Pazar, 27 Aralık 2020 14:28

Teknik Tekstilller Özel

 

tkniksg1

 

 

 

Tekstil endüstrisin gelişme gösteren önemli bir bölümü tıp, sağlığı koruma ve hijyen sektörleridir. Tıbbi işlemlerde yüksek standartlarda kompleks teknik tekstillere ihtiyaç her zaman olmuştur. Gelişmenin boyutu tekstil teknolojisi ve tıbbi tekstil proseslerindeki ilerleme ve gelişmelere paralel olarak büyümüştür.Bu ürünler en küçük parmak bandajlarından başlayarak,ameliyat iplikleri,kemik naklinde kullanılan karmaşık kompozit yapılar, Damar protezleri ve kalp valflarına ( kapakçıklarına) ve ürolojiye kadar uzanmaktadır.AIDS veya hepatit virüsü taşıyabilecek vücut sıvılarının en küçük miktarlarına karşı koruma sağlayan cerrahi önlükler ve steril kumaşlar artan oranda talep edilmektedir.Hastalıklı damarlar ince örülmüş veya dokunmuş tüp şeklinde ürünlerle; By-Pass yapılırken kalpte ve dizde zarar görmüş bağlar da güçlü tekstil dokuma veya örme kumaşlarla yer değiştirebilmektedir.Artan Dünya nüfusu bu pazarı da büyüttüğü kaçınılmaz bir gerçektir.

Hemashield Gold-4 adıyla üretilen sığır kolajeni ile kıvrımlı polyesterden dokunmuş tıbbi amaçlarla (damar tıkanıklığı vb) vücuda yerleştirmek için kullanılan damar dokusu örneği aşağıda görülmektedir.

 

 

 

tkniksg2

 

 

 

TEKNİK İPİLİKLER VE SINIFLANDIRILMASI

Teknik tekstil ürünlerinin bulunduğu formlar içinde dokusuz yüzeyler hariç hepsinin yapı taşı ipliktir. Teknik tekstil ürünlerinin​​ üretiminde kullanılan iplikler, ​​ teknik iplikler​​ olarak adlandırılır. ​​ Teknik iplikler hammadde, bulundukları form ve yapılarına göre sınıflandırılırlar.

 

Hammaddelerine göre teknik iplikler

Teknik iplikler kullanılan liflere göre doğal ve sentetik olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Doğal ve sentetik liflerden üretilen iplikleri ise düşük, yüksek ve çok yüksek mukavemetli iplikler olarak alt gruplarda incelemek mümkündür.

 

 

 

ipliktekik1

 

 

 

 

Yapılarına ve bulundukları forma göre​​ teknik iplikler

Yapılarına ve bulundukları forma göre teknik iplikler 6 gruba ayrılır: filament, kesikli, katlı, kablo, saç örgü ve özlü iplikler​​. 

 

 

 

 

 

ipliktekik2

 

 

 

 

 

1-Filament​​ iplikler

Filament iplikler; monofilament, multifilament, puntalı ve şerit iplikler olmak üzere​​ dört grupta incelenir.

a-Monofilament iplikler

Monofilament​​ iplik, çapı​​ 100-2000 µm​​ (0,1-2,0 mm) ​​ arasında değişen ve tek bir filamentten oluşan ipliktir. ​​ Filamentin enine kesiti, son kullanım alanına göre yuvarlak, profilli veya boşluklu olabilir​​. Lifin enine kesiti ipliğin özelliklerini etkiler. Örneğin yuvarlak olmayan kesite sahip lifler, yüzey alanını genişletir ve emiciliği arttırır.

Monofilament​​ iplikler​​ yüksek eğilme rijitliğine ve aşınma dayanımına sahip​​ ipliklerdir ve ipliğin çapı kullanım yerine göre değişir.

 

 

 

ipliktekik3

 

 

 

 

b- Multifilament​​ iplikler

Multifilament iplik, üretici tarafından belirlenen bir bükümde sonsuz uzunlukta demet halindeki ince monofilamentlerden meydana gelen ipliktir.​​ Filamentlerin enine kesit şekli, iplik içinde liflerin birbirine ne kadar yaklaşabileceğini belirler.​​ Yuvarlak kesitli filamentlerden oluşan iplikler, yapıdaki filamentler birbirine daha yakın yerleşebildiği için kompakt; yuvarlak olmayan kesite sahip filamentlerden oluşan iplikler ise, yapısındaki filamentlerin bir araya gelmeyi engellemesinden ötürü daha hacimli olur.​​ Multifilament iplikler aynı özellikteki monofilament ipliklerden daha esnek​​ bir yapıya sahiptirler.

c-Puntalı​​ veya kaynaştırılmış iplikler​​ (Intermingled/commingled)

Puntalı veya kaynaştırılmış iplikler, liflerin birbirinden ayrılmasını engellemek için büküm yerine puntalama işleminin uygulandığı filament ipliklerdir. ​​ 

Aynı türden filamentlerin​ puntalanarak oluşturulduğu ipliklere “intermingled”, iki veya daha fazla farklı türden filamentlerin​​ puntalanarak oluşturulduğu ipliklere de “commingled” iplikler (örneğin karbon ve polyesterin puntalanması gibi) denir. ​​ 

 

 

 

ipliktekik4

 

 

 

Düşük bükümün istendiği durumlarda tercih edilen puntalama işleminin esası; jetin içerisinden hızla gönderilen havanın filamentlerin birbiri içine geçmesini sağlamasına dayanır. ​​ Düzenli aralıklarla dağıtılmış olan puntalama noktaları​​ filamentleri bir arada tuttuğundan iplikler sıkıştırılmış görünür​​.

d-Şerit​​ iplikler

Şerit iplik; ​​ poliamid, polyester ve polietilen gibi sentetik polimerlerden üretilen ince, dar ve şerit benzeri film​​ halindeki ipliklerdir​​. ​​ Şerit iplik​​ üretimi; teknik uygulamalar için 20-40​​mm genişlikte​​ ve 60-100​​ µm​​ kalınlıkta düz bir polimerik​​ plaka veya filmin kesilmesiyle gerçekleştirilir. Bunun yanı sıra şeritlerin ayrı ayrı ve mekanik olarak fibrilize edilmesiyle elde edilen multifilament iplik görünümlü şerit ipliklerin de üretimi mevcuttur.

 

 

ipliktekik5

 

 

 

2-Kesikli iplikler

Kesikli veya eğrilmiş iplikler, kısa ve​​ ştapel​​ liflerin​​ oluşturduğu lineer gruplardır. ​​ Lifler bükümle birbirlerine tutunurlar ve büküm, ​​ bu iplikler için en önemli parametredir. Hammadde olarak​​ sentetik veya doğal lifler​​ (pamuk, yün, jüt vb.) kullanılır​​. ​​ Sentetik lifler kullanıldığında fiziksel boyutlarının doğal liflere benzemesi açısından kısa uzunluklarda kesilirler; böylece​​ hem​​ doğal lifler için​​ tasarlanmış​​ makinelerde işlenebilir hem de​​ karışım olarak çalışılabilir hale gelirler. Kesikli ipliklerin, ​​ çok sayıda lif ucunun dışarı doğru çıktığı ve liflerin helis bir diziliş gösterdiği bir iplik yüzeyi vardır.

3- Katlı​​ iplikler

Katlı iplikler, iki veya daha fazla tek kat ipliğin​​ bükülerek bir araya getirilmesiyle oluşturulur​​. ​​ Katlama anında​​ genellikle tek kat ipliğin bükümünün tersi yönünde büküm verilir. Bu sayede büküm açısından dengeli bir yapının meydana gelmesi sağlanmış olur. ​​Katlanan iplik sayısına göre katlı iplikler; ​​ 2-kat, 3-kat veya çok-katlı olarak adlandırılırlar. Katlı iplikler, aynı özellikteki tek kat ipliklere göre daha düzgün, daha stabil, ​​mukavemetli ve tüylülükleri daha düşüktür.

 

 

ipliktekik6

 

 

 

4- Kablo​​ iplikler​​ (Katlanmış bükülü iplikler)

Kablo iplikler, birkaç katlı ipliğin bir araya getirilerek ters yönde bükülmesiyle oluşturulur. Kablo iplikler tek kat,​​ katlı ve kablo aşamalarında S-S-Z veya S-Z-S ya da Z-S-Z veya Z-Z-S büküm kombinasyonunda​​ olabilirler. Bu iplikler daha düzgün ve mukavemetlidirler​​ .

5- Saç​​ örgü​​ iplik

Saç örgü iplikler tüp formunda ya da tek parça olarak üretilirler. Genellikle 8-36 arasındaki iplik birbirine geçerek belirli bir açıda saç örgü yapıyı oluştururlar. İpliklerin birbirine geçme şekli, bezayağı veya dimi desenindedir. Nihai iplik büküm açısından dengeli olup esnetildiğinde büküm açılması eğilimi göstermez. ​​ Oldukça esnektirler ve aynı özellikteki bükümlü ipliklere göre​​ uzama oranları​​ daha düşüktür.

 

 

 

ipliktekik7

 

 

 

Saç örgü iplik üretiminde düz bir tabla üzerinde çiftler halinde dizili olan bobinlerin birbiri etrafında sarılarak döndürülmesi ile örgü oluşturulur. Aşağıda görüldüğü gibi, her bir örgü ipliği için bir dişli ve bu dişlinin de hareket ettiği bir yörünge kanalı mevcuttur. Saç örgüsünde mevcut iplik sayısına göre iki, üç ya da çok çarklı makinalar söz konusudur.

 

 

 

ipliktekik8

 

 

 

KORUYUCU GİYSİLER

 

Koruyucu giysiler kişinin zararlı maddelere, kötü çevre koşullarına maruz kalma riskini önlemek ve bu riskten korunmasını sağlamak ve/veya bu riski azaltmak için giyilen giysilerdir.

 

  • Çeşitli risk ortamlarında çalışan itfaiyeciler,
  • Güvenlik personeli,
  • Otomobil yarışçıları
  • Tıbbi personel
  • Ağır sanayi işçileri v.b.

 

İnsanların dış etkenlerden korunması amacı ile üretilen kıyafetlere koruyucu giysiler denir.

Bu giysilerin özellikleri kullanıldıkları sanayi dalının ihtiyaç ve beklentilerine göre değişir.

 

Bu tip giysiler;

 

Yüksek sıcaklığa dayanabilen ve yüksek mukavemete sahip olan yüksek performanslı lifler veya iplik yapılarında yapılan küçük değişiklikler ve çeşitli apreler ile üretilirler. Koruyucu giysilerde en önemli husus insan hayatının korunmasıdır. Ayrı bir tekstil materyalinden çok giysinin kendisi koruma sağlar. Bu alanda kumaş tüm koruyucu giysilerde ve diğer koruyucu tekstil ürünlerinde kritik unsurdur. Giysiyi giyen kişi ve potansiyel yaralanma kaynağı arasındaki güvenlik bariyeri olarak, bir kazanın kurbanı tarafından yaşanan yaralanma derecesini belirleyecek olan kumaşın özellikleridir.

 

Literatürde özel olarak bahsedilen koruyucu ekipmanın tipleri şunlardır;

 

  • Çadırlar
  • Kasklar (miğferler),
  • Eldivenler (el ve kol koruması için)
  • Uyku tulumları
  • Hayatta kalma çantaları ve takım elbiseleri
  • Yangından-koruyucu giysiler
  • Isıya dayanıklı giysiler
  • Çift taraflı ceketler
  • Balistik dayanımlı yelekler
  • Biyolojik ve kimyasal koruyucu giysiler
  • Patlamaya dayanıklı yelekler
  • Alev almayan başlıklar ve eldivenler
  • Erimiş metal koruyucu giysiler
  • Yüzdürme yelekleri
  • Donmayı önleyici ve kanallı ılık hava giysileri dahil askeri koruyucu giysiler
  • Denizaltı koruyucu giysileri
  • Dalgıç giysileri ve dalma derileri
  • Hayat salları
  • Özel havlu ve bezler
  • Işınlardan koruyucu tulumlar
  • Hayatta kalma giysileri
  • Halatlar ve emniyet kemerleri

 

Kendileri için koruyucu giysilerin ve malzemelerin üretildiği, literatürde özel olarak belirtilen iş ve faaliyet tipleri şunlardır:

 

Polis ve güvenlik görevlileri

Dağcılık

Mağaracılık tırmanma

Kayak

Uçak personeli (askeri ve sivil)

Askerler

Denizciler

Deniz altıcılar

Dökümhane ve cam işçileri

İtfaiyeciler

Su sporları

Kış sporları

Ticari balıkçılık ve dağcılık

Deniz dibi petrol ve benzin ekipmanı işçileri

Sağlık bakımı

Yarış sürücüleri

Astronotlar

Kömür madenciliği ve sağlık depo işçileri

 

Teknik tekstiller, özellikle düşmana ait çevrelerde hareket etmesi, yaşaması, hayatta kalması ve savaşması gereken askeri kuvvetler için önemli özellikler sunmaktadır. Askeri kuvvetler, konforları ve hayatta kalabilmeleri için gerekli tüm malzemeleri taşımalı veya giymelidir ve bu nedenle en hafif, kopmayan, sağlam ve yüksek performanslı özel üniforma ve ekipmana ihtiyaçları vardır.

Bireyleri çevreden ve savaştaki tehlikelerden korumak için hayati önem taşıyan gereksinimler, dünyanın önde gelen uluslarının askeri kullanımı için en gelişmiş teknik tekstilleri geliştirmek ve sağlamak için önemli ölçüde kaynak harcamalarını sağlamıştır.

 

  • Isı
  • Alev
  • Erimiş metal sıçramaları
  • Aşırı soğuk ve donma
  • Radyasyon kaynakları ve benzerinden korunma

 

Hem sivil hem de askeri koruma uygulamaları için başlıca taleptir. Talebi etkileyen koşullar;

 

  • Özel çevresel tehlikeler
  • Koruma derecesi
  • Konfor seviyesi
  • Giysilerin dayanıklılığı
  • Estetik ve yasalar

 

Tüketicinin olası tehlikelerin farkında olması ve benzeri sosyolojik faktörlerdir. Güneşin zararlı UV ışınlardan korunmanın bir yolu da güneşten koruyan giysilerdir. Birçok kumaş güneşin UV ışınlarını engellese de tüm kumaşlar güneşten koruyan giysiler sınıfına dâhil edilemezler. Güneşten koruyan giysiler, klasik yazlık kumaşlardan ayrılmaktadır. UV ışınlarına karşı koruma sağlayan giysilerin giyilmesi cilt kanseri riskinin gelişmesini azaltmak için bilinen en sağlıklı ve en yaygın metottur. Cildin rengine göre ve çevrenin yansıma oranlarına göre koruyucu giysilerin özelliklerinin saptanması, insanların koruyucu giysileri daha bilinçli kullanmasına yönlendirecektir.

 

Genel anlamda koruyucu giysiler 8 ana kategoride sınıflandırılabilir;

1-Termal Koruyucu Giysiler:

 

Bunlar ısıya, aleve, eriyen metallerin sıçramalarına, radyasyona ve aşırı soğuğa karşı koruma sağlayan giysilerdir. Termal koruyucu giysiler, aleve ve ısıya maruz kalmaya karşı koyan ya da aşırı çevre koşullarında ısı transferine karşı yalıtım sağlayan geniş bir yelpazedeki materyalleri kapsar. Bu tip giysiler, petrokimya ve elektrik işçileri tarafından giyilen üniformalardan, dökümhaneler ve yüksek ısı karşısında çalışan diğer tesislerde giyilen giysilere kadar değişen bir yelpazeye sahiptir. Giysiler tek veya çok katlı olabilir.

2-Nükleer, Biyolojik ve Kimyasallara (NBC) Karşı Koruma Giysileri:

 

Bunlar çoğunlukla askeri kullanım amaçlıdır. Çoğu zaman sentetik veya doğal liflerden dokunmuş ayrıca karbon lifleri ve köpükten oluşan çok katlı yapılardır.

3- Kimyasallara Karşı Koruyucu Giysiler:

 

İnsana zarar veren kimyasal maddelere karşı koruma sağlayan giysilerdir. Dünya’da çok farklı zehirli özelliklere sahip 100 binden fazla kimyasal madde kullanılmaktadır. Zehirli kimyasallardan kaynaklanan riskler ortaya çıktıkça kimyasallara karşı koruyucu görev üstlenen giysi ve ekipmanın kullanımı artmıştır. Bu durum belli ölçüde de kimyasallara karşı koruyucu giysilerin ve ekipmanın kullanılmasını öngören düzenleme ve standartlardan kaynaklanmaktadır.

4- Mekanik Etkenlere Karşı Koruyucu Giysiler:

 

Bu tip giysiler kesilme, yırtılma, aşınma ve metal sıçramaları gibi zararlara karşı korunmak için giyilir. Tüm bu etkenlere karşı koruyuculuk sağlanabilmesi için giysilerin yüksek mukavemetli tekstil liflerinden üretilmesi gerekmektedir .

5- Elektrikten Koruyucu Giysiler:

 

Bu tip giysiler elektromanyetik ve elektrostatik olarak 2 ayrı grupta incelenen elektrik zararlarından korunmak için giyilir. Yüksek voltajla çalışan kişiler, kesinlikle güç tutuşur, mukavim ve konforlu iletken koruyucu giysiler tercih etmelidirler. Bunu için doğal, sentetik ve metal ipliklerden üretilmiş giysiler tercih edilir.

6- Temiz Oda Giysileri:

 

Bu isimle adlandırılan giysiler çevreyi insandan kaynaklanan kirliliklerden koruyan giysilerdir. İnsan vücudunun her gün 1 milyar deri hücresi döktüğü ve insan vücudu ve giysilerin bir miktar toz, saç, iyonlar, kozmetikler, parfüm, tütün içerdiği göz önüne alındığında kirliliği önleyen bu tip giysilerin optik, uzay araçları, yiyecek ve ilaç sanayi ve otomotiv sanayinde ne kadar önemli bir yeri olduğu inkâr edilemez.

 

7-Radyasyona Karşı Koruyucu Giysiler:

 

Bu tip giysiler X ışını ortamında çalışanlar, kanser tedavi merkezlerinde çalışanlar ve iyonlaştırılan radyasyona maruz kalan diğer ortamlarda çalışan işçiler için gereklidir.

8-Yüksek Görünürlüğe Sahip Giysiler:

Bu giysiler de koruyucu giysiler olarak ele alınmaktadır. Temelde üç ayrı tip olarak incelemek gerekir.

 

  • Reflektive (yansıtıcı ) materyaller: Işık etkisi altında kaldıklarında parlarlar.
  • Fotoluminesant materyaller: Gün ışığı veya yapay ışığı emip depolar ve karanlıkta yeşil sarı renk verirler.
  • Floresans materyaller: Kırmızı turuncu renk olarak gün boyu görünür.

 

Koruyucu giysilerin insan sağlığını ve güvenliğini koruma işlevini yerine getirmesinde giysinin konforu da önemlidir. Yeterli konforu sağlayamayan bir giysi üstlenen görevi yerine getirmede verimliliği azaltır. Eskiden daha ağır materyallerden yapılan çelik yelekler artık daha hafif ve dayanıklı olan tekstil materyallerinden (aramidlerden) üretilmektedir. Dünya’da çok sayıda iş yerinde çalışanların sağlıklarının ve güvenliklerinin tehlikede olması nedeniyle koruyucu giysi kullanılmasını zorunlu kılan uluslararası ve yerel yasal düzenlemeler sıklaştırılmıştır. Koruyucu giysi kullanımını gerektiren sektörlerde koruyucu giysilerin giyilmesi yönünde bilinç artmaktadır. Yukarıda belirtilen unsurla birlikte, dünyadaki mevcut savaşlar ve sürekli savaş tehlikesinin varlığı, koruyucu giysi kullanımını gerektiren sektör ve iş kollarındaki gelişmeler, ağır iklim koşulları gibi faktörler sektöre olan talebi belirleyen en önemli faktörlerdir.

 

 

 

 

Son Düzenlenme Pazar, 23 Ocak 2022 21:11
Bu kategoriden diğerleri: « Teknik İplikler
?<