Aşınma, herhangi bir materyalin başka bir yüzeye sürtünmesi sonucu oluşan deformasyondur.
Aşınma neticesinde kumaş mukavemet özelliklerinde, gramajında, kalınlığında, hava geçirgenliğinde azalma, renkte değişimler ve kumaş yüzeyinde boncuklanma görülür.
Kumaşların aşınma olayına karşı gösterdikleri direnci etkileyen pek çok parametre bulunmaktadır.
Bu parametreler genel olarak lif çeşitleri ve özellikleri, iplik yapısı ve kumaş yapısı olarak söylenebilir.
Kumaş aşınma dayanımını ölçmek için değişik metotlar vardır.
Bunlardan birisi de “numune kopma tayini” testidir.
Bu test metodu en çok Martindale cihazı ile yapılmaktadır. Burada belirli bir yük altındaki dairesel bir deney parçası, bir Lissajous deseni (Lissajous deseni daireden elipse doğru değişen bir hareketin oluşturduğu desendir) oluşturan öteleme hareketi ile aşındırma yapan aşındırıcının (standart kumaş) deney parçası olan kumaşa sürtünmesidir. Değerlendirme, deney parçasının koptuğu muayene aralığında tayin edilerek yapılır.( TS EN ISO 12947-1 ve 12947-2, BS EN ISO 12947-1 ve 12947-2, ) Bu testte numune kopmasını göz önünde bulundurarak kumaşın aşınma mukavemetinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Kumaş tiplerine göre numune kopması aşağıdaki durumlara göre kabul edilir.
1-Dokunmuş kumaşlarda, iki farklı ipliğin tamamen kopması,
2-Örülmüş kumaşlarda, bir deliğin oluşmasına neden olan bir ipliğin kopması
3-Havlı kumaşlarda, havın yavaş yavaş tamamen ortadan yok olması,
4-Dokusuz yapılarda, bir aşınmanın sonucu çapı en az 0,5 mm’ye eşit bir deliğin oluşması.
Kullanılan Malzemeler
Standart atmosfer koşulları
Martindale aşındırma test cihazı
Aşındırıcı standart kumaş (140 x140 mm en ve boyda kare)
Yün keçe taban (140 +0.5 mm çapta)
Numune tutucusu köpük tabanı (38+0,5 mm çapta)
140 mm ve 38 mm çapında kesici aletler
Büyüteç (8 kat büyütme özelliğine sahip)
Makas,
Cetvel,
3 adet test numunesi (38 mm çapta).
Numune Hazırlama
Bu deneyde belirli bir yük altında kumaşın aşındırıcı yüzey ile (standart kumaş) birbirine bir Lissajous deseni oluşturan öteleme hareketi ile aşındırılır. Aşındırıcı yüzey TSE EN ISO
12947–1 standardına göre kütlesi 750 ± 50 g/m2, kalınlığı ise 2,5 ± 0,5 mm olan dokunmuş yün keçe olarak tanımlanmaktadır. TSE EN ISO 12947–2 standardına göre, aşındırma deneyi Martindale Metoduyla kumaşın aşındırılması prensibine dayanmaktadır. Deney numunesi, deney parçası tutucusuna köpük bir destek ile monte edilir. Bu köpük polieterüretandan üretilmiş olup TSE EN ISO 12947-1 standardına göre yoğunluğu 30 ± 3 kg/m3, kalınlığı ise 3 ± 1 mm olarak tanımlanmaktadır.
Eğer numune kütlesi 500 g/m2’den büyük ise köpük destek olmasına gerek kalmadan deney tutturucularına monte edilir. Bu deney için iki aşındırma yük parametresi tanımlanmaktadır.
a) İş kıyafetleri, döşemelik, yatak ve nevresim ile teknik kullanım amaçlı kumaşlar için (795±7 g) 12 kPa’lık anma basıncı veya
b) Diğer ev tekstili kumaşlar ve konfeksiyon ürünü kumaşlar için (595±7 g) 9 kPa’lık anma basıncı uygulanmaktadır.
Deney parçaları, numunenin kesilmiş kenar boyundan en az 100 mm mesafeden alınmalıdır. Deney parçası istatistiğî bir sonuç elde etmek için en az 3 tane alınmalıdır. Deney parçalarının çapı 38 ±0,5 mm olmalıdır. Aşındırıcı kumaş ise en az 140 mm çapında veya 140 mm eninde ve boyunda bir kare olmalıdır. Numune tutucusunun köpük tabanı çapı 38 mm olmalıdır. Deneye başlamadan önce numuneler standart atmosfer koşullarında kondisyonlanmalıdır. Özel kumaşlar (esnek kumaşlar, kord kumaşlar ve havlı kumaşlar) için deney parçasının hazırlanması aynı standartta ayrıntılı olarak verilmektedir.
Deneyin Yapılışı
Deney parçaları, kalıpla kesilerek hazırlanır ve tuttururcuya yüzü aşağıya gelecek şekilde yerleştirilir, sonrasında köpük taban yerleştirilerek tutturucuya sıkıştırılır. Keçe ise aşındırma masalarının üzerine, aşındırıcı kumaşta keçe üzerine yerleştirilir. Sıkma bileziği takılarak keçe ile aşındırıcı kumaş sıkıca bağlanır. Aşındırma deneyi numune kopması oluşacağı sürtme sayısına göre belirli aralıklarda yapılmaktadır. Deney aralıkları ISO 12947-2 standardına göre aşağıda tablo olarak verilmektedir.
Deney parçalarının ve aşındırıcı kumaşın cihaza yerleştirilmesinden sonra cihaz çalıştırılır.
Deney aralıklarında deney parçaları cihazdan çıkarılarak numunede herhangi bir kopma olup olmadığı gözlemlenir. Eğer kopma yoksa numune cihaza yerleştirilir ve bir sonraki deney aralığına kadar sürtme gerçekleşir. Sürtme hareketi 50,000’i aşıyor ise aşındırıcıyı yenilemek gerekmektedir.