Aşınma, herhangi bir materyalin başka bir yüzeye sürtünmesi sonucu oluşan deformasyondur.
Aşınma neticesinde kumaş mukavemet özelliklerinde, gramajında, kalınlığında, hava geçirgenliğinde azalma, renkte değişimler ve kumaş yüzeyinde boncuklanma görülür.
Kumaşların aşınma olayına karşı gösterdikleri direnci etkileyen pek çok parametre bulunmaktadır.
Bu parametreler genel olarak lif çeşitleri ve özellikleri, iplik yapısı ve kumaş yapısı olarak söylenebilir.
Kumaş aşınma dayanımını ölçmek için değişik metotlar vardır.
Bunlardan ikincisi “kütle kaybının tayini” testidir. Amaç, dokusuz yüzeylerde dahil bütün tekstil kumaşlarını kütle kaybına göre aşınmaya karşı dayanımını tespit etmektir.( TS EN ISO 12947–3, BS EN ISO 12947–3 )
Kullanılan Malzemeler
Standart atmosfer koşulları
Martindale aşındırma test cihazı
Aşındırıcı standart kumaş (140 x140 mm en ve boyda kare)
Yün keçe taban (140 ± 0.5 mm ende)
Numune tutucusu köpük tabanı (38 ± 0,5 mm çapta)
140 mm ve 38 mm çapında kesici aletler
Makas
Cetvel
Fırça
3 adet test numunesi (38 mm çapta).
Numune Hazırlama
Bu deneyde belirli bir yük altında kumaşın aşındırıcı yüzey ile (standart kumaş) birbirine bir Lissajous deseni oluşturan öteleme hareketi ile aşındırılır. Aşındırıcı yüzey TSE EN ISO
12947–1 standardına göre kütlesi 750 ± 50 g/m2, kalınlığı ise 2,5±0,5 olan dokunmuş yün keçe olarak tanımlanmaktadır.TSE EN ISO 12947-3 standardına göre, aşındırma deneyi Martindale Metoduyla kumaşın aşındırılması prensibine dayanmaktadır. Bu standartta deney numuneleri, deney parçası tutucusuna köpük bir destek ile monte edilir. Bu köpük polieterüretandan üretilmiş olup TSE EN ISO 12947-1 standardına göre yoğunluğu 30 ± 3 kg/m3, kalınlığı ise 3 ± 1 mm olarak tanımlanmaktadır. Eğer numune kütlesi 500 g/m2’den büyük ise köpük destek olmasına gerek kalmadan deney tutturucularına monte edilir. Bu deney için iki aşındırma yük parametresi tanımlanmaktadır.
a) İş kıyafetleri, döşemelik, yatak ve nevresim ile teknik kullanım amaçlı kumaşlar için (795 ± 7 g) 12 kPa’lık anma basıncı veya
b) Diğer ev tekstili kumaşlar ve konfeksiyon ürünü kumaşlar için (595 ± 7 g) 9 kPa’lık anma basıncı uygulanmaktadır.
Deney parçaları, numunenin kesilmiş kenar boyundan en az 100 mm mesafeden alınmalıdır. Deney parçası istatistikî bir sonuç elde etmek için en az 3 tane alınmalıdır. Deney parçalarının çapı 38±0,5 mm olmalıdır. Aşındırıcı kumaş ise en az 140 mm çapında veya 140 mm eninde ve boyunda bir kare olmalıdır. Numune tutucusunun köpük tabanı çapı 38 mm olmalıdır. Deneye başlamadan önce numuneler ortam sıcaklığı 20 ±2 C⁰ ve %(65 ±5) bağıl nemde kondüsyonlama yapılmalıdır.
Deneyin Yapılışı
Deney parçalar, kalıpla kesilerek hazırlanır, ağırlıkları hassas terazi yardımıyla belirlendikten sonra tuttururcuya yüzü aşağıya gelecek şekilde yerleştirilir, Köpük taban yerleştirilerek tutturucuya sıkıştırılır.
Keçe ise aşındırma masalarının üzerine, aşındırıcı kumaşta keçe üzerine yerleştirilir.
Sıkma bileziği takılarak keçe ile aşındırıcı kumaş sıkıca bağlanır.
Aşındırma deneyi numune kopması oluşacağı sürtme sayısına göre belirli aralıklarda yapılmaktadır.
Deney aralıkları ISO 12947-3 standardına göre aşağıda tablo olarak verilmektedir. Tabloda ilgili deney serilerine uygun olarak aşındırma hareket sayısı seçilir.
Daha sonra aşındırma cihazı çalıştırılır.
Burada tabloda belirlenen deney serilerine göre deney parçaları aşındırılma işlemi gerçekleştirilir. Her deney aralığında deney parçaları bir pens yardımıyla tutucu kılavuzdan dikkatlice alınır ve aşındırma sonucu kumaş yüzeylerindeki oluşan döküntüler yumuşak bir fırça yardımıyla uzaklaştırılır ve sonra deney parçasının kütle ölçümleri yapılır. Kütle kaybı 1 mg yaklaşımla, deneyden önce ve deneyden sonra deney parçasının kütleleri arasındaki farktan yararlanarak hesaplanır. Tablo’da verilen aşındırma sürtme hareketlerinin kademeli uygulandığında aşındırma deneyinde, sürtme hareketinin sayısına bağlı olarak ortalama kütle kaybından, deneye tabi tutulan tekstil kumaşlarının bir aşındırma indeksi olan aşındırma hareketlerinin sayısına karşı kütle kaybını gösteren bir grafik çizilir. Ayrıca deney parçaları anormal yüzey değişimine (düğümlenme veya boncuklanma, buruşukluklar, havlı kumaşlarda taft kaybı gibi) karşı denetlenmeli. Böyle bir değişim olduğunda deney parçaları reddedilir.