Her çeşit ve türdeki tekstil malzemelerinin renklerinin, bir kabin içindeki ksenon ark lambası ile oluşturulan hava şartlarına maruz bırakılmak suretiyle malzemenin ıslatıldığında ışığa karşı duyarlı olup olmadığının tayinini kapsar.( TS 4460 EN ISO 105-B04 )
Kullanılan Malzemeler
Ksenon Ark Cihazı (Işık Kaynağı; Ksenon ark lambası, Işık Filtresi; Cam filtre, Isı Filtresi;IR Filtresi, UV filtresi)
Radyometre (Işınım ve ışık miktarını ölçer) ( Radyometre, ışık enerjisini ölçmek için kullanılan alete radyometre ismi verilir. Ortamda bulunan ışık enerjisini ölçerek bunu hareket enerjisine döndürecek olan araca radyometre ismi verilir. Havadan etkilenmeyen cam fanus içinde serbest bir şekilde dönen ve dört yaprağı bulunan bir araçtır. Yapraklarının bir yüzü siyah diğer yüzü ise, beyaz olur. )
Sıcaklık Sensörü; Siyah standart termometre (BST)
Referans Mavi Yün (1’den 8’kadar) ISO 105 B01’de tarif edilen
Opak karton veya alüminyum levha
Test numunesi tutucu aparatları
Mavi yünler için cam levha tutucusu
Gri Skala.
Numune Hazırlama
Test numunesi kumaşından tutucu aparat boyutlarında iki adet test numunesi kesilir.
Test numuneleri opak kartona zımbalanır veya yapıştırıcı ile tutturulur.
Opak kartona tutturulan test numuneleri tutucu aparatına takılır.
Mavi yün referanslarının (1den 8’e kadar) her birinden (1 x 2,5) cm boyutlarında numune kesilerek opak kartona sırası ile zımbalanır veya yapıştırıcı ile tutturulur.
Hazırlanan mavi yün referansların 1/3’ lük kısımları kapatılır ve referansların ıslanmasını önleyen cam levhanın içerisine tutucunun üzerine yerleştirilir.
Deneyin yapılışı
Ultraviyole ışınların azaltılması için ksenon ark lâmbası ile numune ve mavi yün referansları arasına bir cam filtre (UV) yerleştirilmelidir.
İnfrared ışıma şiddetini azaltmak için ışık kaynağı ile numune ve mavi yün referansları arasına ısı filtreleri yerleştirilmelidir.
Böylece cihaza 6 IR ve 1 UV filtresi yerleştirilir ve cihazın programında bu filtreler tanımlanır.
Teste başlamadan önce cihazın alt kısmında bulunan tank, saf su (deiyonize su) ile doldurulur.
Hazırlanan mavi yün referansları ile test numuneleri tutucuları cihaza yerleştirilir.
İkisi birlikte aynı ksenon ark lambası ile hava şartlarına maruz bırakılır.
Test numuneleri aşağıdaki tekrarlanabilir deney şartlarına maruz bırakılır.
Su püskürtme süresi : 1 dakika
Kurutma süresi : 29 dakika
Mavi yün referanslar püskürtülen sudan bir cam levha ile korunur ve deney numunelerini ışıklandırmakta kullanılan aynı ksenon ark lâmbası ile ışığa maruz bırakılırlar.
Cam mahfaza üstü ve altı iyi bir hava dolaşımına imkân verecek şekilde açık olmalıdır.
Üç farklı metotta numuneler test edilir.
METHOD 1
Bu metot test numunelerinin muayene edilerek hava şartlarına maruz bırakılma periyodunun kontrol edilmesini kapsar.
METHOD 2
Bu metot, çok sayıda test parçasının bir arada teste tabi tutulması gerektiği zaman kullanılmaktadır.
Bu metodun temel özelliği mavi yün referansların muayene edilerek, havaya maruz bırakma süresinin kontrol edilmesidir.
6 no’lu referansın havaya maruz bırakılmamış ve bırakılmış kısımları arasındaki kontrast gri skalaya göre 4’e eşit olana kadar, test numuneleri ve mavi yün referanslar hava şartlarına maruz bırakılır.
Her bir test parçası çiftinden birer tane numune alınır.
Bu numuneler daha sonra mavi yün referansın ikinci 1/3’lük kısmı ilave opak bir karton ile kapatılır.
Teste maruz bırakma işlemi 7 no’lu referansın havaya tamamen maruz bırakılmış ve maruz bırakılmamış kısımları arasındaki kontrast gri skalaya göre 4’e eşit oluncaya kadar devam eder.
Daha sonra kalan test parçaları ve referanslar alınır.
Havaya maruz bırakılmış test numuneleri ile teste tabi tutulmamış orijinal kumaştan örnekler değerlendirme yapmak üzere hazırlanır.
METOT 3
Testler üzerinde anlaşmaya varılan ışık enerjisi seviyesinde renk haslığının kontrol edilmesi amacıyla uygulanıyorsa bu metot tercih edilir.
KURUTMA
Test numuneleri değerlendirme yapmak için yerleştirilmeden önce 60 ºC ‘ı aşmayacak bir sıcaklık ve havada kurutulur.
Teste tabi tutulan test numuneleri en az 15 mm x 30 mm ebatlarında kesilir.
Test numuneleri kendileriyle aynı şekil ve boyutta kesilmiş olan orijinal kumaştan alınmış bir parçayla yan yana gelecek şekilde renk karşılaştırma kabinine yerleştirilir.
Aynı süreyle hava şartlarına maruz bırakılan mavi yün referanslarda oluşan kontrastlar kullanılarak, havaya maruz bırakılmış test numuneleri ile orijinal kumaş arasındaki kontrastın büyüklüğü değerlendirilir.
Test numunesindeki kontrasta en yakın kontrastı gösteren referansın numarası renk haslığı değerini verir.
Eğer kontrast iki mavi yün referansının yaklaşık ortasında ise uygun bir yarı haslık değeri verilir.
Renk değişimi gri skalaya göre 4-5 ‘ten büyükse, tekstil malzemesinin ıslak halde ışığa duyarlı olduğu kabul edilir.
Renk değişimi gri skalaya göre 4-5 veya 5 ise tekstil malzemesinin ıslak halde ışığa duyarlı olmadığı kabul edilir.
Renk değişimi terimi sadece solmayı değil aynı zamanda renk, renk derinliği ve renk tonundaki değişikliği veya renk karakteristiklerinin herhangi bir değişikliğini de ifade etmektedir.
Renk farklılığı; renkte ya da rengin açıklığı /koyuluğunda oluşan bir değişiklik ise bu durumda sayısal renk haslığı değerine aşağıdaki kısaltmalar ilave edilerek belirtilir.
Bl: Daha mavi
Y: Daha sarı
G: Daha yeşil
R: Daha kırmızı
D: Daha mat
Br: Daha parlak
Renkteki değişikliğin yanı sıra renk derinliğinde oluşan bir değişiklik de söz konusu ise bu durum aşağıdaki kısaltmalar ile gösterilebilir.
W: Daha zayıf
Str: Daha kuvvetli