İplik düzgünsüzlük kontrolü, iplik kondansatörden geçerken yapısındaki (çapındaki) kütlesel değişikliklerin ölçülmesidir.
İplik Düzgünsüzlük Sapmaları Tespitinin Amacı
İplik üretim işlemleri sırasında ortaya çıkan periyodik hataları gidermek amacıyla iplik düzgünsüzlük cihazlarında düzgünsüzlüklerin tespit edilmesi gerekmektedir. Bu hataların erken aşamalarda tanınması ve giderilmesi için düzgünsüzlük tespiti yapılır.
İplik Numuneleri Alma
Filament iplik makinesi üzerinden 5 ya da 10 ayrı numune bobin alınır. Bobin alımı makine üzerinden belirli aralıkta seçilerek yapılır. Alınan bobinler kontrol edilmek üzerelaboratuvara götürülür.
Düzgünsüzlük Cihazı
Düzgünsüzlük cihazı; çekilmemiş iplikler, POY, düz ve textüre ipliklerdeki kısa periyotlu varyasyonları gösteren kapasitif olarak düzgünsüzlük ölçen bir kondansatördür.
Düzgünsüzlük ölçme cihazını oluşturan kısımlar
1-Düzgünsüzlük dönüştürücü
2-Monitör ve işlemcisiyle birlikte sinyal işlemcisi
3-Yazıcı
4-Çizgisel koşullandırıcı
Deneyi Yapma
Düzgünsüzlük kontrolü için;
1-Deneye başlamadan önce tüm numuneler kondisyonlanmalıdır.
2-İplik; iplik kılavuzu, gerilim ayarlayıcı ve rollelerden (plakalar) geçirilip emme ağzına verilir.
3-Hatasız sonuçlar elde etmemek için her numune için test hızı, giriş basıncı, büküm yönü ve gerilim kuvveti ayarları minimum düzgünsüzlük elde edilecek şekilde ayarlanır.
4-Start tuşuna basılarak test başlatılır.
5-Ortaya çıkan test sonucu (% U) daha önceki testlerde çıkan düzgünsüzlüklerle karşılaştırılır.
Belli mesafede bulunan iki paralel plakadan oluşan kondansatörler arasından geçirilen tekstil materyalinin uzunluğu boyunca kütlesel değişim olursa kondansatörün kapasitesi değişir. Meydana gelen sinyal değişikliği amfilikatörde (görüntü değiştirici) kuvvetlendirilerek elektronik devrelere iletilir. Düzgünsüzlüğe ait bilgiler, indikatörde (gösterge) kalın yer ve ince yer hataları olarak ayırt edilir. Sinyaldeki sapmalar, % CV ya da % U olarak belirlenir. Cihazın spektograf ünitesinde, aynı uzunlukta tekrar eden büyüklükleri ve dalga boyları aynı olan periyodik hatalar sınıflandırılır. Yazıcı ise elde edilen tüm değerleri çıktı olarak verir. Düzgünsüzlük tespitinde birim uzunluktaki ağırlık değişiminin incelenmesi yeterlidir. Düzgünsüzlük cihazında, iplikte düzgünsüzlük tayini yapılarak şu bilgilere ulaşılır:
1-Düzgünsüzlük (% U ve % CV )
2-İnce yer
3-Kalın yer
4-Spektogramlar ve diyagramlar
5-Ortalama sapma yüzdesi ( % U )
6-Değişim (varyasyon) katsayısı ( % CV )
7-Müstakil değer M: Kütle
8-Xort: Aritmetik ortalama
9-T: Deney süresi
10-A: Tek değer ile ortalama arasındaki alan Düzgünsüzlük % olarak da ifade edilir.
Subjektif (Siyah Levha İle) Düzgünsüzlük Kontrolü
İplikte düzgünsüzlüğün belirtilmesi amacıyla ipliği zıt renkli (açık renk iplikler için koyu renk, koyu renk iplikler için ise açık renk levha) bir levhaya sararak gözlemlemeye dayalı bir yöntemdir. Genelde siyah renkli levha kullanılmaktadır. İplik, levha üzerine belirli aralıklarla düzgün ve paralel olarak sarılır. Bu sarım sırasında bazı noktalara dikkat etmek gerekir. İplik sarım aralıklarının eşit olması en önde gelen kuraldır. Hataların daha belirgin olarak görülebilmesi için levhaların konik olması tercih edilen bir özelliktir. Sarımı gerçekleştirecek olan makinenin besleme iği üzerine konulan iplik, kılavuzdan geçirilerek hareketli bir mekiğe gelir. Mekik hareket ederek ipliği konik levha üzerine paralel ve düzgün bir şekilde sarar. Ayarlanan miktarda iplik sarıldıktan sonra levha çıkartılır. Uygun ışık altında hazırlanmış standartlarla karşılaştırılarak iplik hakkında genel bilgi elde edilir. Kontroller gün ışığında veya suni ışıkta, ışık arkadan gelecek şekilde yapılmalıdır.
Düzgünsüzlük Değerlerini Okuma
İplik düzgünsüzlük değerlerini okumak için cihazdan alınan diyagram ve spektogramlardan yararlanılır.
Diyagram; elyaf ya da ipliklerin kütle değişimlerini, bir skala üzerinde zamana karşı akışını gösteren grafiklerdir.
Diyagram lineer bir skalada sapmaların büyüklüğünü gösterecek şekilde düzenlenmiştir. Bu skala çeşitli materyaller için belli ölçüm sınırları içinde geçerlidir.
Şerit için : % 12,5 veya % 25
Fitil için : % 25 veya % 50
İplik için : % 100
Spektogram, materyal kütle değişiminin hata tekrarlama frekansına karşı gösterildiği grafiklerdir.
Spektogramın analizi yapılarak ipliklerde periyodik değişimlere neden olan hatalar incelenir, kaynağı belirlenir.
Sonucu Değerlendirme
Düzgünsüzlük değerleri okunduktan sonra çıkan sonuç değerlendirilir. Sonuçlara göre üretimin devamı ya da hataların giderilmesi sağlanır. 1 metre uzunluktaki filament ipliğin büküm sayısının iplik numarasına göre 20 ile 40 numara arasında olup olmadığı değerlendirilir. Değerler arasında bulunan büküm hata olarak iletilir. Değerlendirme sonuçlarına göre genellikle:
1-Nadiren oluşan hatalar,
2-Uzun dalga boyu değişimleri,
3-40 metreden daha büyük dalga boyu periyodik hatalar,
4-Çok kalın ve ince yerler,
5-Ortalama değerdeki yavaş değişimler,
6-Ortalama değerdeki kademeli değişimler,
7-Periyodik hatalarda hatanın devamlı oluşup oluşmadığı veya parti içinde nadiren oluşup oluşmadığı tespit edilir.