Cumartesi, 16 Şubat 2019 11:52

Tasarım Özel

Öğeyi Oyla
(0 oy)

 

Kompozisyon parçaların amaca uygun olarak, çevresi ve kendi içinde uyumlu, dengeli, göze hoş gelecek, estetik bir şekilde planlanması ve uygulanmasıdır.

Kompozisyon bütün plastik sanat dallarında en önemli öğelerden biridir. Göz ister resim, ister heykel, ister mimari yapı olsun bir sanat eserini algılarken anlamlı bir bütünü kavrar ki ancak o zaman biz o sanat eserinden haz alırız. Aynı zamanda da kumaş tasarımının olmazsa olmazlarındandır. Zira düşünceyi kâğıda dökmek, bunu yapmak ve gerçekleştirmek tasarımın ilkesidir. Her türlü nesne tasarımcı için bir ilham kaynağıdır. İşte düşünceden oluşan kâğıda dökülen  parçaları birleştirerek bütünü meydana getiren parçaların düzenlenmesinde uyum ve denge yoksa o bütünü kavramada zorluk çekeriz. Söz gelişi resimde, açık koyu değerlerin çizgiler ile yüzeylerin dengeli ve uyumlu olarak bir araya getirilmesiyle anlamlı bütüne ulaşılır. Bir elma dilimini bile öyle bir tasarım yaparak çok mükemmel resimler ve sonuçta desenler türetebiliriz. Tabiî ki bunu görmek önemlidir. Burada da temel bilgilerin insanda olması çok çok önemlidir.

 

 

ta1

 

Yukarıdaki sağda bulunan fotoğraf bir tasarımdır. Bunu yapan Giyim Üretim Teknolojisi Alanı Öğretmeni Yüksek lisans tez çalışması çerçevesinde  bazı objelerden yararlanmak suretiyle kendi hayal gücünü de ekleyerek bir desen oluşturmuştur. Solda bulunan fotoğrafta görüldüğü gibi elbiseye bu tasarımını giydirmiştir. Bu elbise de bu tasarımın gerçekleşmesi ise Baskı tekniğiyle bir elbise de, Jakarlı tezgâhlarda perdelik, kumaşlarda bayan elbiseliği  olarak kumaşlarda ve Dokusuz yüzeylerde (Örneğin kâğıt mendile gibi ) yapılır

Kompozisyonu oluştururken, konuya uygun olarak malzemeyi de dikkate alarak bir düşünceyi, bir hareketi gerçekleştirmek için önce zihinde hazırlanması ve oluşturulması gerekir. Zihinde oluşturulan tasarım kâğıt üzerinde çeşitli eskiz çalışmaları ve araştırmalar ile kişisel yaratıcılık da ilave edilerek tasarıma dönüştürülür. Tasarım kavramının temeli yaratıcılıktır.

Var olan kalıpların ve alışkanlıkların dışına çıkmak, bilinmeyenlere doğru adım atmak, empoze edilmiş düşünce çizgisini kırmak, yeni bir düşünce çizgisi ortaya koymak ve değişik çözüm önerileri getirmek yaratıcılığın temelidir. 

 

Form:  

Bir yüzeyin sınırlanarak, ötekisinden ayrılmasıdır. Bir bütünün karakteristik tüm özelliklerini taşıyan genel görünüş formdur. Doğada var olan her cismin ve varlığın geometrik bir formu vardır. Geometride, yüzeyler ve cisimler iki zıt uç arasında dizilmiştir. Bu iki zıt uç da; üçgen ve dairedir. Tüm şekiller bu iki zıt uçlar arasında uyumlu bir silsile takip eder. 

 

İki Boyut:  

En ve boydan oluşmuş üçüncü boyutu olmayan elemanlara denir.

Kompozisyon birçok öğe ve ilkelerin bir arada kullanılması ile gerçekleşir. Kompozisyon öğeleri; çizgi, yön, biçim, ölçü, aralık, doku, renk, değer, hareket, ışık-gölgedir. Bu öğeler, kompozisyon ilkelerinden yararlanılarak bir düzenleme yapılırken dikkate alınması gereken yeni kavramlarla karşılaşılmıştır.

 

Kompozisyonu düzenlemede önemli öğeler:  

>>> Yön

>>> Hareket

>>> Ölçü

>>> Aralık

>>> Hacim

>>> Zemin Biçim İlişkisi 

 

Yön  

Çizgiler veya üç boyutlu cisimler konumları ile bir takım yönler gösterir. Yatay ve dikey yönler arasında birçok ara konumda yön vardır. Yönleri birbirini kesen ve dik durumda olan çizgi ve biçimler zıt ve aykırı sayılır. Birbirine yakın uygunluk ve paralelde olanlar ise uygun durumda kabul edilir. Kompozisyon hazırlarken yönleri değiştirmek farklı ve güzel görüntüler oluştururken aynı zamanda kompozisyona dinamizm ve hareket de kazandırır.

 

 

ta2

 

  

Hareket  

Hareket genellikle yöne bağlı olarak oluşur. Kompozisyonu oluşturan öğeler karşıtlık düzeni içinde farklı hareket etkisi yaratabilir.

 

 

ta3

 

 

Ölçü  

Ölçü ve oran, görsel sanatlarda çok kullanılan bir kavramdır. İnsan genel olarak her şeyi kendisine göre ölçülendirir. Kendi değerinin ve ölçü bilincinin dışına taşan oranlar, insanı rahatsız eder. Buna göre ölçü; iki büyüklük arasındaki birimsel ilişkidir diyebiliriz. Tasarımda önemli olan biçimlerin amaca uygun olarak uyumlu ve dengeli ve estetik düzeni ortaya koyabilmesidir. Küçük ölçüler, görsel algıda uzaklık etkisi yaratır. Büyük ölçüler ise yakınlığı ifade eder.

 

 

ta4

 

 

Aralık  

Tasarımda birbirine yakın aralıklar uygun, birbirinden uzak olanlar ise birbirleri arasında kopukluğa neden olur ve birliktelik göstermez. Yan yana olan aralıklar tekrar edilirse monotonluğu getirebilir. Bu sebeple form ve mekânlar arasında farklı büyüklükte aralıklar kullanılması kompozisyona hareket ve dinamizm getirir. 

 

 

ta5

 

Hacim  

Biçimlerin ve mekânların anlatımının üçüncü boyut kazanmasıdır. Resimde açık- koyu değerlerle hacim etkisi kazandırılır.

 

ta6

 

 

Zemin Biçim İlişkisi  

Kompozisyonda biçimlerin yerleştirilmesi için bir zemin (yüzey: Üzerinde iki boyutlu çalışmaya olanak veren her tür alandır.) gereklidir. Biçimlerin yüzey üzerine yakın aralıklı ve aralıksız olarak düzenlemelerinde göz, biçimleri gruplayarak algılar. Göz, eksik biçimleri tamamlama eğiliminde olduğundan biçimleri zemin üzerine yerleştirirken dikkat edilmelidir. Koyu etkili zeminlerde açık renkte kullanılan biçimler boyutları küçükte olsalar daha ön planda görünür. 

 

Tasarı İlkeleri  

>>> Tekrar ilkesi

>>> Uygunluk

>>> Zıtlık

>>> Koram

>>> Egemenlik

>>> Denge

>>> Birlik 

 

Tekrar İlkesi  

Bir öğenin aynen ya da yakın değer olarak birden fazla kullanılması tekrarı meydana getirir.

Tekrar ilkesi üç çeşittir.

-Tam tekrar

-Tekrar

-Aralıklı tekrar

 

 

ta7

 

 

Tam tekrar  

Cisim ya da biçimlerin ölçü, biçim, renk, değer ve dokularının tam anlamı ile aynı olması ve bunların eşit aralıklarla aynı yönde kullanılmasıdır.  

 

 

ta8

 

Tekrar  

Cisim ya da biçimlerin ölçü, biçim, renk, değer ve dokularının tam anlamı ile aynı olması fakat aralık ya da yönlerinin farklı kullanılmasıdır.

 

 

ta9

 

 

Aralıklı tekrar  

Birden fazla motif, biçim ya da cisim belirli aralıklarla birbiri ardınca kullanıldığında aralıklı tekrar oluşur.

 

 

ta10

 

 

Uygunluk  

İki ya da üç boyutlu cisimler arasında ortak veya yaklaşık benzerliklerin bulunmasına uygunluk denir. Uygunluk biçim, ölçü, renk, değer, doku vb. yönlerden oluşur. Bunların biri ya da birkaçı bir arada olabilir. Uygunluk, cisimlerin fiziksel yapılarında olabileceği gibi onların karakterinde, esinlendikleri anlamda ve hizmet beraberliklerinde de olabilir.

Uygunluk dört grupta toplanır.

Fiziksel uygunluk  

Görünüşteki dış yapıdaki uygunluk: Tasarımı oluşturan öğelerin ölçü, biçim, değer, doku, yön ve aralıkları bakımından birbirlerine benzemesi fiziksel uygunluğu oluşturur. 

 

Hizmet uygunluğu  

Verdiği hizmete göre uygunluk: Tasarımda aynı amaç için kullanılan formlar kendi içlerinde bağlantılıdır. Biçim yönünden farklı olsalar da aynı hizmet için birleştiklerinden Uygundur. Örneğin; sabunluk, diş fırçası kabı gibi. 

 

Biçim uygunluğu  

Sahip olduğu biçime göre uygunluk: Bazı formlar birbirleri ile ilgileri olmadıkları halde, biçim yönünden benzerlik gösterebilirler. 

 

Üslup uygunluğu  

Sahip olduklara üsluplara göre uygunluk: Tasarımda öğeler arasındaki yakınlık ve birlik, parça bütün arasındaki uygunluk üslup uygunluğu ile sağlanır. Örneğin; tasarımda geometrik formları

 

 

ta11

 

Zıtlık 

Cisimler arasındaki herhangi bir bakımdan ortak ya da yakın nitelikler olmadığı taktirde bunlar arsında ilgi kurmak güçleşir. Her biri diğerine yabancı ve ilgisiz kalır. Böylece cisimler arasında bir birlik kurulmayınca uyuşmazlık ve kargaşalık göze çarpar. Sanat açısından değerli görülen her yapıtta kuşkusuz çok iyi çözümlenmiş kontrast bir denge vardır. Bir şeyin değerlendirilmesinde karşıtlıklar daima ön plandadır. Zıtlıkta denge kurulması birçok şeyi çözümleyecektir. Zıtlık; biçim, renk, doku, değer, ölçü, yön, aralık vb. bakımlardan olabilir.  

 

 

ta12

 

 

Koram (Hiyerarşi)  

İki zıt ucu uygun kademelerde birbirine bağlayan köprüye koram denir. İki uç arasında bir düzen dâhilinde geçiş sağlayan bu düzenleme yardımıyla anlamlı ve güzel bir dizi ortaya çıkar. Eğer iki uç arasında ölçü farkı varsa, bir uçtan diğer uca doğru biçimler büyükten küçüğe doğru dizilmelidir. 

 

Koramda hiç değişmeyen koşullar  

-İki uç arasındaki zıtlık

-Uçlar arasında düzenli bir kademelenme ( sıralanma) 

 

Tasarda iki çeşit koram vardır  

-Eksensel koram

-Merkezsel koram 

 

Eksensel koram  

Biçimlerin düz ya da eğri bir eksen üzerinde dizilmesi ile oluşur(cezvelerin büyükten küçüğe dizilmesi).

 

 

ta13

 

Merkezsel koram  

Birçok şekil koram oluşturacak biçimde birleştiklerinde, ortada bir merkez oluşuyorsa merkezsel koram olur.(Açılmış bir gül çiçeği)

 

 

ta14

 

 

Egemenlik   

Bir kompozisyonda kullanılan öğelerden birinin ya da bir grubun diğer öğelere göre üstünlük sağlamasıdır. Egemenliğin en çok anlaşılan ve en çok kullanılan şekli ölçü egemenliğidir. Ayrıca değer, doku, renk vb. öğelerden de egemenlik sağlanabilir. İster ölçü, ister doku, isterse değer, ya da renk bakımından olsun, her türlü egemenlikte bir zıtlık bulunur. Böylece bir biçim ya da biçimler grubu diğerine hakim olabilir.

 

 

ta15

 

 

Denge  

Formda, renkte, harekette, açık-koyuda kendini gösterir.Bir düzenlemeye giren cisimlerin renkleri, değerleri, dokuları, yönleri, aralıkları ve ölçüleri birbirleri ile karşılaştırılınca, bu özellikler birbirleri ile tartılarak bir denge hissedilmek istenir ve aranır.Bir çalışma üzerinde dengesizlik hissediliyorsa, dengesizliği meydana getiren bölümler, renk, ölçü, değer, aralık, yön vb. bakımlardan incelenerek dengenin kurulması sağlanır. Eğer bir düzenlemede dengesizlik göze batmıyorsa denge sağlanmış demektir.Genellikle denge iki türlüdür: 

 

Simetrik denge  

Düşey veya eğik bir eksen üzerinde öğelerin aynen tekrar etmesinden oluşur. Tasarımda fazla ilgi uyandırmaz. 

 

Asimetrik denge  

Tasarımda farklı görsel ağırlıktaki öğelerin serbest tarzda yerleştirilmesiyle oluşturulur. Tasarımda ilgi çekiciliği, hareketliliği ve dinamizmi artırır.

 

 

ta16

 

Birlik  

Çeşitli cisimlerin ya da biçimlerin bir araya gelerek dengeli bir bütün oluşmaları ile birlik doğar. Birbirine zıt olan parçalar ile birlik meydana getirirken bir uyuşma ve düzen içinde olmalıdır. Bir tasarımda kullanılan öğeler çok farklı olsa bile doku bakımından benzerlikleri var ise birlik sağlanmıştır. Birliğin oluşması için önce denge gereklidir. İnsan vücudu birlik için çok güzel bir örnektir. Özellikleri farklı birçok organ bir arada uyum içinde çalışarak insan vücudunu oluşturur. 

 

Yeni Formlar Üretme  

Temel geometrik formlardan yola çıkarak farklı yöntemlerle var olandan farklı, kişiye ait yeni formlar oluşturmak, kişinin yaratıcılık yönünü geliştirmektedir. Bu çalışmalar daha sonra farklı tasarımlar oluştururken sizin için temel oluşturacaktır. 

 

İki Temel Formdan Yeni Formlar Üretme  

Yeni formlar oluştururken tek bir yöntem kullanmak yerine üç farklı yöntem kullanılmıştır. 

 

Eksiltme  

Temel geometrik formdan bir geometrik formun çıkarılmasıdır. 

 

Eksiltme-artırma  

Temel geometrik formdan bir geometrik formun çıkarılması,çıkarılan formun veya başka bir geometrik formun eklenmesidir. 

 

Çizgi ile bölme  

Temel geometrik formu serbest elle veya cetvel yardımıyla oluşturmak istediğiniz formu çizmek diğer kısımları çıkarmaktır.

 

 

 

Okunma 6340 defa Son Düzenlenme Cuma, 25 Şubat 2022 22:19
Bu kategoriden diğerleri: Renk »
?<