Salı, 31 Ocak 2017 13:15

Temel Elemanlar ve Örgü Yapıları Özel

Öğeyi Oyla
(0 oy)

 

Temel hareketler

 

Bir atkılı örme yapısının oluşturulabilmesi için temel hareket ilmektir. Askı ve atlama diğer önemli hareketlerdir.

 

İlmek;

 

iğne ve platinin ortak hareket etmesiyle elde edilmektedir. İğne, çeliklerden aldığı hareketle yukarı doğru hareket eder ve bir iplik alarak bir önceki ilmeğin içinden geçirip yeni bir ilmek oluşturmaktadır.

 

İlmeğin baş ve gövde bölümü iğne ilmeği, ayak bölümü ise, platin ilmeğini oluşturmaktadır. Örme kumaşın en küçük yapısını oluşturan ilmek may olarak adlandırılmaktadır.

 

Bir iplik halkası olan ilmek, sağlamlık elde etmesi için diğer ilmeklere ilmek başından ve ilmek ayağından bağlantı noktası ile birbirlerine bağlanmaktadır. Her ilmek iki üst, iki de alt bağlantı noktasına sahiptir.

 

 

 

1ilmekbolumu1

 

 

Düz ve ters olmak üzere iki çeşit ilmek görünümü vardır.

 

Düz ilmekte örgü yüzeyinde ilmeklerin sadece gövde kısımları, ters ilmekte ise, ilmeklerin baş ve ayak kısımları görünmektedir.

Örgü eni genişliğinde yan yana dizilmiş ilmekler ilmek sırasını, örgü boyu doğrultusunda üst üste yerleştirilmiş ilmekler ilmek çubuğunu (may) oluşturmaktadır. Örmede ilmeklerin dikey şekilde sıralanmasına kolon da denilmektedir.

 

 

 

 

1ilmeksira1

 

 

 

Örgü yapısı içindeki ilmek sıra ve çubuklarının birbirine dik olması gerekmektedir. Örgü dönmesiyle oluşan dengesiz örgü yapıları hatalı olmaktadır.

 

Askı ilmek;

 

Askı ilmeklerinin oluşumu sırasında iğne normal ilmek oluşumundaki yüksekliğine çıkarılmadan ipliğin iğneye beslenmesi için uygun bir konuma getirilmektedir. İğne kancasındaki eski ilmek ve yeni iplik bir sonraki ilmek oluşumu aşamasında birlikte düşürülerek örgü oluşturulmaktadır. Aynı iğne üzerinde üst üste 4, yan yana 6 iğne boyunca askı ilmekleri oluşturulabilmektedir.

 

Askı ilmekleri kumaşın uzunluğunu ve boyuna elastikiyetini azaltırken kumaşın enine elastikiyetini arttırmaktadır.

 

 

 

 

 

 

1askiilmek1 

 

 

 

Atlama ilmek;

 

Atlama ilmekleri; örgü oluşumu esnasında iğnenin hiç yükselmemesi ve bunun sonucunda iğneye iplik beslenememesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla diğer iğneler ilmek oluştururken atlama yapan iğne üzerinde sadece eski ilmek kalır. Aynı iğne üzerinde yapılacak atlama sayısı 4, yan yana yapılabilecek atlama ilmeklerinin sayısı ise 6'dır. Bu değerler makine yapısı, makine iğne başı (gaga)’nın boyutları, iplik numarası ve kumaş çekim gerginliği gibi değişkenlere göre farklılıklar göstermektedir. Atlama ilmekleri kumaşın enine elastikiyeti düşürmektedir.

 

 

 

 

 

1atilmek1 

 

 

Temel Örgü Yapıları

 

Yapı bakımından ilmeklerin yüz kısmında görülme şekline göre R ve L yüzeyler olmak üzere başlıca iki çeşit yüzey şekli bulunmaktadır.Bu yüzeyler de askı ve atlama işlemleriyle zenginleştirilmekte ve askılı, atlamalı, askılı-atlamalı yüzeyler şeklinde isimlendirilmektedir. R yüzeyde bacak kısımlarının üstte kalmasından dolayı boyuna izler.

 

L yüzeyde ise baş ve ayakların yan yana dizilmesinden dolayı bir kabarcık oluşturması halinde enine izler yer almaktadır. Aşağıda R ilmek yüzeyinin, L ilmek yüzeyinin, askılı örgünün yüzey, atlamalı örgünün yüzey görünüşleri görülmektedir. Kumaşın ön yüzü düz (R) ilmek yapısını, arka yüzü ters (L) ilmek yapısını göstermektedir.

 

Temel örme yüzeyler örme kumaş yüzünün ve tersinin ilmek görüntüsüne göre (RL), (RR) ve (LL) yüzey olarak ifade edilmektedir. Bunlar;

 

1. RL Düz örme yüzeyleri, Süprem örme yüzeyleri.

 

2. RR örme yüzeyleri, Ribana ve İnterlok örme yüzeyleri.

 

3. LL örme yüzeyleri, Haroşa örme yüzeyleri.

 

 

 

 

 

1temelorg1

 

 

 

 

Süprem Örgü

 

Tek katlı örme kumaşlar olarak tanınan tek plakada üretilmiş, örme kumaş yüzü sağ ilmek (R), tersi sol ilmek (L) görünümlü yüzeylere (RL) yüzey denmektedir. Bu yüzeyler düz örme makinelerinde tek plakada yuvarlak örme makinelerinde tek plaka süprem makinelerinde üretilen kumaş çeşitlerini ifade etmektedir.

 

Tek plakalı örgü makinelerinde üretilen süprem örgü, kullanılan en yaygın temel örme yüzeyi olarak ön plana çıkmaktadır. Çünkü oldukça sade bir yapısı vardır. Ön yüzey görüntüsü arka yüzey görüntüsünden tamamen farklılık arz etmektedir. Bütünüyle ilmeklerden oluşmakta olan bu örgü, esnek ve stabil olmayan bir yüzeyden müteşekkildir. Bu nedenle kenar kıvrılmaları may dönmesine açıktır.

 

Süprem örgü kumaşlar tek katlı iplikler, ek iplikler veya çift katlı iplikler ile çeşitli varyasyonlarla üretilebilmektedirler. Ağır süprem, likralı süprem, melanj süprem gibi çeşitleri vardır. Bununla birlikte desenlendirme metodu ile daha farklı süprem kumaşlarda elde edilmektedir. Bu kumaşlar dengeli değildir ve makineden çıktıklarına ters yüze doğru dönme eğilimleri mümkündür. Bitim işlemleri ile bu dönme eğilimleri önlenebilmektedir. Bu kumaşlar özellikle iç giyimde ve yazlık sportif dış giyimde yaygın olarak kullanılmaktadır.

 

 

 

 

 

 

1temelorg2

 

Süprem kumaşların genel özellikleri;

 

1-Ön ve arka yüzü farklı görünüştedir,

 

2-Açık en ya da tüp şeklinde (tubular) üretilebilen bir kumaştır,

 

3-Diğer örme kumaşlara göre daha geniş enler elde etmek mümkündür,

 

4-Hem boyuna hem de enine esner fakat diğer kumaşlara nazaran en düşük esneme özelliğine sahiptir,

 

5-Örgü raporu tek iğne plakasında en az, 1 iğne ve 1 iplik hareketinden meydana gelmektedir (normal örgü raporu yan yana iki iğne ile ve üst üste iki ilmek sırasından oluşmaktadır),

 

6-Kumaş tek plaka üzerinde oluştuğu için harcanan iplik miktarı en azdır,

 

7-Boyutsal stabilitesi azdır,

 

8-Esnediğinde şekli bozulabilir,

 

9-Vücut hareketlerine karşı uyumu, diğer tek iplikli örme kumaşlara göre esnekliğinin az olması nedeni ile düşüktür,

 

10-Yanlardan kumaşın arka yüzüne doğru, üst ve alttan da örgünün ön yüzüne doğru kıvrılma vardır,

 

11-Diğer örgülere göre en düşük desenlendirme imkanına sahiptir,

 

12-Süprem kumaşın yapısı hacimli olduğu için nem alma özelliği dolayısı ile emiciliği iyidir,

 

13-İpliğin kopması durumunda bozulan ilmekler, ilmek halkalarının kaymasına, yani kaçmasına neden olurlar,

 

14-Örme kumaşın kalınlığı, kullanılan hammaddenin aynı kalması şartıyla daha düşüktür,

 

15-İnce, hafif açık yapı ile ağır yapılar arasında çeşitlilik gösterirler,

 

16-Kesim ve dikim işlemi esneme özelliğinden dolayı problemlidir,

 

17-Kısmen iç giyim ve yaygın olarak yazlık dış giyim sanayinde kullanım alanı bulmuştur,

 

18-Fazlaca ütü istemez, kırışıklıklarını kolay kaybederler.

 

Ribana Örgü

 

Ribana örgü, RR örme yüzeyine sahiptir. RR örme kumaş yüzü sağ ilmek (R), tersi sağ ilmek (R) görünümlüdür. Kumaşın iki yüzü de aynı görünmektedir. RR yüzeyler boyuna ilmek sırası bir sıra R ilmek, bir sıra L ilmek olarak oluşur. L İlmek sıraları R ilmek sıralarının sıkışması ile yüzeyde görünmez ancak gererek açıldığında görülmektedir.

 

 

 

 

 

1temelorg3 

 

Yukarıda görülen ribana örgü, çift plakalı makinelerde üretilen iki temel örgü yüzeyinden biridir. Üst giyim eşyalarının yaka, etek, kol uçları ve eşofman altı paçaları için aranan esnekliği vermektedir. Günümüze dek ağırlıklı olarak iç çamaşırı imalatında kullanılan ribana kumaşlar günümüzde üst giyim eşyalarında da sıkça kullanılmaktadır. Aksesuar olarak kullanılacakları zaman da genellikle elastik iplikli (likralı) olarak örülmektedirler. Böylece esneklikleri daha da artmaktadır. Ribana kumaşlarda genelde dönme ve kenar kıvrılması olmamaktadır. Ancak elastik iplikle örüldüklerinde kenar kıvrılması görülmektedir. Bununla birlikte bütünüyle ilmeklerde oluşan yapıları vardır. Süprem kumaştan daha kalındırlar. Ön yüzey görüntüleri ile arka yüzey görüntüleri birbirlerinin aynısıdır.

 

Ribana kumaşların genel özellikleri:

 

1-Ters L ve yüz R ilmeklerin sayısı eşit ise kumaşın ön ve arka yüzünde aynı görüntü oluşmaktadır. Yani çift yüzlüdür,

 

2-Çift plakalı triko (düz örme), yuvarlak ve çözgülü örme makinelerinde üretilen çift katlı örme kumaştır,

 

3-Örgü raporu çift plakada, en az 2 iğne ve 1 iplik hareketinden meydana gelmektedir (normal, esas örgü raporu ise yan yana 2 şer iğne ile üst üste 2 ilmek sırasından oluşmaktadır).

 

4-Örgü raporu çift plakada oluştuğu için, harcanan iplik miktarı süprem kumaşlara göre daha fazladır,

 

5-Yüksek elastikiyet ve sıçrama özelliği vardır,

 

6-Boyuna yönde esneme özelliği düşüktür. Enine yönde esneme özelliği ise yüksektir,

 

7-Enine yönde esnemesi düz örgülerden daha fazladır,

 

8-Esneme özelliğinin yüksek olması nedeni ile ribana örme kumaş vücuda uyum sağlamaktadır,

 

9-Örme kumaşın her iki tarafındaki ilmek sayıları eşit ise, ön ve arka yüzdeki ilmekler birbirini dengeleyecek ve böylelikle kenarlarda kıvrılma görülmeyecektir. Yani, her iki uçta ve kenarlarda düz durma özelliğine sahiptir.

 

10-Yalnızca son ilmekten dönme yapabilir,

 

11-Yalnızca son ilmekten kaçma olabilir,

 

12-Eşit ya da farklı tasarımda, dengeli ya da dengesiz ribanalar (boyuna R ilmek düzeni) sahip olabilir,

 

13-Kullanılan hammaddeler aynı kalmak kaydıyla, ribana kumaşın kalınlığı süprem kumaşa göre daha kalındır,

 

14-Düz ya da biçim verilmiş olarak üst giyim örgüsünde kullanılabilir,

 

15-Dokunmuş ya da farklı türden kumaşların kenarına çeşit olarak uygulanabilir,

 

16-RR Ribana örme kumaşlar hacimli yapısı ile nem alma özelliği, dolayısı ile emici özellikleri iyidir,

 

17-RL Süprem kumaşlara göre daha yüksek gramajlı kumaşlar elde edilebilir,

 

18-Enine elastikiyet yüksekliğinden dolayı dairesel konumları düzgündür,

 

19-İki örgü tabakası arasında hava tutulduğu için, vücudu sıcak tutmaktadır,

 

20-İç ve dış giyimde ve özellikle elastikiyeti, olması istenen kol, yaka, bel kısımlarında lastik örgü olarak geniş bir kullanım alanı bulmuşlardır.

 

İnterlok Örgü

 

Çift plakalı makinelerde üretilen iki temel örgü yüzeyinden, iki ribana örgünün aynı anda iç içe örülmüş haline İnterlok Örgü adı verilmektedir. Bu örgü ilmek ve atlamalardan oluşmaktadır. Öte yandan İnterlok örgü, temel örgü yüzeylerinin en stabil olanıdır. Göreceli olarak hacimli ve yumuşak bir yapıya sahip olmasından dolayı bebek giyimi başta olmak üzere yumuşak dokunuşun talep edildiği tüm giyim eşyalarında tercih edilmektedir. Bununla birlikte, esnekliği ribanadan daha azdır ve yüzeyi ise daha düzgündür. İnterlok örgüde, kenar kıvrılması ve may dönmesi görülmemektedir. Ön ve arka yüzey görüntüleri birbiriyle aynıdır.

 

 

 

 

 

 

 

1temelorg4

 

RR interlok örgüler sadece yuvarlak örme makinelerinde üretildiğinden ribana örgüden farklıdır. İki yataklı makinenin tüm iğneleri çalışır durumdadır. İnterlok kumaşlar, iki ayrı tam dolu ribana örgünün, aynı makinede, aynı anda örülmesi seklinde oluşan örme yüzeyleridir.

 

İnterlok kumaşların başlıca özellikleri:

 

1-Ön ve arka yüzde aynı görünüme sahiptir, çift yüzlü örme kumaşlardır.

 

2- Desen ve yüzey dizaynı sınırlıdır,

 

3-Sadece çift plakalı yuvarlak örme makinelerinde üretilebilir,

 

4- Ön ve arka yüzü pürüzsüzdür,

 

5-Sık bir yapıya sahiptir,

 

6-Örgü raporu çift plakada ve iki sistemden bir sıra oluşturduğu için, harcanan iplik miktarı en yüksektir,

 

7- Çok ince ya da kaba bir makine inceliğine sahip olabilir,

 

8-Örgü raporu çift plakada ve karşılıklı, iğneler üzerinde oluştuğu için ve kullanılan hammaddelerinde aynı kalması kaydı ile üretilen en kalın tek iplikli örme kumaştır. Örgü raporu en az arka ve önde 2’şer iğne ile üst üste 2 ilmek sırasından oluşmaktadır.

 

9-Dikey yönde yatay yöne göre daha yüksek bir elastikiyet ve esneklik özelliğine sahiptir,

 

10-Yatay yönde sınırlı bir elastikiyet ve esneklik özelliğine sahiptir,

 

11-Boyutsal stabilitesi ve şeklini koruma özelliği yüksektir,

 

12-Diğer tek iplikli örgü kumaşlara göre en yüksek gramajlı örme kumaşlar elde edilebilir,

 

13-Gerilmeye maruz kaldığında ilmek bir kenardan kaçma eğilimi gösterir,

 

14-Ribana örme kumaşta olduğu gibi, ön ve arka yüzdeki ilmek sayıları eşit ise, her iki taraftaki ilmekler birbirini dengeleyecek ve tek katlı kumaşlarda olduğu gibi kenarlarda kıvrılma görülmeyecektir. RR İnterlok örme kumaşlar, sadece en son örülmüş uçtan dönme yapabilirler. İki örgü tabakası arasında hava tutulduğu için, diğer tek iplikli örme kumaşlara göre daha sıcak tutma özelliğine sahiptirler,

 

15-İnterlok örme kumaşların, hacimli yapısı nedeni ile, nem alma özelliği iyidir, birbirini takip eden mekiklerde farklı iplik veya renkler kullanılarak çizgili desen elde edilebilir,

 

16-İç giyim, yazlık ve kışlık üst giyimlerde geniş bir kullanım alanına sahiptirler.

 

 

Haroşa Örgü

 

Haroşa örgü LL örgü yüzeyine sahiptir. Örme kumaş yüzü sol ilmek (L), tersi sol ilmek (L) görünümlü ise bu yüzeylere (LL) yüzey denmektedir. Haroşa örgü kumaşlar, tek bir örgü içinde hem düz hem de ters ilmeklerin oluğu tek katlı kumaşlardır. Kumaşın her iki yüzünde de düz bir örme kumaştaki ters tarafından görünümü hâkimdir. Kumaşın her iki tarafındaki ardışık, birbirlerine göre ters yöne doğru, birbirlerinin içinden geçirilerek örülen düz ilmek ve ters ilmek sıralarından oluşmaktadırlar. Haroşa, bu bağlamda, mayları sıralı olarak düz ve ters ilmek çubuklarından oluşan ribana örgülerden farklılığı ile ön plana çıkmaktadır.

 

En basit haraşo kumaş 1*1 ters olarak bilinen bir sıranın tamamen düz ilmek, sonrakinin ise tamamen ters ilmeklerden oluştuğu kumaştır. Birbirini izleyen düz ve ters ilmek sıraları birleşerek ön ve arka yüzde yatay yönlü yarı dairesel ilmek halkaları oluşturmaktadırlar. Bu tip örgülerin boydan büzülmeleri yüksek olduğu için üretim miktarı da buna bağlı olarak düşüktür. Boydan büzülme oranı % 40–50 civarındadır. Haraşo örgüler, hem düz hem de yuvarlak makinelerde üretilebilmektedirler. İlmeklerin bazen öne bazen arkaya çekilmesi nedeniyle bu kumaşların üretilmesinde iki sıra iğneye ihtiyaç vardır. Haraşo makinelerinde iki ayrı iğne seti kullanmak yerine, bir set iki ucu dilli iğne kullanılmaktadır. Bu iki ucu dilli iğneler, kumaşın her kursunun sıralı değiştiği durumda kendisinden en geçerken bir yataktan diğerine geçecektir. Piyasada lifado ismi ile iki iğne yuvasında çalışan ve platin tarafından hareket ettirilen çift başlı kancalı dilli iğneler bulunan makinelerde üretilmektedirler. Bu örgü özelinde Jakarlı desenlendirme mümkündür. Haraşo örgüler jarse örgüler gibi dönmemektedirler. Haraşo kumaşlar jarse kumaşlara göre daha kalındırlar. Bu kumaşların bir diğer özelliği ise, en fazla esnemesinin uzunlamasına olmasıdır. Bu kumaşların bebek ve çocuk giyiminde yaygın kullanımının bundan kaynaklanmaktadır.

 

 

 

 

 

Okunma 4845 defa Son Düzenlenme Perşembe, 20 Ocak 2022 14:35
?<