Yırtılmaya karşı dayanıklılık genelde tüm kumaşlarda istenir. Özellikle dış giyimde kullanılan kumaşlar, gömleklikler, teknik kumaşlar için oldukça önemlidir. (TS EN ISO 13937-1, TS 1998/8217, TS EN ISO 13937-2, TS EN ISO 13937-3, TS EN ISO13937-4, ASTMD 1424) Genel olarak yırtılmış olan bir giysi veya kumaş kullanıcı için önemini büyük çapta kaybeder. Bu sebeplerden dolayı kumaşlara yırtılma mukavemeti testi yapılır.
Dokuma kumaşların yırtılma dayanımları dil metodu, pantolon metodu, kanat metodu ve balistik sarkaç metodu gibi farkı yöntemler kullanılarak tespit edilebilir
Balistik sarkaç (Elmendorf) metodu
Bu metoda göre yırtılma mukavemeti ‘TS EN ISO 13937-1 Tekstil- Kumaşların Yırtılma Özellikleri- Bölüm 1: Balistik Sarkaç Metodu ile Yırtılma Kuvveti Tayini’ standardına göre tespit edilir.
Bu yöntem ani bir kuvvet uygulandığında, kumaştaki bir yırtıktan belli uzunluktaki tek bir yırtığa doğru ilerlemenin olması için gerekli olan yırtma kuvvetinin ölçülmesi işlemini kapsar.
Kullanılan Malzemeler
Standart atmosfer koşulları
Yırtılma dayanımı test cihazı (Sarkaç deney cihazı)
Yırtılma şablonu
Makas
Test numuneleri.
Sarkaç deney cihazın özellikleri;
Cihazda sabit ve hareketli iki adet çene vardır.
Sabit çene cihaz kaidesine, hareketli çene ise yerçekimi etkisi ile aşağıya doğru serbest salınım yapabilen bir sarkaca tutturulmuştur.
Deney numunesi bu iki çene arasına yerleştirilir.
Bu çeneler arası keskin bir bıçağın geçişini sağlamak üzere birbirinden 3 mm +_0,5 mm ayrıktır.
Sarkaç daire dilimi şeklinde olup başlangıç konumunda iken en yüksek potansiyel enerjiye sahip ve sabit ile hareketli çeneler aynı hizadadır.
Sarkacın kütlesi, kütle ilave etmek veya sarkaçları değiştirmek suretiyle ayarlanabilir.
Bu cihazda 4 farklı ağırlığa sahip sarkaç takılabilmektedir.
Mekanik cihazlarda kapasite artırma sarkaca ilave edilen daire dilimi şeklindeki kütlelerle sağlanır.
Daha ağır bir sarkaç test sırasında daha fazla bir kuvvet sağlar.
Cihaz mekanik veya elektronik tipte olabilir.
Elmendorf cihazı yük kapasiteleri
Sarkaç Yırtma mukavemeti kapasitesi (mN)
A-Hafif 8000
B-Orta 16000
C-Ağır 32000
D-Ekstra ağır 64000
Rijit bir çerçeve, sarkacı ve sabitleştirilmiş bir çeneyi, yırtığı kesmek için bir bıçağı ve bir ölçme cihazını destekler. Bu çerçeve bir su terazisine sahiptir.
Numune Hazırlama
Deney parçalarının hazırlanması için ( Aşağıda gösterilen şekil ) boyutlarda bir kalıp hazırlanır.
Bu kalıp numune kumaş üzerine konularak atkı ve çözgü yönünde deney parçaları işaretlenir.
Deney kesilirken numune kalıbının alt kenarı kuvvete maruz kalacak ipliklere paralel olarak yerleştirilir.
Aşağıda da görüldüğü gibi test numuneleri 100 ± 2 mm boyunda 75 ± 2 mm eninde hazırlanır.
Çözgü yönü için numunenin kısa kenar tarafı atkı iplerine paralel atkı yönü için çözgü ipliklerine paralel olarak alınmalıdır.
Numunenin alt orta kısmında 20 ± 0.5 mm lik bir çentik açılır.
Bu çentik numune alete yerleştirildikten sonra aletin bıçağı ile yapılabilir.
Yırtılma uzunluğu 43 ± 0.5 mm uzunluğundandır.
Deney parçaları aşağıda gösterildiği gibi aynı atkı ve çözgüyü ihtiva etmeyecek şekilde kesilir.
Deneyin Yapılışı
İlk önce hazırlanan deney numuneleri kondüsyonlanır.
Daha sonra numune tipine göre sarkaç ağırlıkları seçilir
Her sarkaç ağırlığına ait bir kontrol ağırlığı bulunmaktadır.
Deney için bu iki ağırlık grubu beraber cihaza yerleştirilir.
Yırtılma ölçüm skalasının 20 % ile 80 %'i arasında olacak şekilde cihazın kapasitesine göre ayarlanır.
Cihazın sarkaç kolu maksimum potansiyel enerjiye sahip başlangıç noktasına kaldırılır.
Bu sırada sabit tutucu çene ile sarkaç üzerindeki hareketli çene aynı hizaya gelir.
Deney parçası, uzun kenarları tutucu çenelerin üst kenarına paralel olacak şekilde merkezlenerek kıskaçlar arasına yerleştirilir.
Cihazın üzerindeki bıçak ile deney parçasına 20 mm uzunluğunda bir çentik açılır.
Daha sonra sarkaç serbest bırakılır ve deney parçası hareketli çenenin sabit çeneden ayrılması ile tamamen yırtılır.
Yırtılma kuvveti newton biriminde ekrandan okunur.
Her bir kumaş doğrultusu için en az 5 adet deney numunesi üzerinde deney tekrarlanır.
Burada ayrıca deney parçasındaki yırtığın tamamlanmasına, çentikli bölgede 15 mm genişlik içinde kalmasına, kumaştan kayan herhangi bir iplik olmaması ve çene içinde kayma olmamasına dikkat edilir.