseni etrafında bükülmesi ile ipliğe mukavemet kazandırmak için yapılır.

 

Bükümün Tanımı

 

Büküm; bir metre veya bir inç uzunluğundaki ipliğin kendi ekseni etrafında kaç tur atığının sayı ile ifadesidir. Filament inceliği, uzunluğu ve yumuşaklığı büküm miktarına etki eder. İpliğin dokumadaki büküm adedi; atkı, çözgü, triko ve el örgü ipliklerinde, giysi, ev tekstili vb. alanlarda kullanımına göre değişir. İpliğe verilecek büküm adedi;

 

 

1-Kullanılan lif özellikleri,

2-Kullanılacağı alan,

3-İpliğin özelliklerine bağlı olarak değişir.

 

 

Bükümün Yönleri

 

Bir iplikte büküm, büküm yönü ve bükümün sayısı ile ifade edilir. İplikler sağ (Z) büküm ya da sol ( S) büküm yönü olarak iki türlü bükülebilir. Büküm yönü dokuma ve örgü yüzeylerinde farklılık gösterir. Üretimde kullanılacak ipliklerin numarası ile büküm yönlerinin de aynı olması gerekir.

 

1-Sağ büküm ( Z büküm) kontrolü:

 

İplik dikey olarak tutulup incelendiğinde tek kat iplik liflerinde meydana gelen spiral veya elipsler Z harfinin orta çizgisi yönünde ise bu iplik sağ (Z) bükümlüdür. İğin saat yönünde yani sağa doğru dönmesi ile Z bükümlü bir efekt (görünüm) oluşur.

 

2-Sol büküm (S büküm) kontrolü:

 

İplik dikey olarak tutulup incelendiğinde tek kat iplik liflerinde meydana gelen spiral veya elipsler S harfinin orta çizgisi yönünde ise sol (S) bükümlüdür. İğin saat yönünün tersine yani sola doğru dönmesi ile S bükümlü bir efekt (görünüm) oluşur. Değişik şekillerde tasarlanıp üretilen büküm ölçüm cihazlarından bir tanesi aşağıda gösterilmektedir.

 

El ile büküm yönünü bulmanın yolu:

 

1-Her iki elin başparmağı ile işaret parmağı arasında kısa bir iplik numunesi tutulur.

 

2-Sağ el ile sağa doğru bükülür.

 

3-İplik bükümü açılıp iplik mukavemetini kaybediyor veya uç kısımlarda elyaf paralel hâle geliyorsa “Z” bükümdür.

 

4-Şayet ipliğin bükümünde artış kaydediliyor ise “S” bükümdür.

 

Büküm Açma Yöntemi İle Büküm Kontrolü

 

İplikteki bükümün ters yönde çevrilerek bükümün açılması esasına dayanır. İplik bükümünün tamamen açıldığı andaki büküm sayısı 1 metre uzunluktaki toplam bükümü verir. Uzunluk dikkate alınarak metredeki ve inçteki büküm hesaplanır.

 

Büküm ölçüm cihazı;

 

sabit bir iplik sıkıştırma çenesi ile iki yönde dönebilen ve iplik doğrultusunda hareket edebilen bir sıkıştırma çenesinden oluşmaktadır. Dönebilen çene motorla tahrik edilmekte ve tur sayısını bir sayaca iletmektedir. Hareket eden çenenin dönüş sayısı bir sayaç aracılığı ile sayılabilir. Çeneler arası uzaklık 25-250 mm’ye ayarlanabilir. İplik bükümü ipliğin birim uzunluğundaki tur sayısıdır. Bu nedenle ölçüm esnasında iplik uzunluğu doğru ayarlanmalıdır. Cihazda bükümün açılmasından doğan uzamayı alacak düzen ile ipliği çeneler arasında belirli bir gerginlikte tutabilecek bir düzen bulunmaktadır. Bu gerginliği sağlayacak ipliğin numarasına göre ağırlıklar mevcuttur.

 

 

 

17cihaz 

 

 

plik çeneler arasında gevşek yerleştirilirse olması gerekenden fazla bir uzunluğun bükümü ölçülmüş olur, çok gergin olduğunda ise daha kısa bir mesafedeki büküm ölçülmüş olur. Gergin numune bağlandığı takdirde cihazın çalışmaması da söz konusudur. Bükümü ölçülecek ipliğin numarasına göre hesaplanacak gerginlik değeri büküm ölçüm cihazının sabit çenesi tarafındaki bölüme gerekli miktarda ağırlık yerleştirilerek sağlanır. Hareket eden

çene, ipliğin bükümünü alacak yönde çevrilmeye başlayınca ibre hareket eder. İplik tamamen açıldıktan ve ters yönde bükülmeye başladıktan sonra ibre tekrar eski yerine gelir. Sayaçta okunan değer büküm sayısını verir.

 

Metredeki Büküm Sayısı Tespiti

 

Büküm açma cihazından alınan değer, iplikte 1 metredeki büküm sayısını verir ve “metredeki büküm sayısı” olarak belirtilir. Büküm derecesinin belirtilmesinde metredeki büküm sayısı yaygın olarak kullanılmaktadır.

Filament ipliklerde metredeki büküm sayısı 20’den 40’a kadardır. Bu iplikler için düşük büküm yeterlidir.

 

Katlı İplikte Büküm Sayısını Bulmanın Amacı

 

İki veya daha fazla tek kat ipliği bükmek suretiyle birleştirerek katlı bükümlü iplik oluşturulur. Tek katlı iki ipliğin bükülmesi, çiftleme ya da iki katlama denir. İki veya daha fazla katlı ipliğin birlikte bükülmesi de çoklu katlama ya da kablolama olarak isimlendirilir. Katlama, ipliklerin bükümsüz olarak boyuna paralel hâle getirilmesine denir.

 

 

 

18cihaz 

 

Katlı Büküm İşleminin Amacı

1-Tek kat ipliğe mukavamet kazandırmak

 

2-Çeşitli görünümlerde iplikler elde etmek

 

3-Kumaşta değişik görünüm ve efekt meydana getirmek

 

4-Çok katlı ve farklı yapılarda iplik elde etmek

İplik adedine göre bükümler

 

 

>> Tek katlı büküm

>> İki katlı büküm

>> Çok katlı büküm (kablo büküm)

 

Büküm sayısına göre bükümler

 

>> Yumuşak büküm

>> Normal büküm

>> Sert büküm

>> Krep büküm

>> Fantazi büküm

 

 

 

19cihaz

 

 

 

Yukarıda sayılan büküm çeşitleri ipliğe farklı görünümler kazandırarak ipliğin esnekliğini, dayanımını, parlaklığını, örtme gücünü, geçirgenliğini değiştirip yeni ve farklı özelliklerde ürünler elde etmek amacıyla uygulanır. Katlı ipliklerde büküm sayısının tespitinde kullanılan büküm ölçme cihazlarının ortak elemanları aşağıda sıralanmıştır.

 

 

20cihaz

 

 

1-Büküm yönü ayarlama düğmesi (Z büküm, S büküm)

 

2-Motor hızı ayar düğmesi

 

3-Sayaç sıfırlama düğmesi

 

4-İpliğin katsayısına göre büküm ölçme ayar seçimi

 

5- “Start” / testi başlatma düğmesi

 

6-“Stop” / testi durdurma düğmesi

 

 

Büküm; ipliğin birim uzunluğundaki tur sayısıdır. Bu nedenle ölçüm esnasında iplik uzunluğu doğru ayarlanmalıdır. İplik çeneler arasında gevşek yerleştirilirse olması gerekenden fazla bir uzunluğun bükümü ölçülmüş olur, çok gergin olduğunda ise daha kısa bir mesafedeki büküm ölçülmüş olur. İplik uzunluğunun optimum olması için ipliğe belirli bir gerginlik değeri verilmelidir.

 

Katlı İpliğin Büküm Yönünü Tespit Etme

 

Tek kat iplik bükümünde S veya Z büküm (tek kat ipliklerin sembolü), katlı iplik bükümünde SZ, ZS, SS veya ZZ büküm (katlı ipliğin büküm yönü ve sembolleri); kablo iplik bükümünde ZSZ veya ZZS büküm yönleri seçilebilir. Bükülecek ipliklerin büküm yönüyle katlama büküm yönü aynı olursa buna büküm üstüne büküm denir. Sert bir iplik oluşmasını sağlar. 

 

 

 

 

21cihaz

 

 

 

 

22cihaz

 

 

 

 

23cihaz 

 

 

Çift katlı ipliklerin bükümünün ölçümü

Tek ve çift katlı ipliklerin ölçümü arasındaki fark, testin bitimiyle ilgilidir. Tek katlı iplikler bükümün uzaması prensibinden faydalanarak açma/kapama yöntemi ile ölçülebilir. Bunun için de cihazın otomatik çalışması gerekir. Yani büküm cihazın çalıştırılmasıyla açılacak, bükümü açılan ipliğin boyu uzayacaktır. Bükümü tamamen açılan ipliğe aynı yönde dönüş verilmeye devam edilirse ilk bükümünün tersi yönde büküm almaya başlayacaktır. Tekrar büküm alan ipliğin boyu kısalacak ve başlangıçtaki uzunluğuna geldiğinde cihaz sensörleri vasıtasıyla otomatik olarak duracaktır. Çift katlı ipliklerde ise iplik katları arasında lif-lif tutunmaları oluştuğundan bükümün açılmasıyla oluşan iplik boyu uzama ve tersi durumda kısalması sağlıklı değildir. Bu nedenle iplik bükümü biraz açıldıktan sonra sol çenenin ucundan ucu sivri bir alet (iğne) geçirilerek sağ başa doğru yavaşça ilerletilmeli, ölçüm yavaş hızda devam ettirilmeli ve büküm son turlarında hata yapılmaması için motor hızı sıfıra düşürülerek son turlar elle sağ çene döndürülerek açılmalıdır. İplik katları tamamen birbirinden ayrıldığında sayaçtan okunan değerin 2 katı (okunan değer x 2) katlı ipliğin tur/metre olarak büküm miktarıdır.

Bükülü İplikte Büküm Sayısını Bulmanın Amacı

Büküm sayısı, bükülmüş ipliğin üzerindeki birim uzunluğundaki dönüş (spiral) adedi şeklinde ifade edilir. Elyafın birim uzunlukta yaptığı spiral sayısı, büküm sayısını verir. Büküm faktörü kullanılarak iplik numarasını bilmeden ipliğin büküm karakteristiği hakkında bilgi edinilebilir. Büküm sayısı, kullanılan ham maddeye ve ipliğin kullanıldığı yere göre tespit edilir.

 

1-Büküm sayısı;

 

2-Kumaşın tuşe ve tutumunu,

 

3-İplik sağlamlığını,

 

4-İplik hacmini ve örtme faktörünü,

 

5-Kumaşın sağlamlık ve esnekliğini

 

6-İplik ve kumaşın boncuklanma özelliği,

 

7-Kumaşın geçirgenliğini,

 

8-Kumaşın kullanım ömrünü etkiler.

 

Deneyin amacı; doğal ve yapay, kesikli veya filament liflerden eğrilmiş, tek ve çift katlı ring ipliklerin büküm miktarının açma/kapama metodu ile tayin edilmesidir. Bu metot ile açık-uç (open-end) rotor iplik eğirme tekniği ile üretilen ipliklerin büküm miktarı tayin edilememektedir.Büküm; liflere kalıcı bir görünüm vermek, birbirleriyle temas yüzeyini artırmak, lifleri bir arada tutmak amacıyla uygulanmaktadır. Büküm ile paralel hâldeki lifler helisel hâle dönüştürülür ve iplik mukavemet kazanır.

Büküm elemanının her dönüşünde ipliğe bir büküm verilmektedir. Büküm, birim uzunluktaki tur sayısı ile ifade edilmektedir (tur/m, tur/inç, tur/cm gibi). ipliğe verilecek büküm miktarı, ipliğin cinsine (pamuk, polyester, viskon vb.), kullanılacağı yere (dokuma, örme vb.) ve kullanılan iplik eğirme makinesine (ring, rotor, hava jetli, friksiyon vb.) bağlı olarak değişmektedir. İpliğin kullanılacağı son ürün de (gömleklik, pantolon veya dış giyimlik, iş elbisesi, bayan elbiseleri vb.) iplikte gerekli mukavemet değerini ve dolayısıyla büküm değerini belirler. iplik mukavemeti, verilen büküm miktarı ile orantılı olarak artmaktadır. Büküm miktarının artışı belirli bir noktaya kadar iplik mukavemetini artırmaktadır. Bu, lifler arasındaki boşlukların azalarak lif-lif tutunmasının artmasıyla olmaktadır.

Optimum büküm noktasından sonra ise iplik mukavemetine katkıda bulunan lif uzunluğu azalmakta, lifler üzerindeki gerilim artmakta, lif kopuşları, lif-lif arası sürtünmenin yenilenmesi ile kaymalar görülmekte ve iplik mukavemeti azalmaktadır. Büküm artırılmaya devam edilirse bu olaylar sonucu iplik kopar.

İpliğe verilen bükümün yanında yönünün de bilinmesi gerekmektedir. ipliğe “S” ya da “Z” yönünde büküm verilebilmektedir.

 

 

Bükülü İplik Numara Kontrolünün Amacı  

 

İstenen iplik numarasında ipliğin üretilip üretilmediğini belirlemektir. 

 

Bükülü iplik numarası tespitinin yararları 

 

1-İpliğin fiziksel kalınlığı ve inceliği hakkında fikir verir. 

2-İplik maliyetinin belirlenmesinde önemli bir unsurdur.

 

 

 

 

24cihaz

 

Okunma 8411 defa Son Düzenlenme Salı, 27 Aralık 2022 12:39

Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir.
Bu kategoriden diğerleri: İpliklerde Numara Tayini »
?<