Dokuma (98)

 

 

 

 

092doku 

 

 

 

Dokuma makinesinde kumaş tarafından bakıldığında boyuna yönde olan ipliklere çözgü denir.Kumuş topunun boyundaki iplikler çözgü iplikleridir. Dokuma, çözgü ve atkı ipliklerinin birbirleriyle dik açıyla bağlantı yapmasıdır. Dokuma makinesinde kumaş dokunabilmesi için gerekli olan çözgü iplikleri dokuma hazırlık dairesinde bobin ( diğer adı çözgü levendidir) adı verilen silindir şeklindeki parçalar üzerinden direkt olarak kullanılamaz. Dokuma makinesine uygun levent adı verilen büyük makaralara aktarılması gerekir. İpliklerinin dokunacak kumaşın özelliklere göre ( çözgü tel sayısı, çözgü renk raporu, çözgü uzunluğu) birbirine paralel ve aynı gerginlikte uygun bir şekilde dokuma levendi üzerinde sarılması işlemine çözgü hazırlama denir.

 

Dokuma hazırlık kısımlarından biri olan çözgü hazırlama işlemi; müşteri istekleri doğrultusunda, dokuma planlama dairesinden gelen iş emrine göre ipliklerinin levent üzerine aktarılmasıdır. Levent denilen büyük makaralar her dokuma makinesi üreticisi tarafından ayrı olarak tasarlanmış metal aksamlı parçalardır. Çözgü ipliklerini, istenilen özelliklere göre, levent denilen büyük makaralara aktarılması işleminde kullanılan dokuma hazırlık makinelerine çözgü makineleri denir.

 

Bu makineler konik çözgü ve düz ( seri ) çözgü makineleri olmak üzere ikiye ayrılırlar. Konik ve seri çözgü makineleri arasındaki en belirgin fark makine donanımı olarak seri çözgü makinelerinde çözgü iplikleri direkt olarak levent üzerine sarılır. Konik çözgü makinelerinde ise iplikler önce tambur (silindir) üzerine kalba denilen çözgü grupları hâlinde sarılır, daha sonra levent üzerine aktarılır.Cağlık, çözgü makinelerinde bobinlerin üzerine dizildiği metal sehpadır. Cağlık, bobinlerden gelen iplik uçlarının eşit gerginlikte, birbirine paralel ve düzgün bir şekilde levent üzerine aktarılmasını sağlayan en önemli elemandır. Günümüzde kullanılan cağlıklarda konik bobinler kullanılmaktadır.

 

 

091doku

 

 

 

 Bu da hem daha fazla iplik üzerinde bulundurmasına hem de sağımının kolay olmasına sebep olur. Çözgü makinesinde üretim planlamadan alınan iş emrine göre çözgü dairesini ilgilendiren bilgiler doğrultusunda bobinler ilk olarak cağlığa dizilecektir. Bu dizim işlemi cağlığın alt ve üst köşelerinden başlayarak üstten başlandıysa aşağıya doğru, alttan bağlandıysa üste doğru yapılmalıdır. Dizim sırasında yapılacak bir hata, hatalı kumaş çıkmasına sebep olacaktır. Çözgü makinesinin sorunsuz olarak çalışması için kontrol sistemlerinin hatasız çalışması gerekmektedir. Hazırlanacak olan çözgü ipliklerinin aynı gerginlikte ve kopuşlarda anında müdahâle edilerek levent üzerine hatasız olarak sarılması gerekmektedir.

 

Düzgün bir cağlıkta bulunması gereken özellikler;

 

1-Çözgü ipliğinin kopuşlarında ve bobin boşalmalarında makine durdurulmalı.

2-İplik frenleyicilerde eşit miktarda ağılı bulunmalı,

3-İpliğin geçtiği yerler, sürtünmesi az ve pürüzsüz malzemeden yapılmalı,

4-Cağlık kısmının temizliği robot temizleyicilerle sürekli yapılmalı,

5-Kontrol sistemi ve sistemin uyarı sinyalleri üst seviyede olmalı

6-Bobinlerin dizimi sırasında kolaylık sağlayacak Şekilde imal edilmelidir.

 

Çözgü ipliklerinin üzerine bobinler hâlinde takıldığı metal sehpalar yani cağlıklar yapı olarak „V‟ ve paralel olarak sınıflandırılırlar.

Cağlıkta aynı çözgü ipliğinin devam edeceği makinelerde bobinler yedekli olarak hazırlanabilir. Yedek bobinin alt ucu diğer bobinin üst ucuna düğümlenir,böylece birinci bobinin üzerindeki çözgü ipliği bittiğinde makine durdurulmadan diğer bobinin devreye girmesiyle işlem devam eder. Bobinlerin üzerine takıldığı iğler hareketli olduğu için biten bobin iği çevrilerek yerine bobin takılabilir.

 

 

093doku

 

 

Cağlığa takılacak bobinlerde şu özelliklere dikkat edilirse çalışma kolaylığı sağlanır.

 

1-Bobinlerin boyutları iyi seçilmelidir. Büyük olurlarsa yanındaki bobinlere teması sırasında kopmalara sebep olabilir.

2-Bobinler için kullanılan patronlar bozuk olmamalıdır.

3-Bobin sarımı iyi yapılmış olmalıdır.

Cağlık üzerinde, çözgü ipliklerinin düzgün bir şekilde sevk edilebilmesini sağlayan 3 bölüm vardır. Bunlar:

 

1-Fren tertibatı

 

Çözgü ipliklerinin sabit gerilim altında bobinlerden sağılmasını sağlar. Bunun için kullanılan mekanizmalar iplik makinelerindeki germe tertibatlarına benzeyen sistemlerdir. Çözgü ipliklerinin eşit gerginlikte bobinlerden sağılmasını ve makinenin duruşu sırasında ipliklerin gerginliğinin sabit kalmasını sağlayan bölümdür. Her bobinden alınan iplik uçları frenlerden geçirilir. Çözgü ipliklerinin aynı gerginlikte levent üzerine sarılması dokunacak kumaşın kalitesini direkt olarak etkilemektedir. Cağlık üzerinde fren tertibatının ayarı sürekli kontrol altında olmalıdır.

 

 

075doku

2-İplik yoklayıcı

 

Fren tertibatından geçirilen çözgü iplikleri sırası ile seramik tutuculardan ve iplik yoklayıcılardan geçirilir. İplik tutucuları ipliklerin düzgün bir şekilde sevk edilmesini sağlar.Çözgü ipliklerinde kopma olduğunda iplik yoklayıcı düşer ve makine durdurulur. Makinenin duruşu için zaman kaybı olmamalıdır. Levent üzerinde eksik çözgü olması dokunacak kumaşın hatalı ürün hâline gelmesine neden olur.Bu da zaman ve ekonomik kayba yol açar. İplik yoklayıcıları çözgü ipliği koptuğu zaman veya bobin üzerinde iplik bittiği zaman makineyi otomatik olarak durdurur.Makine iplik kopmasından dolayı durduğunda, yoklayıcıların bulunduğu bölümündeki lamba yanar ve ipliğin üzerinden geçtiği kanca yukarı kalkarak kopan ipliğin yeri belirlenir.

 

 

 

078doku

3-İğler

 

Cağlıkta bobinlerin üzerine dizildiği parçalardır. Bobinlerin üzerinden ipliklerin düzgün bir şekilde sağılması için bobinleri sabit tutmaya yarar.

 

 

 

 

079doku

 

Cağlığın bakımı aşağıdaki gibi yapılır

 

 

1-Metal aksamlar kontrol edilerek kırılan ve deforme olan kısıklar düzeltilir.

2-Frenleme, iplik yoklayıcı ve iplik tutucuları kontrol edilerek arızalı olanlar değiştirilir ve ayarları yapılır.

3-Arzıalanmış kontrol lambaları ve kablo sistemleri elden geçrilir.

Cağlığın, istenen çözgünün hazırlanabilmesi için gerekli bütün ayarların yapılması gerekmektedir. Cağlığın bakımı sırasında şunlara dikkat edilmelidir;

1-İğnelerin kırık veya çatlak olup olmadığı kontrol edilmelidir.

2-İplik frenleyicilerinin aynı ağırlık  miktarında olup olmadığı  kontrol edilmelidir.

3-İplik yoklayıcıları hassasiyetleri kontrol edilmelidir.

4-Kıavuzlarda kırık, çatlak ve pürüzlü kısımlar kontrol edilmelidir.

 

Çözgü cağlığı, veriminin artması ve sorunsuz bir şekilde çalışması için sürekli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir.

Konik çözgü makinesinde cağlıktan gelen çözgü ipliklerinin belirlenen genişlikte kalbalar (bantlar) hâlinde üzerinde konik plakalar bulunan tambur üzerine istenen sayıda ve uzunlukta sarılması, daha sonra dokuma levendi üzerine aktarılması işlemidir. Konik çözgü denmesinin nedeni tambur (dolap) kenarında konik bölümün bulunmasındandır. Konik çözgü makinesinde çözgü hazırlamak için yapılacak işlemler şu şekilde sıralanabilir;

 

1-Çözgü bobinlerinin cağlığa dizilmesi,

2-İpliğin fren tertibatı, iplik yoklayıcı ve kılavuzlardan geçirilmesi,

3-Çözgü ipliklerinin çapraz ve toplama tarağından geçirilmesi,

4-Koniklik ayarının yapılması,

5-Hazırlanacak çözgünün kaç metre hazırlanacağı,

4-Çözgünün sayısına göre kalba sayısının tespiti,

5-Kalba hâlindeki çözgünün tambura bağlanması,

6-Kalbanın çapraza alınması,

7-Levendin makineye takılması,

8-Çözgü ipliklerinin levent üzerine  hatasız bir şekilde sarılmasıdır.

 

 

KONİK ÇÖZGÜ MAKİNESİ PARÇALARI VE GÖREVLERİ

 

 

 

080doku

 

 

1-Cağlık

2-Çapraz tarağı

3-Sport

4-Toplama tarağı

5-Konik tambur

6-Levende alma kısmı

 

1-CAĞLIK

Konik çözgü makinesinde bobinlerin üzerine dizildiği metal sehpadır. Cağlık, bobinlerden gelen iplik uçlarının aynı gerginlikte, birbirine paralel ve düzgün bir şekilde tambur üzerine aktarılmasını sağlayan en önemli elemandır. Tambur üzerinden sonra levent üzerine aktarım gerçekleşir.

 

 

 

 

074doku

 

2-ÇAPRAZ TARAĞI

 

Çözgü ipliklerinin karışmaması için çapraz tarağında, çapraza alma yöntemiyle çapraza alınmasıdır. Çapraz tarağı bir dişi boydan boya açık, diğer dişi ise ortada kısa mesafede açıklığı olan taraktır. Çapraz tarağının görevi çözgü ipliklerini çapraz hâle getirerek birbirinden ayırmaktır. Çapraz tarağı özel olarak imal edilmiş bir taraktır. Çapraza alma için çapraz tarağının her dişinden bir iplik geçirilir. Her kalba( çile veya bant da denilmektedir) başlangıcında, çapraz tarağı yukarı kaldırılarak birinci çapraz ipliği ağızlıktan geçirilir, daha sonra aşağı indirilerek ikinci çapraz ipliği geçirilir.

 

081doku

 

 

3-SUPPORT

 

Konik çözgü makinesinde üzerinde çapraz tarağı, toplama tarağı (V-tarak), kumpas, kızak sabitleştirme ve kaydırma aparatı, çapraza alma kolu, toplama tarağının konikliğine göre ayarlanabilen aparatı ve cetveli gibi aksamları taşır. Support çözgü ipliklerinin kalbalar hâlinde tambur üzerine sarılırken kalbanın konik kısma doğru kaydırılmasını sağlayan kısımdır.Konik çözgü makinesinde toplama tarağı genişliğinin açılır kapanır bir sistemle ayarlanabilir özelliği olan elemandır. Çapraz tarağından gelen çözgü ipliklerinin kalba enini ve cm‟deki sıklığını belirleyerek tambur üzerine sarılmasını sağlar. Toplama tarağının numarası, dokuma tarağı sıklığı kadardır.

 

5-SUPPORT KIZAĞI

 

Konik çözgü makinelerinde kızağın görevi tambur üzerine kalba sarımı yapılırken support tertibatını tamburun konik kısmına doğru kaydırmaktır. Kızak üzerinde toplama tarağı her kalba bitişinde kalba eni kadar kaydırılır. Kalba eni ise kalba da ki çözgü tel sayısının tarak numarasına bölünmesiyle bulunur.

 

6-KONİK TAMBUR

 

Konik çözgü makinelerinde üzerinde konik plakalar veya konik kısmın bulunduğu, çözgü ipliklerinin kalbalar hâlinde üzerine sarıldığı 4-5metre uzunluğu olan içi boş silindire konik tambur denir. Tamburun üzerinde kalba uçlarının sarılmasını sağlayan çiviler ve çapraz iplerin bağlanacağı parça vardır.

 

7-LEVENDE ALMA KISMI

 

Tambur üzerinde istenen toplam çözgü tel sayısı tamamlandıktan sonra bütün çözgüler aynı gerginlikte tamburun arkasına takılan çözgü levendi üzerine aktarılır.

Konik çözgü makinesi support, tambur ve levende alma kısımlarının bakımından oluşur. Bakımda belirli zaman aralıklarında makinenin dişli, zincir ve dönen aksamlarının uygun yağ seçimi ve oranı ile yağlanması gerekmektedir. Metal kısımların işlevlerini yerine getirmeme durumlarında değişimleri söz konusudur. Ayrıca elektrik bağlantı sistemlerinin genel kontrolü şarttır.

 

 

087doku

 

Temizlik olarak konik çözgü makinelerinde genel olarak basınçlı hava kullanılır. Modern makineler için otomatik gezici temizlik robotları özellikle cağlık kısmının temizliğinde kullanılır Ayrıca makinenin kapladığı bölgenin zemin temizliği gereklidir.

Konik çözgü makinesinin ayarları hazırlanacak çözgü ipliği ile ilgilidir. Çözgü hazırlanması sırasında konik çözgü makinesinin özellikle tambur kısmında oluşturulacak kalbalar için yapılan ayarlar büyük önem taşımaktadır. Levent üzerine sarılacak olan çözgü ipliği cağlıktan alınarak support ve metraj ayarı yapılır, daha sonra sırası ile kalba olarak tambur üzerine sarılması sırasında koniklik ayarı yapılır ve son olarak da levende alma sırasındaki ayarı yapılır. Bu ayarların yapılmasıyla konik çözgü makinesinin gerekli kısımlarının ayarları tamamlanmış olmaktadır.

Konik çözgü makinesinin bakım ve ayarları yapılırken bütün makineler için vazgeçilmez olan makine üretici firmalarının talimatlarına uymaktır. Makine üzerinde çözgü ipliği varsa ipliğin zarar görmemesi için önlemlerin alınması Şarttır. Yapılan bakım sadece ilgili kısmı kapsamalıdır.

Yapılacak yağlama işleminde kullanılacak olan ince, gres ve hidrolik yağların uygun olması ve gerekli oranda kullanılmasına dikkat edilmeli, ayrıca makinenin sadece ilgili yerinde kullanılmalı, çevreye yani daire içerisinde zemine ve makinenin herhangi yağlanmaması gereken kısımlarından uzak tutulmalıdır.

 

KONİK MAKİNESİNDE HESAPLAMALAR

 

Konik çözgü makinesinde istenen sarımın yapılabilmesi için tambura sarılacak kalba adedinin, bant eninin, toplama tarağında diŞten geçen tel sayısının, cağlıktaki rapor sayısının aşağıda verilen formüllerle hesaplanması gerekir.

Konik çözgü makinesinde yapılacak olan hatasız bir sarım işleminin gerçekleştirilebilmesi için aşağıdaki formüllerden faydalanılır.

 

Cağlıktaki rapor sayısı 

 

Konik çözgü makinesinde cağlıktaki rapor sayısının tespitinde kullanılan formüldür .

Cağlıktaki rapor sayısı = cağlığa dizilen bobin sayısı / Bir rapordaki tel sayısı

 

Cağlıktaki bobin sayısı

 

Kalbadaki rapor tekrarının, rapor tel sayısı ile çarpılması sonucu bulunur.

Cağlıktaki bobin sayısı = Kalbadaki rapor tekrarı x Rapor tel sayısı

 

Bant adedi

 

Konik çözgü makinesinde sarım için gerekli olan bant adedinin bulunmasında kullanılan formüldür.

Bant adedi = Toplam çözgü tel sayısı / Cağlığa dizilen bobin sayısı

 

Bant eni

 

Cağlığa dizili bobin iplik sayısının çapraz tarağıyla belirtilen cm cinsinden kapladığı alandır. Bu işlem için aşağıdaki iki formülde kullanılır.

Bant eni = Leventteki çözgü eni x Bant tel sayısı / Toplam çözgü tel sayısı veya Bant eni = Bant tel sayısı / Tarak numarası

 

Toplama tarağında dişten geçen tel sayısı

 

Konik çözgü makinesinde toplama tarağından her bir dişinden geçirilecek olan iplik sayısının hesaplandığı formüldür. 

Toplama tarağındaki dişten geçen tel sayısı = Bant tel sayısı / Bant eni x Toplama tarağının 1 santimetresindeki diş sayısı

 

CAĞLIĞA BOBİN DİZİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

 

Konik çözgü makinesinde cağlığın kullanımı sırasında yeni bir işe hazırlamak için ilk olarak cağlığın temizliğinin yapılması yani üzerinde herhangi bir bobinin (önceki işten) kalmaması gerekir.

Cağlığın kontrolünün yapılması şarttır. Cağlık üzerinde bulunan metal aksamın, iğlerin, fren tertibatının, germe tertibatının, elektronik kontrol tertibatının, elektrik aksamları gibi gerekli tüm kısımların kontrolü yapılmalıdır.

Cağlığa bobin diziminde çözgü ipliklerinin sürtünmesiz ya da en az sürtünmeyle bobin üzerine sarımı gerçekleştirilmelidir. Ayrıca aynı işin devam edeceği çözgü makinelerinde bobinler yedekli olarak hazırlanmalıdır. Böylece bobin değişimi için makinenin durdurulması gerekmeyecektir.

Konik çözgü makinesinde hazırlanacak çözgünün belirli bir yükseklik kazandırılarak tambura sarılması gerekir. Bu yükseklik tamburun kanatlarının ayarı ile mümkün olmaktadır. Makinenin koniklik açısı ayarı Hazırlanacak çözgünün iplik numarası, cinsi gibi özellikleri ile tespit edilir.

Cağlıktan alınan çözgü iplikleri toplama tarağından geçirilerek düğümlenir ve konik tabur üzerindeki çengellere (çivilere) takılır.Hazırlanacak olan çözgü ipliğinin uzunluğunun makineye veri olarak girilmesi gerekmektedir. Levent üzerine sarılacak çözgünün uzunluk değeri makine tipine göre el ile mekanik sayaca girilir ya da elektronik donanıma sahip makinelerde dijital ortamda girilerek istenen çözgü uzunluğuna gelindiğinde makinenin otomatik olarak durdurulması sağlanır.  Support ise çözgü kalınlığına göre tamburun kaydırma işlemi ayarı yapılır.

Konik çözgü ile yapılan çözgü çözme işleminde çapraza almanın amacı özellikle renkli çözgü raporuna sahip dokumalarda renk raporunun korunmasını, ayrıca kopan çözgü ipliğinin kolayca bulunmasını ve ayrılmasını sağlamaktır. Çapraza alma işlemi çözgü yapmada ve dokuma hazırlık işlemi ile dokuma sırasında çözgü ipliklerinin düzgün bir sırada kalmasını sağlayan çözgü ipliklerini biçimlendirme işlemidir. Çapraz tarağında birinci ağızlık açılarak bu ağızlık tambura kadar gidilerek arasına çapraz ipi geçirilerek bağlanır. İkinci ağızlık açılır, çapraz alınır. Aynı işlem bu ağızlık içinde yapılır. Böylelikle çapraza alma işlemi tamamlanır.

Konik çözgü makinesinde çözgü ipliklerinin kalbalar hâlinde tambura sarılma işlemi sırasında iplik gerginliklerinin kontrol altında tutulması gerekir. Tamburun üzerinde bir tarafının konik olmasının nedeni çözgü tabakasında kayma oluşmasını önlemek amacıyladır. Tamburdaki ilk bölümdeki ipliklerin sarma işlemi bölümün belirgin bir hızla yanlamasına hareket ettirilmesi suretiyle sağlanır. Birinci kalba sarma işlemi bitirilince toplama tarağı kumpasla ikinci kalba sarım noktasına kadar çekilerek çapraza alınarak bağlanır ve bu işlem her kalba için tekrarlanarak tambura sarma işlemi tamamlanır.Tambur üzerine sarılacak olan çözgü ipliklerinin durumlarını iki noktada aynı tutması gerekmektedir. Bunlar gerginliğin eşit olması ve aynı uzunluktaki çözgü kalbalarının oluşturulmasıdır.

Tambur üzerinde toplam çözgü tel sayısı tamamlandıktan sonra dokuma makinesi levendi yuvasına yerleştirilir. Tamburdan alınan uçlar küçük kalbalar hâlinde düğümlenerek leventte bulunan deliklere takılır. Levent üzerine çözgüler tambur üzerinden eşit gerginlikte aktarılır. Dokuma levendinin genişliği, sarılan çözgünün genişliğine göre kampanalardan ayarlanmalıdır. Aksi takdirde levent üzerinde sarım hataları meydana gelecektir.

Konik çözgü makinelerinde tambura sarılı çözgü ipliklerinin dokuma levendi üzerine aktarılması işlemidir. Çözgü iplikleri tamburdan levent üzerine sarılırken levendin iç çapı büyür. Buna karşın ipliklerin aynı gerilimle sarılmasını ayarlamak için levent çevresel hızı sabit kalır. Böylece ipliklerin tamburdan dokuma levendine sarılması için geçen zaman, levent sarma hızı sabit olduğundan çözgü uzunluğu ile doğru orantılı olmaktadır. Çözgü iplikleri levendin döndürülmesiyle bütün olarak çekilir ve sarım gerçekleştirilir. Tamburun dönüş hızı uygun gerginlik altında tutulur.

Son Düzenlenme Cuma, 07 Ocak 2022 20:34

 

VİSKONDAN YAPILMIŞ KUMAŞLAR 

 

TRENÇKOTLUK:

 

 

do22

 

 


Pamuk/viskon yada polyester/viskon karışımı pamuk tipi ipliklerden, bezayağı yada gabardin örgülerinde dokunan, su geçirgenliği az kumaşlardır. Polyester/viskon karışımlarında karışım oranı %67 polyester/ %33 viskon, pamuk/viskon karışımlarında ise genellikle %50 viskon/ %50 pamuktur. Örnek:Gabardin;atkı ve çözgü 28/2 Ne polyester/ viskon(67/33), cm. ’de 35 çözgü, 20 atkı, ağırlık 270 gr/m2.

 

GÖMLEKLİK:  
%100 viskon, %50 viskon/ %50 polyester, yada %67 viskon/%33 pamuk lif bileşimli, pamuk tipi ipliklerden bezayağı örgüde dokunan gömleklik kumaşlar oldukça yaygındır. Bazılarında atkıda % 100 viskon ipliği, çözgüde pamuk ipliği kullanılır. Örnek: Viskon gömleklik; atkı ve çözgü 12/1 Ne %100 viskon ipliği, cm. ’de 18 sıklıkta, en 90 cm, ağırlık 187 gr/m2(ham).

 

VİSKON ELBİSELİK:  
Bezayağı örgüde, pamuk tipi viskon ipliği içeren çeşitli yapılardaki kumaşlardır. Beyaz yada boyalı ipliklerden dokunabilir, baskı yapılmış olabilir. 
Örnek:Çözgü 30/2 Ne pamuk ipliği, cm. ’de 32. 5 sıklıkta(ham), atkı 12/1 Ne boyalı %100 viskon ipliği, cm. ’de 17 sıklıkta(ham), en 96 cm, ağırlık 227 gr/m2.

 

KREP:  
Pamuk tipi % 100 viskon ipliğinden yada %50 viskon/ %50 polyester kamgarn ipliklerden krep kumaşlar dokunmaktadır. Pamuk tipi viskon iplikten dokunan kreplere baskı yapılarak, bu kumaşlar elbiselik olarak kullanılmaktadırlar. Kamgarn ipliklerden dokunan krepler ise, eteklik, döpiyeslik ve elbiselik olarak kullanılırlar.

  

RAYON (ASETAT, FLOŞ v.b) VE İPEKTEN YAPILMIŞ DOKUMA KUMAŞLAR

  

SATEN: 
Asetat, floş ve ipek ipliğinden dokunan bu kumaşlara halk arasında ipek saten denilmektedir. Çözgü takviyeli kumaş yapısında, yüzü ve arkası farklı renkte iki yüzlü satenler de dokunmaktadır. Asetat ve floş ipliğinden dokunan satenler 75-150 denye iplikten, 5’li ve 8’li saten örgüde dokunurlar. 
Örnek1:Astarlık saten; 5’li saten örgüde, çözgü 100 denye floş ipliği, cm. ’de 87 sıklıkta, atkı 150 denye floş ipliği, cm. ’de 25 sıklıkta. 
Örnek 2: Elbiselik saten;8’li saten örgüde, çözgü 75 denye floş ipliği, cm. ’de 87 sıklıkta, atkı 100 denye floş ipliği, cm. ’de 25 sıklıkta.

 

İPEK EMPRİME: 
20-30 denye ipek yada rayon ipliğinden bezayağı örgüde dokunup çerçeve baskı tekniğiyle renklendirilen pürüzlü yüzeye sahip kumaşlardır.

  

TAFTA: 
Klasik bir dokuma kumaş cinsidir. Orta ağırlıkta, sıkı dokunmuş, bezayağı örgülü, ipekli veya rayon kumaştır. Hafif enine kabarık çizgilere, yani hafif atkı yönlü ripsine sahiptir. Rips efekti çözgü ipliklerinin atkı ipliklerinden daha sık ve daha ince oluşundandır. 
Tabii ipek veya kimyasal elyaf filamentlerinden oluşan tafta dokuma, kadın elbisesi ve astar olarak kullanılır. Tafta dokuma, ince iplikli çözgü ve biraz hacimli atkıdan meydana gelmiştir ve poplin benzeri bir görünüm meydana getirir. Tafta yarı sert olup buruşmaya müsaittir. Sürtüldüğünde gıcırtılı tutumu vardır. Gevrek, yumuşak ve sık dokuludur. Atkı ve çözgüde karşıt renkler kullanılarak ışık yönüne göre renk değiştiren janjanlı tipleri de yapılır. Asetat veya floş ipliği de aynı amaçla kullanılmaktadır.

 

RAYON KREP:  
Çeşitli denyelerde rayon ipliklerden, atkıda daha kalın iplik kullanılarak ve atkı baskın olarak, bezayağı yada atkı sateni örgülerde dokunan krep kumaşlardır. Bezayağı örgüde dokunan türlerine krep-döşin veya maroken adı verilir. Krep-döşin çok kez marokenden daha hafif gramajlıdır. Çözgüde genellikle normal bükümlü iplik kullanılır. Ancak, atkıda cm. ’de 20-25 sıklıkta S ve Z bükümlü iplikler 2Z 2S düzeninde kullanılırlar. 
Örnek 1:Krep-döşin; çözgü 75 denye, cm. ’de 44 sıklıkta, atkı 90 denye, cm. ’de 33 sıklıkta. 
Örnek 2: Rayon krep;8’li atkı sateni örgüde, çözgü 75 denye, cm. ’de 63 sıklıkta, atkı 120 denye, cm. ’de 34, 5 sıklıkta.

 

FULAR:  
Orijinalinde ipekten mamül, 2/2 dimi örgülü, hafif ve ince klasik bir dokuma kumaş cinsidir. Yumuşak tutumludur ve genellikle kumaşın tümü küçük desenlerle basılır. Rayon ipliğinden de yapılabilir. Eşarp, boyun bağları, kadın elbisesi v. b.’nde kullanılır.

 

ŞİFON:  
Çok yumuşak ve ışık geçirgen, bezayağı örgüde, ince, tek katlı ve yüksek bükümlü ipek veya rayon ipliğinden dokunmuş kumaşlardır. Orijinalinde ipekten üretilen kumaş, şimdi yüksek bükümlü yapay filamentlerden de üretilmektedir. Kadın elbisesi, eşarp, fular ve iç giyimde kullanılır. Bu terim belirli bazı kumaşların en hafif tiplerini tarif etmek için sıfat gibi kullanılmaktadır. Örneğin;”şifon kadife”, ”şifon tafta”, 14-16 denye iplikten cm. ’de 40 sıklıkta dokunmaktadırlar.

 

ATLAS:  
Elbiselik kumaş olarak 8’li çözgü sateni örgüde dokunan parlak ipekli kumaştır.

 

İPEK JORJET:  
Atkı ve çözgüde yüksek S ve Z bükümlü ipliklerden, 2S 2Z düzeninde bezayağı örgüde dokunmuş ince bir kumaştır. Kumaş yıkandıktan sonra top boyama yapılır. Diri tutumlu, pürüzlü yüzeyli bir kumaştır. Fazla bükümlü ipliklerin tesiriyle bürümcüklü bir efekt elde edilir. Atkı ve çözgüde iplikler büküm yönlerine göre sıralı olarak düzenlenir. Düz veya emprime baskılı olarak bluz ve kadın elbiselerinde kullanılır. 
Örnek:13-15 denye, 2 veya 3 katlı, cm. ’de 20-30 bükümlü atkı ve çözgü, cm’de 42 sıklıkta.

 

İPEK ŞANTUK: 
Bezayağı örgüde, doğal renkte ve düzgünsüzlükler yada nopeler taşıyan ipek ipliklerden dokunan pürüzlü yüzeyli kumaşlardır. Yaban ipeğinden eğrilmiş iplikle dokunmuş olmasından dolayı gelişigüzel yerlerinde iplik düzgünsüzlükleri gösterir. Belirgin az bükümlü ipliklere sahiptir. Kadın elbiseliği ve benzerlerinde kullanılır. 150 denye iplikten cm. ’de 30 çözgü ve 28 atkı sıklıklarında dokunur.

 

İPEK MUSLİN: 
İpek iplikten bezayağı örgüde, seyrek olarak dokunan, yumuşak ve ince bir kumaş tipidir.

 

SARİ:  
Hindistanlı kadınlar tarafından eteklik olarak kullanılan iki kenarı bordürlü, renkli ipekli kumaşlardır.

 

BROKAR KUMAŞI:  
Ağır, hafif, kabarık ve büyük jakar desenli lüks ipekli kumaştır. Ekstra atkı veya çözgü iplikleriyle bir yüzü kabartmalı olarak desenlendirilmiştir. Kabarık motifler zemin rengi ile kontrast oluşturan renklerde dokunurlar. Madensel liflerle ve kadife gibi tekniklerle zenginleştirilebilir. Atkıda genellikle metal iplikler kullanılır. 
Motifte kullanılmayan renkler kumaşın arkasında yüzer halde bırakılırlar. Genellikle tek kattır ve zemin basit bir örgü ile oluşturulur. Giysi dekoratif kumaşlar v. b. ’nde kullanılır.

 

FAY:  
Çözgü ripsli örgülü ipek veya kontinü filamentten dokunmuş yumuşak, ince kumaş. Klasik bir dokuma kumaş cinsi olup, orta ağırlıkta, yarı parlak bir kumaştır. Çok belirgin enine kabarcıkları vardır. Bazen rib efektini vermek için suni ipekten kalın atkı iplikleriyle bezayağı örgüde üretilir. Gece elbisesi için kullanılır.

 

BENGALİN: 
Atkısı pamuk veya kamgarn iplik, çözgüsü ipek veya başka devamlı filament iplikten veya kısmen bu ipliklerden biriyle yapılan ve kumaşın tüm eninde bulunan çözgü-ripsi görüntülü kumaştır. Belirgin enine karıklıklara sahip parlak, orta ağırlıkta bir kumaştır. Kabarıklıklar kesiksiz çözgü iplikleriyle kaplıdır. Kabartılar daha inceldiğinde “otoman” kumaşından daha hafif, fakat ”fay” kumaşından daha ağırdır. Resmi elbiseler, paltolar, döşemelik v.b. için kullanılır. 
Çözgü ripsi veya kordlu efekt aşağıdaki metotların herhangi birinin kullanılması ile oluşturulabilir. Bunlar; 
1)Çözgü ve atkı ipliklerinin uygun kalınlık ve sıklıkta düzenlenmesi. 
2)Uygun çözgü rib örgülerinin kullanılışı. 
3)Her ikisinin birlikte kullanılması.

 

HAFİF TAFTA:  
Klasik bir dokuma kumaş cinsidir. Çok ince, sık bezayağı örgülü, ipekli veya rayon kumaştır.

 

OTOMAN:  
Ağır, parlak, yüzeyinde ribs efekti gösteren, çözgü yüzlü, ipekli veya ipek, yün karışımı kumaştır. Orijinalinde ipek çözgü ve yünlü atkı olarak dokunur. 
Çok bükümlü ipliklerden çözgü rips örgülü kadın elbisesi kumaşı yapılır. Ripsler aralıklı olarak oluşturulup çizgili görüntüler verebilir. Rib efektine ottoman kord denir. Ripsler geniş ve yassıdır. İpek ve yün veya ipek ve pamuk iplikleri kullanılan motifli poplinlerde zemin örgüsü olarak çok kullanılır. Döşemelik, perdelik, kadın gece elbiseleri ve benzerlerinde kullanılır.

 

PONJE, ÇİN İPEĞİ:  
Yabani ipekten dokunmuş bezayağı örgülü ince Çin kumaşıdır. Ağırlığı 30-50 g/m2 ve çözgü sıklığı, atkı sıklığından biraz daha yüksektir. Az bükümlü iplikler kullanılır. Orijinal ve genel olarak Çin’de el tezgahlarında yabani ipekten, bezayağı örgüde dokunur. Şimdi bu isim benzer ağırlıkta ve görünümde olan makine ile ve ipekten başka ipliklerle dokunan kumaşlara da verilmektedir. Eğer pamuktan yapılırsa bu kumaşlar genellikle merserize edilir ve şrayner kalanderi ile işlenir. Bluz, kadın elbisesi v. b. ’nde kullanılır.

 

ŞAM İPEKLİ KUMAŞ, DAMASK: 
İlave çözgü ve atkı iplikleri gerektirmeyen ve genellikle çözgü sateni ile atkı sateni örgülerinin sırayla birbirlerini takip ettiği motifli bir kumaştır. Ağır, parlak, çift taraflı, ince ipliklidir. Jakarla desenlendirilir. Brokardan daha düzdür. Jakar dokumada, motifler genellikle ayrı renkte ve atkı iplikleri beyaz veya alternatif bir renkte olurlar. Çözgü iplikleri yüksek parlaklıkta ve atkı iplikleri ise mattır. Tersine çevrilebilir bir kumaş oluşur. Dimi veya başka bağlayıcı örgüler bazen ilave edilebilir. Perdelik, masa örtüleri v. b. için kullanılır.

 

GROGREN:  
Atkı yönünde rib efektli, bezayağı örgülü, parlak, çözgü sıklığı yüksek kumaştır. Rib efekti, tafta veya fay’dan daha belirgindir. 
Genellikle kontinü-filament çözgü ipliği ve kaba katlı kontinü-filament veya kesik elyaflı atkı ipliği ile üretilir. Yüksek kaliteli bir üründür. Grogren atkı yönünde ribleri bulunan kumaşlar grubuna dahildir. Bu grubun, rib’in belirginlik derecenin artışına göre örnekleri;tafta, fay ve grogren’dir. Kurdelelerde, mezuniyet pelenlerinde v. b. için kullanılır.

 

İPEK KETENİ:  
Atkı ve çözgüsü, değişik inceliklerde ve çift kat şap ipek ipliğinden, viskoz kesikli liflerden eğrilmiş ipliklerden ya da buret ipliklerden oluşan keten taklidi elbiselik kumaşlardır.

 

JAPPE:  
Kontinü filament iplikten(orijinalde ipek) ve yaklaşık kare konstrüksiyonlu ince bezayağı örgülü kumaştır.

 

NİNAN:  
Çok ince, yüksek bükümlü ipek veya sentetik filament ipliğinden dokunmuş, bezayağı örgülü, hafif, açık yapılı kumaştır. Yüksek bükümlü kesiksiz iplikler kumaşa gevrek bir tutum verir. Sentetik liflerden perdelik kumaş olarak üretilirler. Orijinalinde iki veya üç tane bükümlü ince ipek çözgü ipliğinin tek bir telmiş gibi dokunduğu ve aynı ağızlıkta iki veya üç atkı ipliğinin bulunduğu hissini vermek için iki veya üç ipliğin hafifçe büküldüğü ipliklerle üretilen kumaştır.

 

ORGANZE:  
Doğal veya yapay lif filamentlerinden imal edilen, şişen kimyasal maddeler ile sertleştirici bitim işleminden geçmiş sert tutumlu ince kumaşlardır. Çok ince ve sert tuşeli, hafif bezayağı örgülü kumaştır. 
Poliester filament ipliklerinden yapılan modern organzeler nispeten daha ucuzdur ve çoğu zaman çizgi, kare veya jakarlı desene sahiptir. Kadın elbisesi, aksesuar v.b.’de kullanılır. Genellikle bayan üst giyimlik kumaş olarak kullanılır

 

STANDART PAMUKLU kUMAŞLAR

 

Basma  
Çeşitli basit ve karmaşık desenlerin, baskı yoluyla, pamuklu bezayağı kumaşa uygulanmasıyla elde edilen desenli kumaşlara basma adı verilir. Bu amaçla, 20 numaradan (Ne) 36 numaraya kadar çeşitli iplikler kullanılmaktadır. Ayrıca, pamuk/polyester, pamuk/viskon karışımı ipliklerden yapılmış kumaşlar da baskı yoluyla renklendirilebilirler. Ancak bu kumaşlar daha çok emprime olarak tanınırlar. Baskı, beyazlatılmış kumaşa baskı ruloları, yada baskı çerçeveleri yardımıyla, boyaların desene göre, üst üste uygulanmasıyla gerçekleştirilir. Son zamanlarda transfer baskı tekniği de geliştirilmiş olmakla birlikte, bu pahalı bir yöntemdir. 

 
Blucin, Kot, Denim 
 
Kot, Türkçede İngilizce'deki Denim kelimesinin karşılığı olarak kullanılır. Sözlük anlamı: "Giysi yapılan bir tür mavi, kaba pamuklu kumaş, blucin" dir.Kot sözcüğünün Türkçeye yerleşmesinin asıl nedeni bu ismin Türkiye'de blucini (özgün dil, ing.: blue jeans) üreten ilk kişinin soyadından geliyor olmasıdır. Türkiye/deki ilk kot üretimini yapan, Muhteşem Kot, 1940 yılında Fransa'ya yaptığı bir gezide blucinle karşılaşır. Sağlamlığına ve dikim tarzına hayran kalan Muhteşem Kot, bu kumaşı Türkiye'de üretmeye karar verir. Türkiye'ye döndüğünde bu kumaşı üretmeyi başarır ve 1960 yılına gelindiğinde günde 200 adet üretimi yakalamıştır. Bu kumaş o dönemde özellikle köylüler ve işçiler tarafından çok tutulur. 1960 yılında KOT adını markalaştırırlar. Ancak 80'li yıllar yani Özal dönemine gelindiğinde serbest piyasa ekonomisiyle kapılar açılır ve yabancı markaların yerli piyasaya girmesiyle o günlere kadar birinci sırada olan Kot marka blucin artık 2. sınıf olmuştur. Böylece satışları düşen firma 1992 yılında üretimi durdurur ve fabrikayı kiraya verir.Blucin kelimesi İngilizce Bluejeans kelimesinin Türkçe'ye geçmiş halidir. Dilimize yerleşmiş olsa da kot kelimesine göre daha az kullanılmaktadır. İngilizcede ise bu tür pantolonlarda ilk dönemlerde yaygın kullanılan bir renk olan mavinin İngilizcesi blue ile kot malzemesinden üretilen pantolonlara verilen genel ad olan jeans kelimesinin birleştirilmesiyle oluşmuştur. 
 


Branda Bezi
 

Çadır bezi de denilen bu kalın pamuklu kumaş,tente, çadır, yelken ve kayış yapımında kullanılan sağlam ve ağır gramajlı bir kumaştır. Genellikle bezayağı örgüde, çok katlı kalın numara ipliklerden dokunur. Çözgüde genellikle 6 kat 14 - 20 Ne iplik kullanılır. 

 
Çarşaflık
 
Bezayağı ve 2/2 dimi örgüde, çarşaf ve nevresim yapmak için dokunan kumaşlardır. 2/2 dimi örgülü çarşaflıklar daha kalın iplikler, örneğin 12 -14 Ne çözgü, 10-12 Ne atkı ipliği kullanılarak dokunurlar. Bez-ayağı çarşaflıklarda ise, 18 -24 Ne çözgü, 16 . 20 Ne atkı ipliği kullanılır. Bu tür çarşaflıklarda uygulanan çözgü sıklıkları cm’de 18 -30, atkı sıklıkları cm’de 18 - 24 arasında Çarşaflıklar daha kalın, örneğin 8 Ne atkı ipliği kullanılarak, 2/2 dimi örgüde dokundukları gibi, bezayağı örgüde aynı kalınlıkta atkı ile dokunduktan sonra yüzeyi havlandırılarak, pazen görünümünde de dokunurlar. 

 
Damask
 

Jakarlı motiflerin 5’li atkı ve çözgü sateni ile geliştirildiği pamuklu beyaz kumaşlara verilen addır. 

 
Diril 
 
Çözgü hâkim dimi (2/1, 3/1, 4/1) veya 5’li saten örgülerde, dimi çizgilerinin çözgü bükümünün ters yönünde yer aldığı dik dimi görünüşlü kumaşlardır. Yazlık ve tropikal elbiselik olarak kullanılırlar.3/1 dimi örgülü haki dm tipik bir örnektir. Kullanılan iplik numaraları çeşitli olmakla birlikte oldukça kalındır. 


Diyagonal 
 
Kalın numara iplikten yapılmış 2/2 dimi örgülü bir pamuklu kumaş türüdür. 
 


Etamin 
 
Elek bezi olarak da bilinen bu kumaş ince ve seyrek dokuludur. 

  

Gabardin 
Genellikle 2/1 dimi örgüde dokunan, çözgünün baskın olduğu ve dik dimi etkisi gösteren bir pamuklu kumaştır. Pantolonluk ve trençkot olarak 40/2 - 48/2 Ne çözgü, 20/1 - 24/1 veya 40/2 - 48/2 Ne atkı ipliği kullanılarak elde edilir. Kaliteli bir gabardin kumaşta 75/2 Nm kamgarn çözgü, 60/2 veya 80/2 Ne pamuk atkı, cm’de 40 çözgü, 35 atkı sıklıklarda ve2/2 dimi örgüde dokunur. Pamuk atkı çile boyalı ipliktir ve kumaşa top boyama uygulanır. İnce bir kaliteli pamuklu gabardinde ise, atkı ve çözgüde 80/2 Ne iplik, cm’de 64 çözgü, 30 atkı sıklıklarında kullanılır. Kalın gabardinlerde30/2 iplikler de kullanılmaktadır. 
 


Gaz Bezi 
 
Etamin örgüsünde daha seyrek olarak dokunan bir kumaştır. 

 
Gömleklik 
 
Gömleklik, bezayağı örgüde dokunan çözgüsü iyi haşıllanmış ham beze verilen addır. Bu kumaşın standart teknik özellikleri şöyledir: En 90 cm, çözgü 32 Ne, cm’de 30 sıklıkta, atkı 40 Ne, cm’de 30 sıklıkta. Daha kaliteli bezayağı gömleklikler 36 Ne çözgü ve atkıdan cm’de 30 çözgü, 38 atkı sıklıklarında dokunur. Diğer yandan, daha kalın ipliklerden dokunan türler de vardır, örneğin 28/2 Ne atkı ve çözgüden cm‘de 18 çözgü; 16 atkı sıklığında,165 gr./m2 ağırlıkta ekose gömleklikler de yapılmaktadır. Gömlekliklerin ince ipliklerden bezayağı örgüde dokunan türlerinin hemen hemen hepsi yanlış olarak poplin terimiyle belirtilmektedir. Diğer yandan, dimi ve sepet örgülerde dokunan gömleklikler, saten bölümler ya da ekstra iplikler kullanarak dokunan yollu desenli fantezi gömleklikler ve renkli ipliklerle dokunan çizgili ve ekose gömleklikler de bulunmaktadır. 
İki Yüzlü Masa Örtüsü 
İki yüzlü çift katlı bezayağı yapısında, motifli, kalın bir kumaştır. 
 


Kaput Bezi 
 
Amerikan bezi olarak da tanımlanan bu kumaş, bezayağı örgüde, karde iplikten dokunan ve kasar beyazlatma işlemi uygulanmayan bir kumaştır. Genellikle 12/1 - 16/1 Ne İngiliz Pamuklu Numarası iplikten cm’de 15-20 sıklıkta dokunur. 

 
Krep 
 
Pamuklu krep kumaşlar, yüksek bükümlü ipliklerden krep örgülerde dokunan hafif gramajlı kumaşlardır. Krep görünümü, bezayağı örgüyle, ters yönde yüksek büküm verilmiş atkı ve çözgü iplikleri kullanarak ve kumaşı yüksek oranda çektirerek elde edilir. Çekme sırasında iplikler büküm yönünde kıvrılarak düzensiz bir yüzey görünümü oluştururlar. Krep kumaşlar genellikle top boyanırlar, ancak baskı da yapılabilir. 

  

Mermerşahi  
Tülbende benzeyen, ancak daha sık dokunmuş, beyazlatılmış ve yumuşak tuşeli bir kumaştır. Genellikle 30/1 Ne iplikten 23-25 çözgü/cm, 16 -18 atkı/cm sıklıklarda ve yaklaşık 80 -85 gr./m’ ağırlıkta dokunur. 

 
Müslin 
 

 

 

do23

 

 


Bezayağı örgülü, yumuşak, ince ve seyrek dokunmuş bir pamuklu kumaştır. Bezayağı yapıya sıkıştırılmış bölümler yerleştirilerek yapılan yollu türleri ile ekstra iplikler kullanarak yapılan figürlü türleri de vardır. 

 
Opal 
 
Bezayağı örgüde, 30/1 40/1 Ne çözgü ve 24/140/1 Ne atkı kullanılarak dokunan bir pamuklu kumaş türüdür. 

 
Organze 
 
Müslin sınıfına giren ince, hafif gramajlı, seyrek dokunup diri bir apre verilmiş, yarı şeffaf bir pamuklu kumaştır.Elbiselik, işlemelik ve aksesuarlık olarak kullanılır. İyi kalite bir organzede80 Ne çözgü, 100 Ne atkı, cm’de 32 sıklıkta kullanılır. 
 


Otoman 
 
Otoman genellikle ince çözgü ve kalın atkı iplikleriyle çözgü pikesi örgüde dokunan beyaz kumaşlara verilen addır. 

 
Pamuklu Elbiseler 
 
Bu grup pamuklu kumaşlar, kamgarn kumaşların taklidi olarak dokunan ucuz kumaşlardır. Yazlık elbiselikler ve özellikle pantolonluk kumaş olarak düz ya da desenli dokunurlar. Daha çok bezayağı, dimi ve panama gibi örgüler uygulanır. Kullanılan ipliklerin iyi kalite pamuktan yapılması ve çözgünün düşük bükümlü iki katlı iplik olması gerekmektedir. 

 
Pamuklu Jorjet 
 
İpekli jorjet taklidi, çok yüksek bükümlü atkı ve çözgü ipliklerinden bezayağı örgüde dokunmuş, ince bir pamuklu kumaştır. İyi bir pamuklu jorjet 70/2 Ne iplikten cm’de 20 çözgü, 18 atkı sıklıkta dokunup %25 oranında çektirilir. Daha düşük kaliteli ucuz türleri de dokunmaktadır. Bu kumaşlara baskı da yapılabilir. 

 
Patiska 
 


Hasse adıyla da bilinen bu kumaş, bezayağı örgülü, beyazlatılmış, hafif gramajlı, iç çamaşırlarında ve işleme yapmak için kullanılan bir pamuklu kumaştır. Uygulanan apre türüne göre yumuşak ya da diri tutumlu olabilir. Çok ince işlemelik patiskalarda 60-80 Ne atkı, cm’de 84-140sıklıkta, 56-66 Ne çözgü, cm’de 80-100 sıklıkta kullanılabilir. Günlük kulanım için dokunan patiskalarda ise, 20-30 Ne çözgü ve atkıdan cm’de 20-36sıklıklarda dokunan yapılar uygulanmaktadır. 

 
Pazen 
 
Hasse adıyla da bilinen bu kumaş, bezayağı örgülü, beyazlatılmış, hafif gramajlı, iç çamaşırlarında ve işleme yapmak için kullanılan bir pamuklu kumaştır. Uygulanan apre türüne göre yumuşak ya da diri tutumlu olabilir. Çok ince işlemelik patiskalarda 60-80 Ne atkı, cm’de 84-140sıklıkta, 56-66 Ne çözgü, cm’de 80-100 sıklıkta kullanılabilir. Günlük kulanım için dokunan patiskalarda ise, 20-30 Ne çözgü ve atkıdan cm’de 20-36sıklıklarda dokunan yapılar uygulanmaktadır. 

 

Pijamalik  
Pijamalık, gömleklik kumaş özelliklerinde fakat yollu desenlerde dokunan kumaşlara verilen genel addır. Zeminde bezayağı örgü, yollu bölümlerde saten ya da dimi örgülerin bileşimi olarak düzenlenirler. 

 
Poplin 
 
İ
nce çözgü ve kalın atkı kullanarak bezayağı örgüde dokunan kumaşlara poplin denilmektedir. Eskiden ipek iplik kullanarak dokunan poplin kumaş, şimdi merserize edilmiş ince numara penye pamuk ipliğinden yapılmaktadır. Çözgüde genellikle 30/1 Ne, atkıda 20/1 - 30/1 Ne iplik kullanılır. Daha ince poplinlerse, 60/2 - 80/2 Ne çözgü, 60/2 - 30/1 Ne atkı kullanarak dokunurlar. Aşağıda tipik iki örnek verilmektedir. 

 
Şantuk 
  
İpekli şantuk taklidi, bezayağı örgüde, nopeliya da inceli kalınlı bölümleri olan düzgünsüz pamuk atkı ipliği kullanarak dokunan bir kumaştır. 

 
Saten 
 
Pamuklu saten, 5’li atkı sateni örgüde dokunan parlak ve yumuşak yüzeyli bir kumaştır. Çeşitli kalitelerde beyazlatılmış, merserize edilmiş, siyaha boyanmış ya da desen basılmış olarak üretilir. 20/1 -36/1 veya 30/2 - 48/2 Ne çözgü, 12/1 - 20/1 veya 30/2 Ne atkı ipliği kullanılabilir. 
 


Tülbent 
 
Seyrek dokunmuş hafif gramajlı ve yumuşak bir kumaştır. Örtü olarak kullanılabildiği gibi, ambalaj amacıyla ve haşılla sertleştirilmiş olarak, astarlık olarak da kullanılmaktadır. 30 - 36 Ne iplikten cm’de 8- 17 sıklıklarda dokunur. 

 
Vual 
 
İnce numara, gaze edilmiş, yüksek bükümlü penye iplikten seyrek olarak dokunmuş bir pamuklu kumaş tipidir. 50/2 Ne iplikten cm’de 14 sıklıklarda, ya da 100/2 Ne iplikten cm’de 22 sıklıklarda dokunur. Yollu, figürlü ve baskı desenli türleri vardır

 

STANDARTBŞTRAYGARN KUMAŞLAR

 

ŞAYAK:  
2/2 dimi örgüde dokunan, atkısı kalın numara ştrayhgarn iplik, çözgüsü genellikle pamuk olan ucuz bir kumaş tipidir. Kumaş beyaz olarak dokunur. Pamuk ipliğini kapatacak ölçüde dinklendikten sonra, top boyama yöntemiyle siyah, koyu kahverengi, lacivert gibi renklere boyanır. Daha kaliteli tiplerinde hem atkı, hem çözgüde ştrayhgarn yün ipliği kullanılabilir. Tipik bir örnek aşağıda verilmiştir: 
Örnek:Çözgü 12/2 Ne pamuk ipliği, cm. ’de 12 sıklıkta, atkı 3. 5 Nm ştrayhgarn iplik, cm. ’de 10 sıklıkta, en 145 cm., ağırlık 470 gr/ m2.

 

KAŞE:  
2/2 dimi örgüde, ince numara ştrayhgarn iplikten dokunup ağır bir dinklemeyle bir ölçüde keçeleştirilmiş ve yüzeyi havlandırılmış, düz renk elbiselik ve döpiyeslik kumaşlardır. Daha kalın tipleri pardesülük olarak da kullanılabilirler. 
Örnek: Çözgü 16/1 Nm ştrayhgarn iplik, cm. ’de 23 sıklıkta, atkı 16/1 Nm ştrayhgarn iplik, cm. ’de 18 sıklıkta, ağırlık 275 gr. /m2, en 145 cm.

 

BLEYZER:  
Ağır bir dinkleme ve hafif bir şardonlamayla yüzeyi havlandırılmış olan kaşe benzeri ştrayhgarn kumaşlardır. Aslında bu isim, 12/1 Nm ştrayhgarn iplikten cm. ’de 16 sıklıkta ve dimi örgüde dokunup üzerine yollu desen basılmış olan ve spor ceketlik veya kadın kepliği olarak kullanılan özel bir kumaşa verilen addır. Ancak bu terim, şimdi, kaşe tipi ağır gramajlı kumaşlar için kullanılmaktadır. 
Örnek: Kırık dimi örgüde, 16/1 Nm ştrayhgarn atkı ve çözgü, cm. ’de 22 atkı ve çözgü sıklığında, 370 gr. /m2 ağırlıkta, 150 cm. ende.

 

FLANEL:  
İnce numara ştrayhgarn ipliklerle 2/2 dimi ya da bezayağı örgüde dokunup, dinkleme ve şardonlama işlemleriyle yüzeyi hafif havlandırılmış olan, yumuşak tuşeli kumaşlara flanel denmektedir. Yumuşak tuşesi nedeniyle bedene yakın giyilen giysilerde kullanılabilir. 
Örnek:Örgü 2/2 dimi, çözgü 12/1 Nm ştrayhgarn iplik, cm. ’de 14 sıklıkta, atkı 14/1 Nm ştrayhgarn iplik, cm. ’de 16. 5 sıklıkta, ağırlık 245 gr. /m2, en 145-150 cm.

 

ÇUHA:  
Bezayağı örgüde, merinos yününden yapılmış ştrayhgarn ipliklerden dokunup, ağır bir dinklemeyle enden yaklaşık %33, boydan %25 oranında çektirilerek keçeleştirilmiş olan ve bu şekilde yüzeyinde bir hav tabakası oluşturulan yumuşak bir kumaştır. Genellikle 12/1 Nm ştrayhgarn iplikten, cm. ’de 12-13 çözgü, 15-16 atkı sıklığında dokunur. Yukarıda açıklanan apre işlemlerinden sonra yeşil renge boyanarak bilardo kumaşı olarak da kullanılır.

 

MELTON:  
Genellikle bezayağı veya 2/2 kırık dimi örgüde, 6/1-10/1 Nm ştrayhgarn iplikten cm. ’de 14-22 sıklıkta dokunup, ağır bir dinkleme ile yapılan keçeleştirme işlemini izleyen şardonlama ve kesme işlemleriyle yüzeyinde düzgün bir hav tabakası oluşturulan, ağır gramajlı kumaşlardır. Paltoluk ve mantoluk olarak yapılırlar. Enden %35, boydan %25 oranında bir toplam çekme söz konusudur. 
Örnek:2/2 dimi örgü, çözgü 6/1 Nm ştrayhgarn iplik, cm. ’de 16 sıklıkta, atkı aynı iplik, cm. ’de 13. 5 sıklıkta.
 

TÜVİD:

 

do21

 


Kalın numara havlı ştrayhgarn iplikten dokunan kalın spor ceketlik kumaşlara verilen addır. Elde eğrilmiş ipliklerden dokunan özgün tipi”Harris Tweed” olarak tanınır. 

Örnek:2/2 dimi örgü, 4 Nm ştrayhgarn atkı ve çözgü, cm. ’de 7 sıklıkta.
 

 

ŞEVYOT:  
Şevyot, krosbred yapağından yapılan ştrayhgarn ipliklerden dokunan bir kumaş türüdür. Hafif bir dinkten sonra hafif şardonlama yapılır ve apre işlemleri sırasında kumaşın sert tutumu ve açık dokusu korunur. Kumaş parlak renk ve ilginç desenlerde elbiselik, ceketlik ve paltoluk olarak dizayn edilir. 6-10 Nm iplikler ile cm. ’de 10-14 sıklıklar uygulanır.
 

BATTANİYELER:  
Kalın, ağır dink işlemi görmüş ve ştrayhgarn yün ya da yün / sentetik karışımı ipliklerden yapılmış kumaşlardır. Ştrayhgarn atkı ipliği az bükümlüdür. Çözgüde ştrayhgarn iplik yerine çift kat kamgarn iplik ya da pamuk ipliği kullanılabilir. Kumaş yapısı, bezayağı ve dimi örgülerin kullanıldığı tek katlı yapılar olabildiği gibi, atkı takviyeli ya da iki katlı yapılar da olabilir. Battaniyeler genellikle renkli dokunurlar. Şardonlama işlemiyle kumaş yüzeyinde kalın ve sık bir hav tabakası oluşturulur. Bu nedenle, takviyeli ve iki katlı yapılarda, atkı ipliğinden hav çıkarılacağı için, kalın numara atkı ipliği kullanılır ve örgüde uygun uzunlukta atkı atlamaları düzenlenir. 
Battaniyelerin enleri ve gramajları değişik olabilir. Enler, genellikle, tek kişilik battaniyelerde 140-160 cm., iki kişilik battaniyelerde 2. 0-2, 3 m. ’dir. Gramaj 400 gr. /m2 ile 1000gr. /m2 arasında değişebilir. Aşağıda iki örnek verilmektedir: 
Örnek 1:Yünlü battaniye;2/2 dimi örgüde, çözgü 4. 5 Nm ştrayhgarn iplik, cm. ’de 10 sıklıkta, atkı 4. 5 Nm ştrayhgarn iplik, cm. ’de 11 sıklıkta, en 2. 1 m., gramaj 420 gr/m2, renkli ekose desenlerdedir. 
Örnek 2:İki yüzlü battaniye;örgü 3/1 ve 1/3 dimi, çözgü 20/2 Ne pamuk ipliği, atkı 2. 5 Nm ştrayhgarn yün ipliği, çözgü sıklığı cm. ’de 9, atkı sıklığı cm. ’de 15, en 150 cm., gramaj 700 gr/m2, ekose veya jakarlı desenlerdedir.

 

KEÇELER:  
İki ya da daha çok katlı ştrayhgarn yün ipliğinden dokunan bu kumaşlara ağır bir yıkama ve dinkleme işlemi uygulanarak tam bir keçeleşme sağlanır. Bu yapılırken kumaş enden ve boydan %50 oranında çektirilir. Böylece tüylü ve düzgün bir kumaş yüzeyi oluşurken, kumaşın iplik yapısı kumaş içinde kaybolur. Özellikle kağıt üretiminde taşıyıcı bant olarak kullanılan bu keçelerin suyu çekme ve çekmezlik özellikleri, gerilimlere dayanırlıkları vardır. Örgü olarak genellikle 2/2 dimi uygulanır. Dokuma keçeler çeşitli endüstriyel amaçlarla kullanılırlar.

 

SAKSONİ:  
“Saxony” ve merinos yapaklarından yapılan ştrayhgarn ipliklerden çeşitli örgü ve desenlerde dokunan, yumuşak ve açık dokulu kumaşlardır. Elbiselik ve paltoluk kumaş olarak kullanılırlar. Hafif ve orta gramajlar için 2/2 dimi örgü ile 12 Nm ve daha ince ştrayhgarn iplikler uygundur.

 

BROAD KUMAŞ:  
Bezayağı örgülü, hafif enine kabarıklıkları bulunan dokunmuş ştrayhgarn kumaştır. Bazen dimi örgüde kullanılabilir. Elbiselik kumaş apresi verilen, keçeleştirilmiş, orta ağırlıkta ve tek yönlü fırçalanmış yüzeye sahiptir. Genel olarak koyu renklere boyanır. Kadın elbiseleri v. b. için kullanılır.

 

DOESKİN:  
Yüzeyi apreli, çözgü yüzeyli kumaştır. 2/1 çözgü dimisi ve 3/1 kırık dimi gibi örgüler kullanılarak elbiselik tipi apre verilmekte ve “doeskin” ismi kullanılmaktadır. Başka bir deyişle, aprenin verdiği güderi tutumu ve efektli bir kumaşa “doeskin” kumaş kategorisine sokmaktadır. Kumaş saf yünden ve çoğu kez merinos yününden veya merinos karışımından yapılır.

 

DONEGAL:  
Gelişigüzel dağıtılmış parlak renkli nokta veya çilleri bulunan ve ştrayhgarn iplikle dokunmuş olan bezayağı örgülü kumaştır. Orijinalinde İngiltere’nin Donegal şehrinde kaba ştrayhgarn elbiselik olarak üretilmiştir ve ismini buradan almaktadır.

 

DONEGAL TÜVİD: 
Bezayağı örgülü açık renk nopeli çözgü ve koyu renkli atkıdan oluşan ştrayhgarn tüvit kumaştır. Renkli, az bükümlü ve küçük nopeli ipliklerden oluşur. Çözgüleri açık, atkıları koyu renklidir.

 

DRAPE:  
Genellikle siyah renkte, yünlü, lüks bir kumaş cinsidir. Çözgüsü kamgarn, atkısı ştrayhgarn iplikten, saten ya da diyagonal örgü ile dokunur. Resmi kıyafet ve salon elbiselerinde kullanılır.

 

ELESYON:  
Ekstra atkı ipliğinin kumaş yüzeyinde yüzdürülüp daha sonra apreleme işlemi sırasında koparıldığı kalın, yumuşak, dalgalı yüzeyli, ştrayhgarn mantoluk kumaştır.

 

ESKİMO:  
Dinklenmiş, şardonlanmış yünlü paltoluk kumaştır. Kalın ştrayhgarn iplik veya takviyeli ipliklerle dokunur. Ağır, kaliteli, üst kısmı 3/1 dimi, alt kısmı bezayağı örgüsü ile çift katlı olarak üretilir.

 

KERSEY:  
Diyagonal olarak ribli veya dimili olan, çok dinklenerek, kısa havlı olarak aprelenen, kompakt, parlak, yünlü kumaştır.

 

PİLOT BEZİ:  
Genellikle lacivert renkli ve havacıların üst giyim eşyası olarak kullandığı bir tip ştrayhgarn yünlü kumaştır. Daha ziyade 2/2 dimi örgülü, çok dinklenmiş ve tüylendirilip fırçalanmış ve kıvırcık havlıdır.

 

RATİNE KUMAŞ: 

1)Orijinalinde kıvrımlı havı bulunan kalın yünlü bir kumaştır. Bu terim aynı zamanda; özel bir apre uygulanmayan bir kumaşta fantezi bir iplik kullanmak suretiyle veya özel bir apre kullanılan kumaşta düz iplikler kullanmak suretiyle oluşturulan pürüzlü yüzeyli kumaş içinde kullanılır. 
2)Kullanımda olan ratine kumaşların tersine, örgü deseni(örneğin;balıksırtı) veya bir renk desenlenmesi (örneğin;kare) ile ratine edilen manto ve ceketlerde, hafif olanları elbiselik için kullanılan modaya uygun kumaşlar.

 

KAMGARN KUMAŞLAR

 

TROPİKAL(YAZLIK BEZAYAĞI) KUMAŞLAR:  
Bezayağı örgüde, ince numara yün, yün / tiftik ya da yün / polyester karışımı kamgarn ipliklerden dokunan ince yazlık kumaşlardır. Genellikle 60/2 ya da 52/2 Nm iplikler kullanılır. Düzgün bir kumaş yüzeyi elde etmek için, %100 yünlü kumaşlarda, iyi bir kesme işlemi yapılır. Yün / polyester karışımı kumaşlarda ise, gaze(yakma) işlemi gereklidir ve tüylenmeyi önler. 
Örnek:%100 yünlü kumaş; atkı ve çözgüde 60/2 Nm kamgarn iplik, çözgü sıklığı cm. ’de 31, atkı sıklığı cm. ’de 29, en 150 cm., gramaj 240 gr. /m2.

 

ALPAKA:
Atkısında alpaka, tiftik gibi parlak liflerden yapılmış kamgarn iplik kullanılan kumaşlara verilen genel addır. Atkı tek katlıdır. Çözgüde genellikle iki katlı kamgarn yün ipliği kullanılır. Aprede kumaşı yıpratmayan ve parlaklığı açığa çıkaran özel bir rutin uygulanır. 
Örnek:Mohair kumaş;bezayağı örgü, atkı 26/1 Nm kamgarn tiftik ipliği, cm. ’de 19 sıklıkta, çözgü 52/2 Nm kamgarn iplik, cm. ’de 24 sıklıktadır.

 

SERJ: 
Serj terimi 2/2 dimi örgüde dokunan yünlü kumaşlara verilen genel addır. En çok kullanılan türü, kamgarn iplikten üni renklerde dokunan pantolonluk kumaşlardır. % 100 yün ya da %45 yün / %55 polyester karışımı 36/2-40/2 Nm kamgarn ipliklerden orta gramajda dokunan tipleri yaygındır. %100 yün vigurö iplikten yapılan düz renkli olanları yanında, elbiselik olarak kullanılan desenli türleri de yapılır. 
Örnek:Yünlü serj;çözgü 36/2 Nm kamgarn iplik, cm. ’de 27. 5 sıklıkta, atkı 36/2 Nm kamgarn iplik, cm. ’de 23. 5 sıklıkta, ağırlık 300 gr. /m2.

 

FİLAFİL: 
2/2 dimi örgülü, 1A 1K renk düzeni uygulanarak basamak efekti verilen bir elbiselik kumaş türüdür. Serj yapısında, düzgün ve havsız bir yüzey veren bir apre rutini uygulanarak elde edilir. 
Örnek:Çözgü 40/2 Nm iplik, cm. ’de 27. 5 sıklıkta, atkı aynı iplik, cm. ’de 23 sıklıkta, ağırlık 270 gr. /m2.

 

FLANEL 
2/2 dimi örgüde dokunup dinkleme ile yüzeyi havlandırılan, yumuşak tuşeli, düz ve desenli elbiselik kumaşlardır. 

 
GABARDİN: 
 
Çözgü hakim dimi örgülerde dokunan pantolonluk ve pardesülük kumaşlardır. Dayanıklı ve esnekliği az bir kumaştır. Pardesülüklerde su geçirmezlik sağlamak için çözgü sıklığı artırılır. Ütülerken parlama yapmamasına dikkat etmek gerekir. 
Örnek: Örgü 2/1 dimi, çözgü 56/2 Nm kamgarn iplik, cm. ’de 40 sıklıkta, atkı aynı iplik, cm. ’de 25 sıklıkta, ağırlık 250 gr. /m2.

 

TARTAN:  
2/2 dimi örgüde, kamgarn ya da ştrayhgarn ipliklerden karmaşık ekose desenlerde, kırmızı, lacivert, yeşil ve sarı gibi parlak ve saf renklerin kullanıldığı kumaşlardır. Şal, eteklik ve örtü olarak kullanılırlar. Yumuşak bir apre uygulanır. 
Örnek: Tartan eteklik; atkı ve çözgü 74/2 Nm kamgarn iplik, cm. ’de 27. 5 sıklıkta, en 70 cm.

 

PANAMA:  
2/2 sepet örgüde değişik gramajlarda dokunan düz ve desenli kumaşlardır. Yazlık kumaş olarak gevşek dokuda, keten ya da yün / keten karışımı kamgarn ipliklerden dokunur. Kışlık elbiselik olarak % 100 yün ya da 45/55 yün / polyester karışımlı kamgarn iplikler de kullanılabilir. Aprede yumuşak bir tuşe verilir.

 

FRESKO:  
Yüksek bükümlü ipliklerin, katlandıktan sonra, bezayağı örgüde ve düşük sıklıklarda dokunmasıyla elde edilen sert tutumlu, hafif gramajlı kumaşlardır. Kumaşa kırçıl ya da kumlu bir efekti vermek için muline iplikler de kullanılabilir. 
Örnek:Çözgü 56/4 Nm kamgarn iplik, cm. ’de 19. 5 sıklıkta, atkı aynı iplik, cm. ’de 14 sıklıkta, ağırlık 240 gr. /m2.

 

KAMGARN SAKSONİ:  
Kalın numara kamgarn ipliklerden çeşitli örgü ve desenlerde dokunan ştrayhgarn kumaş taklidi kamgarn kumaşlardır. Özel bir apre rutini uygulanarak renk parlaklığının ve sert tutumun korunmasına dikkat edilir. 
Örnek:2/2 dimi balıksırtı örgü, atkı ve çözgü 32/2 Nm kamgarn iplik, cm. ’de 25. 5 atkı, 22 çözgü sıklığında, ağırlık 335 gr. /m2.

 

LASTİKOTİN:  
1/2 dimi veya 2/2 sepet dimisi örgülerde ince kamgarn ipliklerden dokunan, ince, esnek ve dayanıklı bir elbiselik kumaştır. Smokinlik, eteklik ve döpiyeslik olarak da kullanılır. Ağır gramajlı askeri üniformalarda kullanılan bir türünde, 2Y1A düzeninde, yüzü panama dimisi(sepet dimi), arkası bezayağı örgüde bir iki katlı yapı uygulanır. İpliğinde ince merinos yapağısı kullanılır ve genellikle beyaz, siyah, koyu lacivert renklerde de yapılır. Beyaz dokunduktan sonra top boyama yapılarak renklendirilir.

Örnek:2/2 sepet dimisi örgü, çözgü 70/2 Nm %100 yün kamgarn iplik, cm. ’de 46 sıklıkta, atkı aynı iplik, cm. ’de 33. 5 sıklıkta, en 150 cm., ağırlık 300 gr. /m2.

 

KREP:  
Çok yüksek S ve Z bükümlü kamgarn iplikleri birlikte ve genellikle 1:1 düzeninde, bezayağı ya da krep örgülerde, düşük sıklıklarda dokunduktan sonra hafif bir apre işlemi uygulanarak elde edilen kumaşlardır. Genellikle kadın elbiseliklerinde kullanılırlar.

 

DUBLDRA:  
Kendinden desenli çizgili ve ağır gramajlı kumaşlardır. İki katlı bezayağı örgüde ve sıkıştırılmış bölümler düzenleyerek çizgilerin oluşturduğu yapılarda dokunurlar. Çok az görünecek ve tek renk efektini bozmayacak biçimde efekt iplikleri de kullanılabilir. 
Örnek:Çözgü 46/2 Nm kamgarn iplik, cm. ’de 36 sıklıkta, atkı aynı iplik, cm. ’de 30 sıklıkta, ağırlık 275 gr/m2.

 

KAŞMİR:  
Atkıda daha ince kamgarn yün ipliği kullanılarak 1/2 dimi örgüde dokunan atkı hakim bir elbiselik kumaştır. Atkıda büyük bir sıklık uygulanır. Ucuz türlerinde çözgüde pamuk ipliği de kullanılabilir. Aprede, kumaş boydan uzatılıp enden çektirilerek atkı hakimiyeti geliştirilir. 
Örnek:Çözgü 46/2 Nm. Kamgarn ya da 60/2 Ne pamuk ipliği, cm. ’de 20 sıklıkta, atkı 64/2 Nm. kamgarn iplik, cm. ’de 47 sıklıkta.

 

ASTRAGAN:  
Yüzeyinde kıvrımlı ve parlak bir hav tabakası oluşturulmuş bulunan mantoluk kumaşlardır. Kıvırcık yüzey, özel bir yöntemle hazırlanmış kamgarn ipliklerle iki biçimde sağlanır: 
a)Sık dokunmuş bir temel kumaş aprede çektirilirken üzerinde çekmeyen bir iplik kullanarak düzenlenen atlamaların kıvrım yapmasıyla. 
b)Atkı ilmeli bir kumaş yapısında atkıda kıvrımlı tiftik iplik kullanmakla.

 

ŞALİ: 

 


Uzun ve parlak yerli yapak harmanlarından bükülen kalın numara kamgarn ipliklerden, seyrek olarak bezayağı örgüde dokunarak elde edilen ve daha sonra boyanan bayraklık kumaşa verilen addır. 24/2 veya 16/1 Nm atkı, 24/2Nm çözgü ipliği, cm. ’de 10-11 sıklıklarda kullanılır. Kumaş 150-155 cm. ende, 170 gr/m2 ağırlıkta dokunur.

 

ALASKA: 

 


2/2 dimi örgü ile 140 cm. mamül eninde, cm. ’de 20 atkı, 20 çözgü ipliği sıklığında ve 30/2 Ne kamgarn iplikten çözgü ve atkı ipliği ile dokunmuş elbiselik kumaştır. İplikler pamuk ve yün karışımı olup yaklaşık % 30-40 pamuktur. Ucuz bir kumaştır.

 

HAFİF KAMGARN: 

 


Saf kırkım yününden yapılan, çoğunlukla krep-bukle ve şifon karakterindeki çok hafif kamgarn kumaşlardır. Kısmen sepet örgüsüne benzeyen, daima kuru tutuma sahip olan bu kumaşlar tek veya çok renkli dokunabilir.

 

KAMGARN LASTİNG: 

 


Genellikle yedi çerçeve ile dokunan kumaş olup, cephane fabrikalarında koruyucu giysi olarak kullanılır.

 

NATE: 

 


Küp biçiminde yüzey görünüşüne sahip değiştirilmiş bezayağı örgüsü ile yapılan gözenekli elbise kumaşıdır. Kamgarn benzeri iplikler ve çift katlı iplikler, panama örgüsü karakterini iyice ortaya çıkarırlar. Kaba dokunmuş natelerin destekleyici bir alt örgüye gereksinimleri vardır. 

 


SATEN ARKALI PALTOLUK KUMAŞ:

 

 
Saten arkalı, fantezi dimi esasına dayalı olarak dokunan kamgarn kumaştır. Arka taraftaki daha kaba olan çözgü ipliği ağırlık vermekle beraber ince bir yüzey örgüsü verir. Bu kumaş 150 cm. mamül en vermek üzere 175 cm. ende dokunur. Çözgü raporu 2 yüz, 1 arkadır. İpliklerin hepsi kamgarn olup yüzü Ne 56/2, arkası ise Ne 24 incelikteki ipliklerle dokunur. Sıklıklar ise;cm. ’de 52(34 yüz, 18 arka) çözgü telli ve cm. ’de 36 atkı ipliğidir.

 

SATEN DİRİL, SATEN DİMİSİ:

 

 
Beşli çözgü saten örgüsüyle, çözgüde ve atkıda farklı renk raporuyla ve genelde kamgarn veya yün-poliester karışımlı, parlak efektli ipliklerin dokunmasıyla oluşturulan baharlık kumaştır. Kumaşın ön yüzü ve arka yüzünde değişik renk görünümü ile örgü özelliğinin birleşmesi nedeniyle dimi örgüsü izlenimi verir.

 

ŞALUN: 

 


Paltolar, üniformalarda astarlık olarak kullanılan krosbred kamgarn iplikle yapılan 2/2 dimi örgülü kumaştır.

 

ŞARSKİN: 

 


Orta ağırlıkta, yarı parlak, sert apreli, dimi örgülü kamgarn ya da sentetik kumaştır. Yüzeyi köpek balığı derisi gibidir.

 

 

 

Son Düzenlenme Cumartesi, 26 Şubat 2022 18:40

 

 

068doku

 

Çözgü hazırlama işleminde Çözgü ve Atkı Renk Raporları aşağıdaki şekilde planlanır. 

 

Çözgü renk raporu (ÇRR) :

   

Kullanılacak çözgü renklerini ve hangi renk çözgüden kaç adet yan yana getirileceğini gösteren rapora denir. Çözgü renk raporu planı tablo halinde veya liste halinde gösterilir. İstenildiğinde başka yöntemler de kullanılır.Önemli olan sonucun olumlu ve istenilenin olmasıdır.

 

 

 

 

 

crr1

 

 

 

 

ÇRR: 5A-3B-2A-5C-4A-2C-5B 

 

Atkı renk raporu (ARR) :  

 

Kullanılacak atkı renklerini ve bu renklerden sırayla kaç adet yan yana getirileceğini gösteren rapora denir. Atkı renk raporu planı tablo halinde veya liste halinde gösterilir. İstenildiğinde başka yöntemler de kullanılır. Önemli olan sonucun olumlu ve istenilenin olmasıdır.

 

 

 

 

 

  

 

arr1

 

 

 

 

ARR: 5A-3B-2A-5C-4A-2C-5B

 

Dokuma kumaş oluşumu için kumaşın tasarlanması ve kullanılacak ipliklerin temin edilmesinden kumaşın dokunarak depoya sevk edilmesine kadar birçok işlemin gerçekleştirilmesi gerekir

 

Bu işlemlerden dokuma hazırlık işlemleri en çok zaman ve iş gücü isteyen işlemlerdir. 

Dokuma hazırlık işlemleri çözgü hazırlama, tahar, haşıl ve atkı hazırlama (masuralı dokuma makinelerinde) gibi bir dizi işlemden oluşmaktadır. 

Her üretim sektöründe olduğu gibi tekstilde de zaman, maliyeti direkt olarak etkileyen bir unsurdur. 

Bu yüzden tekstilde bazı işlemlerin yerine işlemi daha kısa zamanda yapabilmeyi sağlayan yöntemler geliştirilmiştir. 

Bu işlemlerden biri de aynı işe devam edilecek tezgâhlarda gücü ve tarak taharı işlemini ortadan kaldırmaktır. 

Aynı işe devam edilecek dokuma makinelerinde tahar işleminin tekrar tekrar yapılması yerine iş bağlama makineleri geliştirilmiş ve iki çözgü ucunun birbirine bağlanmasıyla tahar işleminden daha kısa sürede işlemin tamamlanması sağlanmıştır. 

 

Çoğu zaman tezgâhtaki iş değişir ve yeni bir işe başlanır. 

Böyle durumlarda da tezgâhın yeni işe çok iyi hazırlanması gerekir. 

Bu işleme de tip değişimi denilmektedir.

 

Tüm bu işlemlerin ve dokuma işleminin sağlıklı yapılabilmesi için de dokuma makinesinin bir dizi bakım işleminden geçiyor olması gerekir. 

Kaliteli kumaş üretmek, verimliliği artırmak ve dokuma makinesinin üretim sırasında arıza çıkarmasını en aza indirmek için dokuma makinesinin belirli zamanlarda bakımının ve ayarlarının yapılması gerekir. 

Unutulmamalıdır ki, onarım işlerinin fazla olduğu işletmelerde, bakım faaliyetleri iyi uygulanmıyor veya iyi organize edilmiyor demektir.

 

 

 

 

 

cozgu2 

 

 

 

Son Düzenlenme Salı, 25 Ocak 2022 11:12

 

Seri çözgü hazırlamada cağlıktan gelen iplikler paralel bir şekilde leventlere sarılır. Levent üzerine sarılan çözgü ipliklerinin sayısı cağlık kapasitesi kadardır. Hazırlanan bu leventler dokumada gerekli olan çözgü sayısına ulaşmak için aktarma işlemi ile birleştirilir. Haşıllama yapılacak ise leventler doğrudan haşıl makinesine yüklenerek haşıllama işlemi sırasında birleştirilir. Bu çözgü sarma sistemi genellikle haşıllanacak çözgüler için kullanılır. Seri çözgü makinelerine düz çözgü makineleri de denilmektedir. Cağlıktan gelen çözgü ipliklerinin toplama tarağından geçerek birbirine paralel ve eşit gerginlikte levent üzerine sarılması işlemidir.

Seri çözgüde hazırlanan leventler birleştirilerek istenen çözgü tel sayısı elde edilir. Seri çözgü makinesinin incelendiğinde üç kısımdan oluştuğu ortaya çıkmıştır. Bu kısımların teknolojik yönden yenilendiği ve geliştirildiği gözlemlenmektedir.

 

 

cozgu35

 

 

1-Cağlık

2-Toplama tarağı

3-Levende sarma kısmı

Seri çözgü makinesine genel olarak baktığımızda çözgünün bobinler hâlinde bir arada toplandığı metal sehpalardan oluşan cağlık kısmı, bobinlerden alınan iplik uçlarının bir tarak üzerinde birleştirilmesi ve istenen veriler doğrultusunda levent üzerine aktarılmasıdır.

CAĞLIK

Seri çözgü makinesinde bobinlerin üzerine istenilen sayı kadar dizildiği bölümdür. Cağlık üzerindeki tertibatla çözgü ipliklerinin eşit gerginlikte bobinlerden sağılmasını sağlar.Seri çözgü makinesinde genellikle V cağlık kullanılır.Çağlık kısmı; bobinlerin takıldığı, ipliğin sağıldığı kısımdır. Bu bölümde yerleştirilecek olan maksimum bobin sayısı çağlığın kapasitesi kadardır.

 

 

cozgu36

 

 

İĞLER

Cağlıkta bobinlerin üzerine dizildiği cağlığın en önemli parçalarındandır. Bobinlerin üzerinden ipliklerin düzgün bir şekilde sağılması için bobinleri sabit tutmaya yarar.

GERİLİM TERTİBATI

Cağlığa dizili olan bobinlerin üzerindeki ipliklerin istenen gerilimde çözülmesini sağlar.Her bobinden alınan iplik uçları frenlerden geçirilir.

İPLİK KANCASI

Cağlıkta iplik çalışır durumda iken kancaya takılı durumda olup iplik kopuşlarında kanca düşerek makineyi otomatik olarak durdurur.

İPLİK KESME BIÇAĞI

Bobinlerin üzerindeki iplik bittiği zaman çözgü ipliklerinin kesilmesini iplik kesme bıçağı sağlar. Bıçak cağlığın başından sonuna doğru çekilerek çözgü ipliklerinin toplu hâlde kesilmesini sağlar.

LEVENDE SARMA KISMI

Cağlıktan bobinler üzerinden gelen iplikleri paralel ve eşit gerginlikte levent üzerine sarılmasını sağlayan kısımdır. Taraktan gelen çözgü iplikleri sevk silindirinden geçerek küçük gruplar hâlinde düğümlenerek levent üzerine takılır. Levendin dönmesiyle çözgü sarılır. Baskı silindiri, levent üzerine sarılan çözgü ipliklerinin sıkıştırmasını ve levendin dönüş hızını ayarlar. Böylece çözgünün düzgün sarılması sağlanır

 

cozgu37

 

 

 

Son Düzenlenme Pazartesi, 07 Şubat 2022 16:36

 

hasil3

 

 

Dokumada kullanılacak olan çözgü ipliklerine mukavemetlerini artırmak amacı ile yapılır. Haşıl işlemi; özellikle tek kat çözgü ipliklerinin ve puntasız bükümsüz filament ipliklerinin dokuma esnasında etkileneceği mekanik sürtünmelere karşı dayanıklılığının artırılmasıdır. Çözgü ipliklerine dokumadaki darbeli ve gerilimli çalışmaya dayanabilecek şekilde mukavemet kazandırmak, dokumadaki çalışma sırasındaki yan yana hareket eden ipliklerin birbirlerine dolaşmamaları için dokumada çalışma kolaylığını sağlama açısından düzgün bir çözgü iplik gövdesi elde etmeye haşıllama, bu özellikleri sağlayan sıvıya haşıl denir.

Haşıllama farklı bir tanımla çözgü ipliklerinin yapıştırıcı özelliği bulunan viskoz sıvı içerisinden geçirilerek fiziksel ve kimyasal özelliklerini iyileştirmek veya korumak amacıyla koruyucu bir polimerik film ile kaplanması işlemidir. Çözgü ipliklerinin sürtünme ve gerilim kuvvetlerine dokuma işlemi sırasında mukavemet kazandırmak amacı ile yapılan haşıl işlemi, iplik yüzeyinin haşıl adı verilen madde ile kaplanarak sürtünmeyi en aza indirmeyi sağlayarak olabilecek ipliğin fiziksel ve yapısal olarak etkilenmemesine dayanan dokuma hazırlık işlemidir.

Haşıllama işlemi çözgü hazırlama işleminden sonra, haşıl makinelerinde yapılır. Seri çözgü makinelerinde hazırlanmış leventler haşıl makinelerinde aynı anda haşıl ve birleştirme işlemine maruz kalır. Haşıllama işlemi aynı zamanda ipliklerin kimyasal özelliklerinin korunmasına yardımcı olur. İpliklerin üzerindeki elyaf uçlarının iplik üzerinde kalmasına sebep olarak lif döküntülerini de azaltmaktadır.

 

 

hasil2

 

 

HAŞILLAMA İŞLEMİNİN AMAÇLARI

1-Çözgü ipliğine mukavemet kazandırmak .

2-Çözgü ipliğine elastikiyet kazandırmak .

3-Çözgü ipliğine kayganlık kazandırmak .

 4-Statik elektriklenmeyi önlemek .

5-Çözgü ipliğinin yüzeyindeki lifleri iplik gövdesine yapıştırmak .

6-Çözgü ipliğinde düzgün ve esnek bir film tabakası oluşturmak .

7-Çözgü ipliği cinsine göre gereken nemi ipliğe kazandırmak

 8-okuma sırasında ipliklerin birbirlerine sürtünerek pamuklaşmasını önlemek 

9-İmal edilecek kumaşın cinsine göre çözgü makinesinde çözgüsü yapılan çözgü leventlerinin birleştirilerek tek bir levent hâline getirmek.

10-Çözgü ipliklerini dokuma levendine optimum ve eşit gerginlikte sarmak .

11-Dokuma makinesinin randımanını ve kumaş kalitesini artırmak için çözgü ipliğinin özelliklerini iyileştirmek .

12-Haşıllamanın esas amacı dokuma işleminin yapılması sırasında çözgü kopuşlarını ortadan kaldırmak veya en aza indirmektir.

 

hasil1

 

 

HAŞILLAMADA KULLANILAN MADDELER

Haşıl flottesini hazırlamak için gerekli olan maddeler genel olarak üç sınıf altında gruplandırılabilir. Bunlar;

1-Yapıştırıcı maddeler,

2-Yumuşatıcı

3-Yağlayıcı maddeler, özel nedenlerle haşıla ilave edilen (yardımcı maddeler) maddelerdir.

Haşıllama işlemi için kullanılacak ilk temel madde normal sudur. Haşıl flottesi hazırlanırken haşıl reçetesine uygun olarak haşıl kazanına öncelikle su ilave edilir. Haşılda kullanılan maddelerin kontrolü otomasyona geçmiş işletmelerde bilgisayar ağı üzerinden kolayca yapılabilmektedir. Kullanılan maddeler tartım işleminde direkt bilgisayar üzerinden görülebilmekte ve aynı anda işletmenin haşıl madde ambarından da stoklardan kullanılan madde düşürülmektedir. Böylece birkaç kontrol aynı zamanda ve daha hatasız bir kullanımla sağlanabilmektedir.

Yapıştırıcı maddeler: 

Haşılda kullanıldığı miktar ve işlevleri bakımından büyük öneme sahiptir. Bu maddeler elyaf uçlarının birbirine tutunmasını sağlayarak iplik mukavemetinin artmasını sağlar.

1-Tabii nişstalar:

Haşılda kullanıan en öemli maddedir. Buğay, patates, mısır, pirinç nişastası gibi gruplara ayrılırlar.

2-Modifiye (suda çözünür) nişastalar: 

Bunlar suda kolay çözünen ve soğutulduğunda bozulmayan nişastalardır.

3-Zamklar:

Yapıştırıcı gücü fazla olan bu maddeler kıa elyaf kullanıdığıda haşıl karışımına ilave edilir. Haşıl gidermede nişasta molekülerini kapladığıdan zorluk çıarılar. Bu yüden az kullanımaları uygundur.

Temel haşıl maddeleri, makro molekülü film oluşturabilen ve liflere belirli yapıda, tutunma yeteneğne sahip olan doğl veya yapay maddeler olarak tanılanabilir.

Son yılarda doğl liflerin yanıda yapay liflerin ve bunları birbirleriyle karışımlarının öneminin artması haşıl maddelerinin kullanıma alan ve miktarını etkilemiştir. Birçk hâllerde istenilen haşıllama etkisi tek bir haşıl maddesiyle yeterli ve ekonomik bir şekilde sağlanamadığından iki veya daha fazla haşıl maddesinin kombine edilmesi yoluna gidilmektedir.

Yumuşatıcı ve yağaycı ımaddeler:

Çözgü ipliklerine kayganlı vererek tezgâtaki sürtünmeleri azaltır.

1-Donyağı :

Hayvansal yağardan elde edilir. Hem yağlayıcı hem de yumuşatııcı etki gösterir.

2-Sabun:

Yumuşatıcı olarak kullanılır. İpliklerin sürtünmesini azaltır.

3-Zeytinyağı: 

Yağlayıcı ve yumuşatıcı özelliği vardı.

4-Parafin mumu:

İpliğe kayganlık kazandırır.

Yukarıa sayılan maddeler dışında da değişik kimyasal maddeler de kullanılmaktadır.

Haşıllama yardımcı maddeleri :Daha küçük moleküllü olup bunları gerek kimyasal yapıları gerekse sağladıkları etkiler kendi aralarında büyük farklılıklar gösterebilmektedir. Bu maddeler gerekli görüldükleri durumlarda gerekli miktarlarda haşıl banyosuna eklenir.

Özel nedenlerle haşlıa ilave edilen maddeler:

Bu maddelere haşıl yardımcı maddeleri de denir.

1-Köpük gidericiler:

Haşıl karışımında oluşabilecek köpüklenmeyi önlemek amacıyla kullanılırlar. Asetik asit, kalsiyum, çinko klorür ve benzeri kimyasal maddelerdir.

2-Bozulmayı önleyici maddeler:

Bu maddeler haşılı ve haşıllanmış çözgüerin küllenmesini ve bozulmasını önler.

3-Su absorblayıcılar: 

Bu maddeler suyu emip haşılı tamamen kurumasnıı önler. Çinko klorür, kalsiyum klorür gibi tuzlardır.

4-Haşı lmaddelerinin erimesini ve karışamsını çabuklaştıran maddeler:

Bunlar sirke asidi, süfüik asit, sodyum hidroksit, sodyum karbonat gibi maddelerdir.

Yardımcı haşıl maddeleri arasıda en fazla kullanıan vakslardır. Vakslar kurutuculardan çıkan haşıllı ipliğin statik elektriklenmesinin önlemesi içn uygulanan maddelerdir. Vakslama işelmi sonucu ayrıa ipliklerin kayganlı özelliklerinin artması sağlanır. Vakslama sonucunda ipliklerde lamel arkasında boncuklanma, tarak arkasında pamuklanma ve temiz ağızlık açılmaması gibi istenmeyen durumlar engellenir. Haşıl dokuma işlemi bittikten sonra kolayca sökülebilir özellikte olmalıdır, aksi takdirde bir sonraki terbiye işlemlerinde problem oluşturabilir.

HAŞIL KARIŞIMINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER

Haşıl karışımında aşağıdaki özelliklere sahip bir reçete hazırlanarak daha verimli ve kaliteli bir haşıllama yapılabilmektedir.

1-Yapışkanlık:

Haşıl karışımıdan beklenen en önemli etken yapışkan olmasıdır. Genellikle bu etkiyi nişasta sağlar. Çok kuvvetli haşıl yapılması gerektiğnde haşılı içerisine bir miktar tutkal ilave edilir.

2-Elastikiyet:

Haşıl karışımı içerisinden geçirilen çözgü iplikleri kurutulur. Haşıllanmış çözgü ipliklerinin dokuma leventlerine sarılması esnasında çözgü ipliği üzerindeki kuru haşıl tabakasının dökülmemesi için haşıl karışımına esneklik kazandıracak, kırılganlığı önleyecek maddeler eklenir.

3-Kayganlık:

Haşılı ipliklerle çalışma esnasında sürtüme kuvvetlerine karşı kayganlık kazandımak içn haşıl karışımına bir miktar sabun, parafin vb. maddeler eklenir. Sabun ayrıca kumaş dokunduktan sonra da üzerindeki haşılı sökmek içn yıkama işlemlerini kolaylaştırır.

4-Nem alma:

Tekstil ham maddeleri ile çalışma randımanının artması için belirli bir rutubetin olması zorunludur. Rutubet ipliğin esnekliğini ve mukavemetini artırır. Haşıllanmış ipliklerin üzerindeki film tabakası ortamdaki nemin ipliğe nüfuz etmesini engeller. Bunun için haşıl karışımı içine bazı kimyasallar eklenerek çözgü ipliklerinin çalışılan ortamdaki nemden faydalanması sağlanır. Gliserin, kavrulmuş tuz, magnezyum klorür gibi maddeler bu amaç için kullanılır. Genelde nem alma için kullanılan madde gliserindir. Çünkü gliserin ipliklere aynı zamanda yumuşaklık ve esneklik kazandırır.

5-Bozulmaya ve ekşimeye karşı dayanıklılık:

Haşıl karışımından dolayı çabuk bozulabilmektedir. Haşılı uzun süre bozulmadan korumak amacıyla haşıl içerisine genellikle çinko klorür, formalin ve fenol gibi maddeler karıştırılmaktadır.

Haşıl reçetesini hazırlarken önemli olan noktalar:

1-İplik ham maddesi (pamuk, polyester, rayon, yün veya karışımları)

2-İplik tüylülüğü

3-İplik yapısı (ring, open end vb.)

4-Kullanılan su tipi (taze veya geri kazanılmış)

5-Dokuma makinesi tipi ve hızı

6-İlave maddelerin % oranı

7-Çözgü ipliğinin yoğunluğu

8-Haşıl sökme işlemleri

9-Haşılın geri kazanımı ve enzim kullanımı

10-Haşıl makinesinin tasarımı ve tekne sayısı

11-Çevre ile ilgili sınırlamalar

12-Çözgü ve atkı ipliğinin numarası

13-Çözgü ipliğinin durumu (ham, boyanmış, yaş, kuru vb.)

14-Çözgü ve atkı sıklığı

15-Dokuma makinesinin cinsi ve hızı gibi parametreler göz önüne alınarak hazırlanır.

 

 

Son Düzenlenme Pazartesi, 31 Ocak 2022 17:00

 

  • 1-Tek fazlı dokuma makineleri             
  • 2-Çok fazlı dokuma makineleri
  • olmak üzere ikiye ayrılır.

1-TEK FAZLI DOKUMA MAKİNELERİ

Tek fazlı dokuma makineleri makinenin tek bir kursunda temel dokuma işlemlerini yani ağızlık açma, atkı atma ve tefelemeyi bir kez gerçekleştirmektedir.Kumaş oluşumu makine kursunun peş peşe sürekli tekrarlamasıyla meydana gelmektedir.Tek fazlı dokuma makinesi tanımlamasında dokuma makinesinin atkı atma sisteminin ,ağızlık açma sisteminin ve diğer mekanizmalarının çeşidi önemlidir.Günümüzde dokuma endüstrisinde kullanılan dokuma makinelerinin hemen hepsi tek fazlı dokuma makineleridir.Sadece bazı özel dokuma makineleri çok fazlı dokuma makinesi kategorisine girmektedir.Tek fazlı dokuma makinelerinin gelişimi içinde üretimlerini arttırmak için en fazla atkı atma sistemleri üzerinde çalışılmıştır.

2-ÇOK FAZLI DOKUMA MAKİNELERİ

Son yıllarda tekstil endüstrisindeki gelişmeler özellikle dokumacılık alanında kayda değer gelişmelerin kaçınılmaz olduğunu göstermiştir..Üretici firmalar pek çok açıdan yeni olan yaklaşımlarını kumaş üreticilerine sunmak zorunluluğundadır.Dokumacılıktaki bu gelişmeler ürün kalitesini gözden uzak tutmadan, daha yüksek hızları hedeflemek zorundadır.Sektörde en yaygın kullanım alanına sahip mekikçikli ve kancalı tek fazlı dokuma makineleri, sahip oldukları konstrüksiyonlarla dokuma üretkenliği için ulaşabilecekleri son noktaya neredeyse gelmiş durumunda olsa bile teknolojinin sınır tanımayacağı da kaçınılmaz gerçekler içerisindedir.Bu yüzden makine üreticileri devamlı surette ARGE çalışmalarına önem vermek zorundadır

TEK FAZLI DOKUMA MAKİNELERİ

Tek fazlı dokuma makineleri makinenin tek bir kursunda temel dokuma işlemlerini yani ağızlık açma, atkı atma ve tefelemeyi bir kez gerçekleştirmektedir.Kumaş oluşumu makine kursunun peş peşe sürekli tekrarlamasıyla meydana gelmektedir.Tek fazlı dokuma makinesi tanımlamasında dokuma makinesinin atkı atma sisteminin ,ağızlık açma sisteminin ve diğer mekanizmalarının çeşidi önemlidir.Günümüzde dokuma endüstrisinde kullanılan dokuma makinelerinin hemen hepsi tek fazlı dokuma makineleridir.Sadece bazı özel dokuma makineleri çok fazlı dokuma makinesi kategorisine girmektedir.Tek fazlı dokuma makinelerinin gelişimi içinde üretimlerini arttırmak için en fazla atkı atma sistemleri üzerinde çalışılmıştır.

TEK MEKİKLİ DOKUMA MAKİNELERİ:

Tek mekikli dokuma makinelerinde atkı ipliği her ağızlık ta mekik aracılığıyla tefenin sağında ve solunda buluna mekik yuvaları arasında tefe üzerindeki mekik yolunda gidip gelir.Bu işlem mekiğin içindeki atkı masurası boşalıncaya kadar devam eder.Atkı masurası boşalınca batarya tertibatı ile otomatik olarak yenisiyle değiştirilir.Mekiğin fırlatılışı vurucu kol ile gerçekleşir.Vuruş tertibatları çok çeşitli şekillerde olmaktadır.Tek mekikli dokuma makinelerinin atkı atma sistemlerinin dışında bütün temel elemanlar ve işlemler tek fazlı dokuma makineleriyle aynıdır. 

ÇOK MEKİKLİ ( KASALI ) DOKUMA MAKİNELERİ :

Tezgahın her iki tarafında da yalnız birer adet yuva bulunan konvansiyonel mekikli tezgahlara denir. Bu tür tezgâhların yalnız bir adet mekiği vardır ve dolayısıyla tek renkli tek tip atkı ipliğiyle kumaş dokurlar.Üst üste yerleştirilmiş bir tarafta veya her iki tarafta da iki veya daha çok yuva bulunan mekikli tezgâhlara kasalı tezgah denir. İki veya daha fazla renkli atkı kullanılması gereken kumaşlar için yukarı veya aşağı doğru hareket ettirilir. Belirli bir zamanda yalnız bir mekik dokumayı sürdürür. Genellikle her yuvada içinde değişik renkte atkı ipliği bulunan bir mekik bulunur. Kasalar dikey olarak hareket eder ve ağızlıkta kullanılacak uygun mekik vurucu kolun seviyesine gelir. Böylelikle değişik renkte atkı varyasyonları yapılabilir.Bazen değişik renkteki ipliklerin yerine kumaşa bir efekt vermek için değişik tipte atkı ipliklerde kullanılır. İlk zamanlarda döner fişek yataklı ve revolver denilen tabancalarda olduğu gibi tezgâhın sol tarafında döner mekik yuvalı kasalı tezgâhlarda geliştirilmiş ve kullanılmıştır. Bunlara döner kasalı tezgâhlar denir. Günümüzde bu tezgâhlar hızları, farklı renk ve cins atkı kullanma olanağının sınırlı olması nedeniyle kullanılmamaktadır. Kasalı dokuma makineleri otomatik masura değiştirme tertibatının kasa hareketleriyle kombine edilememesiyle nedeniyle artık üretilmemektedir. 

MEKİKSİZ DOKUMA MAKİNELERİ:

Dokuma makinesinin ve dolayısıyla üretimlerinin artırılması yönünde en önemli gelişmeler atkı sevk sistemleri üzerinde olmuştur. Mekikli dokuma makinelerinde atkı masurasının az iplik bulundurulması mekiğin ağırlığı dokuma makinesinin hızını sınırlamaktadır bu sınırlamanın kaldırılabilmesi için ağızlık içerisindeki atkı ipliğinin mekikten başka bir araçla atıldığı ve sabit bir besleme kaynağından çekildiği dokuma makineleri geliştirilmiştir. Bu dokuma makinelerine genel olarak mekiksiz dokuma makineleri adı verilmektedir. Mekiksiz dokuma makineleri elektronik tertibatların kullanımıyla son derece gelişmiş dokuma makineleridir. Üretim hızları çok yüksektir. Yüksek üretim hızlarında verimli çalışabilmesi ve hatasız, kaliteli kumaş üretilebilmesi için mekiksiz modern dokuma makinelerinde diğer çalışma üniteleri de bilgisayar destekli olarak geliştirilmekte ve verim ile kaliteyi artırıcı ek tertibatlar yapılmaktadır.

KANCALI DOKUMA MAKİNELERİ

Şişler üzerine monte edilmiş tutucu başlar vasıtasıyla atkı kaydının yapıldığı sistemlerdir. Bu tezgahlar tek bir kancanın (rapier)tüm çözgü genişliğini geçenek ,atkı kaydının yaptığı bir sistem şeklinde dizayn edildikleri gibi ,iki kancanın tezgahın iki ayrı tarafından ağızlığa girerek ortada atkı ipliğinin birinden diğerine aktarıldığı  bir sistem şeklinde de düzenlenmiş olabilirler.Kancalı tezgahlar esas olarak sert kancalı ve esnek kancalı 8bantlı) olarak 2 alt sınıfa ayrılmaktadır.Esnek kancalı tezgahlar genellikle çift kancalı olmakla birlikte ,tek esnek kancalı modellere de rastlanmaktadır.Sert kancalı dokuma makilerinin tek,çift,teleskopik olanlarında başka yüz yüze halı veya kadife dokuyan ikiz kancalı modelleri de vardır.Ayrıca çift kancalı tezgahlar atkı ipliğinin ağızlık ortasındaki transfer şekline göre İlmek transfer sistemi (Gabler) ve uç transfer sistemi (Dewas sistemi) olmak üzere iki farklı yapıda olabilirler.Kanca ile atkı kaydeden bir yapı esas olarak çok renkli çalışma sahasında kullanılır.

Atkı atma işleminin esnek veya sert kollara yerleştirilmiş verici ve alıcı kancalarla yapıldığı sistemlere kancalı atkı atma sistemi denir. Mekiksiz dokuma sistemleri arasında bulunan kancalı dokuma makineleri ilk üretildiği günden bu yana değişik şekillerde geliştirilmiş ve çok yaygınlaşmıştır. Kancalı sistemlere piyasada rapiyerli veya şişli sistemlerde denilmektedir.

Özellikleri: Kancalı atkı atma siteminin de atkı ipliği, atkı atımı süresince kontrol altındadır. Bu nedenle kancalı atkı atma sistemi pozitif atkı iletimi olarak ifade edilir. Diğer atkı atma sistemlerinde (mekikli, mekikçikli, jetli) ise atkı taşıyıcı dolayısıyla da atkı ipliği, atım sırasında kontrol altında değildir. Bu nedenle kancalı dışındaki sitemler negatif atkı iletimi olarak ifade edilirler. Kancalı sistemlerde atkı ipliğini baştan sona kadar kontrol altında atabildiği için tüm iplik cinsleriyle çalışabilmektedir. Kancalı sistemlerde 16 atkı rengine kadar çalışabilmek mümkündür. Dolayısıyla her türlü kumaş dokumasında uygundur. Özellikle farklı cins iplikli ve renkli döşemelik kumaşlarda avantaj sağladığından tercih sebebidir. Kancalı sistemlerde, günümüzde üretim hızı kumaş enine göre değişmekle birlikte, 170 cm ende maksimum 700 atkı/dk, 360 cm ende ise 400 atkı/dk çıkabilmektedir.

Kancalı atkı atma sistemleri çok yaygın kullanılır. Her türlü iplik kullanılabilmesi nedeniyle, farklı cins iplikli döşemelik kumaşlardan, havluya, düz dokumalardan kadifeye hemen hemen tüm kumaş tiplerinin dokumasında kullanılmaktadır. Atkı renk sayısının diğerlerine göre fazla olması da tercih sebebidir. Kancaların üst üste kullanılabilmesi nedeniyle yüzyüze dokunan halı ve kadife dokumalarında da kancalı atkı atma sistemleri kullanılmaktadır. Özellikle farklı kumaşlar dokuyan, sık tip değiştiren işletmelerde kancalı sistemler tercih edilir.

Kancalı atkı atma sistemleri kanca sayısına göre tek ve çift kancalı, yapısal olarak ta sert ve esnek kancalı olarak gruplara ayrılır. Tek kancalı sistemler verimlerinin düşük olması ve geniş enlerdeki kullanım zorluğu nedeniyle zamanla yerlerini tamamen çift kancalı sistemlere bırakmışlardır. Çift kancalı sistemlerde esnek ve sert kancalı olarak üretilmektedir. Çift kancalı sistemlerde biri alıcı diğeri verici olmak üzere iki kanca bulunur.

Sert Kancalı Atkı Atma Sistemleri

Sert kancaların, kullanılan profil (boru veya U) nedeniyle titreşimleri azdır. Makine kenarında dışarı çıkan kanca muhafazaları nedeniyle fazla yer kaplarlar. Bu nedenle geniş tarak enlerinde tercih edilmez. Ancak halı makineleri gibi büyük dokuma makinelerinde sert kancalı sistemler kullanılmaktadır. Sert kancaların ağızlıkta kılavuzlanması gerekmediğinden tefeye kılavuzlama elemanı eklemeye gerek yoktur.

Esnek Kancalı Atkı Atma Sistemi

Sert kancaların fazla yer kaplamaları nedeniyle esnek kancalı sistemler geliştirilmiştir. Esnek bantların çelik veya karbon lifi takviyeli yüksek performanslı sentetik malzemelerden yapılması gerekir. Esnek bantlı kancalı dokuma makineleri, dokuma sektöründe en fazla kullanılan makinelerdir. Yaygın bir şekilde kullanılmalarına rağmen, dezavantajları da göz ardı edilmemelidir. Örneğin; esneme ve titreşim sorunu, iplik transferi için mümkün olan en mükemmel ayarların yapılmasını gerektirir. Verici ve alıcı kanca arasında iplik transferi nedeniyle özellikle ağızlığın ortasında, ipliğin kancalar arasındaki transferi sorun oluşturur. Esnek kancalar ağızlık içinde düzgün doğrusal hareket edebilmeleri amacıyla kılavuzlanmalıdır. Kılavuzlama işlemi tefe üzerine monte edilen kılavuzlarla sağlanır.

Kancalı sistemde atkı besleme için mekikçiklide olduğu gibi atkı akümülatörleri kullanılır. Atkı akümülatörlerinden sonra atkı kontrol sistemi atkı ipliğini kontrol eder. Atkı kontrol sistemleri iplik kopmalarında makineyi durdurur. Atkı kontrolünden sonra atkı yönlendirici rehberler atkıyı atkı vericilere yönlendirir. Kancalı sistemde atkı vericiler farklı numara ve cinsteki ipliklerle çalışabilmektedir. Ayrıca yeni makinelerde 16 renge kadar çalışabilmektedir.Kancalar şerit kısmı ve kıskaç kısmı olmak üzere iki bölümden oluşur. Şerit kısmı kıskaçların atkı atma sistemiyle bağlantısını sağlar

HAVA JETLİ DOKUMA TEZGAHI ( MAKİNESİ )

Yeterli basınca sahip jet formundaki bir hava akımı oluşturularak atkı ipliğinin bu hava akımı ile hız kazandırılarak ağızlıktan geçirilmesi işlemine hava jetli atkı atma denir. Hava jetiylatkı atmada atkı atımı yüksek basınçlı havanın ana ve yardımcı jetler tarafından püskürtülmesi ve atkının bu hava akımıyla taşınması sonucu gerçekleşir.

Hava jetli sistemde taşıyıcı bir kütle yoktur, atkı taşıma tamamen basınçlı hava akımıyla olmaktadır. Hava jetli sistemlerde atkı ipliğinin taşıyıcı kütleye verilmesi gibi bir durum olmadığından diğer sistemlere göre daha hızlı çalışabilmektedir. Taşıyıcı kütle olmadığından vuruş ve frenleme gibi mekanik parçalar da bulunmaz bu nedenle daha az gürültülüdür. Hava jetli sistemde atkıyı daha uzak mesafelere düzenli atabilmek için yardımcı jetler kullanılmalıdır. Yardımcı jetlerin kullanılması mekikçik kılavuzları gibi azda olsa çözgü ipliklerine zarar verebilmektedir. Hava jetli sistemde basnçlı havanın dağılmaması için içi oyuk özel profil taraklar kullanılır. Hava jetli istemler tezgâh enine göre değişmekle birlikte günümüzde 170 cm ende maksimum 1100 atkı/dk. Hızlarına kadar çıkabilmektedir.

Hava jetli dokuma makinelerinde üretim hızı çok yüksektir. Ancak hava jeti ile ağızlık içinde taşınan atkı ipliğinde dağılma ve karışma gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu durum özellikle iplik cinsi ve yapısı olarak sınırlamalar getirmektedir. Örneğin, fantezi atkı ipliklerini hava jetli dokuma makinelerinde kullanmak oldukça problemlidir. Bu nedenle hava jetli atkı atma sistemleri aynı cins ipliklerle dokunan kumaşlarda tercih edilir. Bunun yanında havlu dokumalarda ve sıralı ağızlıklı çok fazlı sistemlerde kullanılmaktadır. Hava jetli dokuma makineleri santimetrede 2-100 atkı sıklığı aralığında poplin, denim, kord tipi kumaşlar, üst giyim için yünlü kumaşlar, düz filament veya tekstüre filament ipliklerden astarlık ve üst giyimlik kumaşlar gibi özellikle fantezi ipliklerin kullanılmadığı kumaşların dokunmasında çok verimli olmaktadır.

Ana Jet

İçinden çıkan basınçlı hava ile atkıyı karşıya yönlendiren elemandır. Atkı atma işleminde ana fonksiyonu ana jet yerine getirir. Günümüzde üretilen hava jetli makinelerde ana jetler sabit ve hareketli olmak üzere arka arkaya çift olarak çalışmaktadır. Sabit ana jetler atkı akümülatöründen aldığı atkıyı hareketli ana jete besler. Hareketli ana jet basınçlı hava ile ağızlığa atar. Hareketli ana jetler tefe ile birlikte hareket eder. Böylece ağızlığın farklı pozisyonlarında atkı atımı sağlanabilmektedir.

Yardımcı Jetler

Geniş enli dokuma makinelerinde ise ana jetin verdiği ilk hız atkı ipliğinin istenen şekilde ağızlıktan sevk edilmesine yeterli olmaz. Bu nedenle atkı ipliğinin ağızlık içinde taşınmasına yardımcı olmak için tezgâh eni boyunca belirli aralıklarla yardımcı jetler yerleştirilmiştir.

Profil Tarak

Hava jetli sistemde basınçlı havanın dağılmaması için tarak yapısı farklıdır. Tarak püskürtülen havaya kılavuzluk yapacak şekilde oyuk olarak üretilmiştir.

Atkı Besleyiciler

Hava jetli sistemde kullanılan atkı akümülatörleri sisteme uygun olarak yüksek hızlarda sarım ve besleme yapmaktadır. Bu nedenle yüksek çekimden dolayı iplik balonlaşmasını önlemek için önlerinde balon kırıcı bulunur.

Çalışma Prensibi

Atkı ipliği sabit duran atkı bobinlerinden sağılarak atkı akümülatörlerine (atkı besleyicilere) gelir. Atkı regülâtörlerinde gerginlik kontrolü de yapılarak atkı ipliği tarak enine göre belirlenen bir uzunlukta rezerve sarım bölümüne ipliğin büküm yönüne göre belirlenen bir dönüşle sarılır. Atkı ipliğinin regülâtörün çıkış gözünden sevki elektronik bir pim ile kontrol edilmektedir. Buradan çıkan atkı ipliği kılavuzlar ve atkı kontrol ünitelerinden geçerek ana hava jet düzesine verilir. Ana hava jeti düzesi basınçlı hava ile atkı ipliğine ilk hızını kazandırır ve ağızlık içinde hareke ettirir. Hava akımının dağılmaması için tarak yapısı diğer sistemlerden farklı olarak içi oyuk şekildedir. Geniş enli dokuma makinelerinde ise ana jetin verdiği ilk hız atkı ipliğinin istenen şekilde ağızlıktan sevk edilmesine yeterli olmaz. Bu nedenle atkı ipliğinin ağızlık içinde taşınmasına yardımcı olmak için tezgâh eni boyunca belirli aralıklarla yardımcı jetler yerleştirilmiştir. Dokuma tarağının tüm uzunluğu boyunca dizilen yardımcı jetler, ana memenin atkıyı dokuma tarağı kılavuzu aracılığıyla üflemesine yardımcı olurlar. Düz bir iplik yolu elde edebilmek için, yardımcı jetlerin tarak kılavuz kanalına göre konumları büyük bir öneme sahiptir.  

ÇOK FAZLI DOKUMA MAKİNELERİ

Bir dokuma makinesinde, aynı anda farklı yerlerde birden fazla dokuma işlemi gerçekleştiriliyorsa, bunlara çok fazlı dokuma sistemleri denir. Bu makinelerde birden fazla dokuma ünitesi senkronize edilmiştir. Aynı anda birden daha fazla yerde ağızlık açılarak, atkı atma ve tefe vurma işlemleri de yapılmaktadır. Çok fazlı dokuma makineleri kendi aralarında ikiye ayrılmaktadır:

YUVARLAK DOKUMA MAKİNLERİ

Çuval ve ambalaj sanayisinde kullanılan tüp kumaş üretimi için geliştirilmiştir. Dört veya sekiz mekiğin birbiri ardından yuvarlak bir mekik yolu izleyerek dalgalı bir ağızlığın içinden geçtiği makinelerdir. Elektromanyetik bir blok dairesel hareket eder . Metal mekikçikleri kendine çekerek atkıları taşıtır. Tefe vuruşu dişli bir silindir ile yapılır.

DÜZ ÇOK FAZLI DOKUMA MAKİNELERİ

Bu makinelerde dokuma işlemi aynı anda bir çok yerde yapılır. Küçük atkı taşıyıcılar önlerine açılan ağızlıkta ilerleyerek, bir atkılık iplik uzunluğunu kumaş enince taşırlar. Ağızlık adedi yerleştirilen atkı adedi kadardır. Tefeleme sürekli olup, genellikle profilli dönel bir tarak ile gerçekleştirilir. Çalışma hızı çok yüksek olmayan buna karşılık atkı kayıt hızı 2000m/dak. Civarında bulunan makinelerdir. Sıra ağızlıklı ve dalga ağızlıklı sistemler düşünülmüş olmakla birlikte ticari bir önem kazanamamışlardır.

 

 

Son Düzenlenme Pazar, 06 Şubat 2022 19:20

 

 

0103adoku

 

 

0104doku

 

 

Dokuma makinelerinin sınıflandırılmasını çeşitli şekillerde yapmak mümkündür. En yaygın olarak yapılan

sınıflandırma aşağıda görülmektedir:

 

A-ATKI ATMA SİSTEMİNE GÖRE DOKUMA MAKİNELERİ

1-Tek fazlı dokuma makineleri             

2- Çok fazlı dokuma makineleri

 

TEK FAZLI DOKUMA MAKİNELERİ

1-Klasik ( Mekikli ) Dokuma Makineleri

2-Atkı Masurasız Dokuma Makineleri

 

ATKI MASURASIZ DOKUMA MAKİNELERİ

 1-Mekikçikli Dokuma Makineleri

 

 

060doku

 

2-Kancalı Dokuma Makineleri

 

 

061doku

 

 

3-Jetli Dokuma Makineleri

 

MEKİKÇİKLİ DOKUMA MAKİNELERİ

1-Çok Mekikçikli ( Sulzer )

2-Tek Mekikçikli ( Neuman )

 

KANCALI DOKUMA MAKİNELERİ

1-Tek Kancalı

2-Çift Kancalı

 

ÇİFT KANCALI DOKUMA MAKİNELERİ ( Gabler sistemi ve Dewas sistemi )

1-Katı Kancalı

2-Teleskop Kancalı

3-Esnek Kancalı

 

JETLİ DOKUMA MAKİNELERİ

 

 

044doku

 

 

1-Hava Jetli

2-Su Jetli 

 

ÇOK FAZLI DOKUMA MAKİNELERİ

 

 

047doku

 

 

1-Yuvarlak Sürekli Dokuma Makineleri

2-Tek Atkılık Dokuma Makineleri

 

TEK ATKILIK DOKUMA MAKİNELERİ

1-Dalgalı Ağızlık

2-Sıra Ağızlık

 

DALGALI AĞIZLIKLIKI DOKUMA MAKİNELERİ

1-Yuvarlak dokuma makineleri

2-Düz Dokuma Makineleri

 

SIRA AĞIZLIKLI DOKUMA MAKİNELERİ

1-Kancalı Dokuma Makineleri ( Gentilini )

2-Havalı Dokuma Makineleri ( Sulzer )

 

B-ÜRETİLEN MAMÜLE GÖRE DOKUMA MAKİNELERİ

1-Halı Dokuma Makineleri

2-Havlu Dokuma Makineleri

3-Kadife Dokuma Makineleri

4-Düz Dokuma Makineleri

 

C-AĞIZLIK AÇMA SİSTEMİNE GÖRE DOKUMA MAKİNELERİ

1-Eksantrikli dokuma makineleri

2-Armürlü Dokuma Makineleri 

3-Jakarlı Dokuma Makineleri

 

EKSANTRİKLİ DOKUMA MAKİNELERİ

1-İçten Eksantrikli Dokuma Makineleri

2-Dıştan Eksantrikli Dokuma Makineleri

 

ARMÜRLÜ DOKUMA MAKİNELERİ

 

 

0101doku

 

 

0100dokua

 

 

1-Alt ağızlıklı dokuma makineleri

2-Üst ağızlıklı dokuma makineleri

3-Tam ağızlıklı dokuma makineleri

4-Tek kurslu dokuma makineleri

5-Çift kurslu dokuma makineleri

6-Açık ağızlıklı dokuma makineleri

7-Kapalı ağızlıklı dokuma makineleri

 

JAKARLI DOKUMA MAKİNELERİ

 

 

062doku

 

 

1-Alt ağızlıklı dokuma makineleri

2-Üst ağızlıklı dokuma makineleri

3-Tam ağızlıklı dokuma makineleri

4-Tek kurslu dokuma makineleri

 

 

043doku

 

 

5-Çift kurslu dokuma makineleri

6-Açık ağızlıklı dokuma makineleri

7-Kapalı ağızlıklı dokuma makineleri

 

Dokuma makineleri bu sınıflandırmaların dışında aşağıdaki özelliklerine göre de sınıflandırılabilir:

>>>>> Ağırlıklarına göre: Makinelerin tonajı dikkate alınarak yapılır.

>>>>> Kullanılan malzemeye göre: Dokuma sırasında kullanılan iplik cinsi dikkate alınarak yapılır.

>>>>> İmalat şekline göre: Ağızlık açma sisteminin yeri ve ışıklandırma sistemi dikkate alınarak yapılır.

>>>>> İmalata veya mucidine göre: İmalatçı firma veya makineye adını veren kişi dikkate alınarak yapılır.

Dokuma makineleri tanımlanırken genellikle birkaç sınıftan adlandırma ile bir arada kullanılır. Örneğin; jakarlı havlu dokuma makinesi, hava jetli düz dokuma makinesi gibi.

 

 

 

Son Düzenlenme Pazar, 06 Şubat 2022 18:38

 

Giysileri önce " Klasik,Fantazi ve aktif spor" olarak üçe ayırmak doğru olur. 

 

Giysideki tüm kategoriler,aslında bu üç ana başlık altında toplanabilir.

 

Ülkemizde genelde klasik giysi tarifi aynıdır,ama fantazi ve spor giyim tariflerinde bazı karışıklıklar yapılır.Fantazi kelimesi, kişilerin,tasarım özgürlükleri içinde kendilerine göre oluşturacakları her türlü kıyafete verilen isimdir.

 

Spor Kıyafette de tasarım özgürlüğünün bir ürünü olduğuna göre,her spor kıyafeti,bir fantazi kıyafet olarak ta görmek mümkündür. 

 

Klasik fantazi ve aktif spor ayırımının ardından giysileri değişik özelliklerine göre 8 ana başlık altında toplamak gerekir

ki Bunlar;Türlerine,foksiyonlarına,sınıflarına,mevsimlere, mesleklere,cinsiyete,kumaş türlerine ve dikim şekillerine göre giysiler şeklinde toplanabilir.Bu ana başlıkta sınıflandırma metodunda kadın kıyafetlerinde pantolon yerine bazen etek de yer alabilir.

 

Unutulmamalıdır ki; her gün gelişen teknoloji ve modaya göre çeşitlilik artmaktadır.

  

Türlerine göre :

 

Ceket,Palto,Pardösü,Gömlek,Mont,Kaban,Külot, Atlet,Fanila v.s

 

Fonksiyonlarına göre :

 

İçeride/Dışarıda üst/İç giyim,Ev giysileri v.s

 

Sınıflarına göre :

 

Butik,Konfeksiyon,Haute Couture ( kişinin özel beğenisine göre tasarlanmış, 

 özel tasarım elbise. Örnek : Gelinlik ),Pret a Porter (Hazır giyim )

 

Mevsimlere göre :

 

Yazlık,Kışlık,4 Mevsim,Baharlık v.s

 

Mesleklere göre :

 

Çeşitli Üniformalar ( Subay,Bekçi,Polis,Er,Erbaş,İtfaiye gibi),

İş elbiseleri ( Doktor,Ameliyathane,Hemşire v.s )

 

Cinsiyete göre:

 

Kadın-Erkek-Çocuk.

 

Kumaş türlerine göre :

 

Yünlü,pamuklu,ipekli,viskon,dokuma/örme,nonwoven,

muşamba v.s

Dikim şekillerine göre :

Astarlı/Astarsız,kapitone/düz,portatif astarlı,düğmeli/fermuarlı,trikolu,derili v.b

 

 

Son Düzenlenme Çarşamba, 19 Ocak 2022 02:14

 

 

1atki

 

Mekikli dokuma tezgahlarında mekik içine yerleştirilen atkı masurasının sarılma işlemine atkı hazırlama denir. Mekiksiz tezgahlarda atkılar direk bobinden beslendiğinden atkı hazırlama bölümüne gerek kalmamıştır. Atkı sarımı masuralı atkı sarma ve tulum tipi atkı sarma makinelerinde yapılır.


MASURALI ATKI SARMA MAKİNESİ

İnce ipliklerin sarılmasında kullanılır. Bu sistemde atkı ipliği ağaç plastik veya karton masuralar üzerine sarılırlar. Masura dönerek ipliği sararken sarımı düzgün yapmaya yarayan travers(ileri-geri)hareketi verilir. Masura üzerine iplik sarıldıkça iplik rehberi ileri doğru kayar. Masura boyu istenilin boya ulaştığında iplik rehberi iğ dönüşünü durduran mekanizmaya değdiğinden iğ dönüşü durdurulur. 

 

 

atki3

 

 

TULUM TİPİ ATKI SARMA MAKİNESİ Genellikle kalın ipliklerin sarımında kullanılır. Tulum tipi masura sarımında iplik makine üzerinde bir iğe sarılır .Sarılan ipliğe koniklik vermek için konik bir rehber vardır. İğ dönerek sarma işlemini gerçekleştirir. İğ dönerken Travers çubuğu ileri geri hareket ederek sarımın düzgün olmasını sağlar. Masura sarıldıkça konik elemanın baskısıyla sarılan kısım sağa kayar ve masura istenilen boya ulaştığında avara düşürücü sarımı durdurur. 

 

Son Düzenlenme Pazar, 06 Şubat 2022 15:55

 

 

 

desen1010 

 

 

Kumaş yapısını etkileyen faktörler  aşağıda görüldüğü gibi sıralanabilir:

 

1-İlk madde ( Elyaf )

 

2-İplik türü

 

3-İplik bükümü

 

4-Örgü ( Desen )

 

5-Dokuma tezgahı

 

6-Apre işlemleri

 

7-Kullanılma amacı

 

8-Pazar istekleri

 

1-İLK MADDE ( Elyaf )

 

Kumaş yapısını etkileyen faktörlerden en önemlisi kumaşın yapımında kullanılan ilk maddedir. Kumaşta aranan temel özelliklerin ( başta dayanıklılık ve tuşe olmak üzere geçirgenlik ve koruyuculuk özelliklerinin ) üzerinde büyük etkisi olduğu gibi kullanım amacına göre gerekli apre işlemlerini de etkilemesi en önemlisi ekonomiklik özelliğinin neredeyse tamamen ona bağlı olması nedeniyle ilk madde çok önemlidir.Bu bakımdan en uygun fiyat olanağı sağlayacak olan ilk madde seçilmelidir.

 

 

 

 

pamuk

 

 

Bilindiği gibi çoğu kez kumaş üretiminde birden fazla ilk madde çeşitli aşamalarda karıştırılarak kullanılmaktadır.Bu karışımlar daha çok harman aşamasında yapılmaktadır.Bu nedenle harman fiyatlarının nasıl hesaplandığının bilinmesi gerekmektedir. Harman fiyatı ya önceden saptanan harman miktarı ve karıştırılan ilk maddelerin harmana katılma oranlarına göre hesaplanır,ya da istenilen,önceden saptanan harman fiyatı ve miktarına göre karıştırılacak ilk maddelerin miktarları ayarlanır.Karışımın iplik olarak yapıldığı durumlarda da aynı yöntem geçerlidir.Ancak iplikler belirli inceliklerde ( numaralarda ) olduğundan buna bağlı olarak karışım oranları kısıtlanmaktadır.

 

2-İPLİK TÜRÜ VEYA CİNSİ

 

Aynı ilk maddeden yapılmış olsa da kumaşların yapılarının iplik türüne bağlı olarak önemli farklılıklar göstereceği kesindir.

 

 

 

 

 

 

04ipfan 

 

 

Liflerden üretilen ipliklerin Kamgarn-Ştraygarn ( Penye-Karde )  oluşları gibi devamlı liflerden oluşan ipliklerin tekstüre özellikleri de lifler arasındaki hava boşluklarının farklılığı yüzünden aynı incelikteki iplikler arasındaki çap farklılıkları yarattığından bu farklılıkların konstriksiyon hesaplamaları sırasında dikkate alınması gereklidir.Taranmamış ve tekstüre ipliklerde lifler arasında daha fazla hava boşluğu olduğundan bu tip ipliklerde çap daha kalın olmaktadır.

 

3-İPLİK BÜKÜMÜ [ ( Z ) VEYA ( S ) BÜKÜM ]

 

Büküm,genel anlamda ipliğin kumaş oluşumu sırasında uğrayacağı gerilim kuvvetlerine karşı mukavemeti sağlayabilmesi amacıyla liflerinin bir eksen etrafında ( iplik ekseni ) birbirleri üzerine dolanmaları olarak tanımlanabilir.Kullanılan iplik numaralama sistemine göre 1 metrede ya 1 inçte,yani bir birim ölçüde belirlenen büküm miktarı başta ipliğin ve ona bağlı olarak kumaşın mukavemetini,tuşesini görünümünü ve ekonomikliğini olmak üzere kumaşın hemen tüm özelliklerini etkileyen en önemli faktörlerinden biridir.

 

Kesikli ( ştapel ) liflerden üretilen ipliklerin mukavemetleri belli bir miktar büküm uygulanmak suretiyle sağlanır.Uygulanan burulmanın yönüne göre büküm S veya Z ile ifade edilir.Normal koşullar altında iplikler daima Z bükümlü (  Dikey tutulan tek kat iplikte meydana gelen spiral veya helisler Z harfinin ortasındaki doğru yönünde (sağ) ise ya da uçlarından tutulup sağ el tarafından sağa doğru (saat yönünde) döndürüldüğünde düzeliyor ve mukavemet kaybediyor ise iplik Z bükümlüdür   ) olarak üretilirler.Ancak özel amaçlar için S bükümlü (Dikey tutulan tek kat iplikte meydana gelen spiral veya helisler S harfinin ortasındaki doğru yönünde (sol) ise ya da uçlarından tutulup sağ el tarafından sola doğru (saat yönünün tersi) döndürüldüğünde düzeliyor ve mukavemet kaybediyor ise iplik S bükümlüdür.)

 

 

 

 

056doku 

 

 

İplikte büküm sayısının ve yönünün bilinmesi çok önemlidir. İplik oluşumunda ipliğe verilecek büküm miktarı lifin inceliğine, uzunluğuna, iplik numarasına ve kullanılacağı yere bağlıdır. İpliğe verilecek büküm miktarı ve yönü, ipliğin cinsine ve kullanacağı yere (dokuma, örme, krep) bağlı olarak değişmektedir.

 

Örme iplikleri, az bükümlü, krep iplikleri ise yüksek bükümlü ipliklerdir. Dokuma iplikleri ise örme ipliklerinden daha yüksek bükümlüdür. İpliklerin, büküm miktarı ve yönleri değiştirilerek çeşitli kumaş efektleri elde edilebilir. Bunlardan bazıları gözle görülebilir, bazıları kumaşın tutumunu değiştirir, bazıları da mekaniktir.

 

Örneğin; bir kumaşın dokunmasında, çözgüde hem “S” hem de “Z” bükümlü iki ayrı tip iplik kullanılması ve dolayısı ile bu ipliklerden ışınların farklı yollarla yansıması nedeni ile yollu görünümlü kumaş elde edilir. Büküm sayısı ile ipliğin boya alma yeteneği değişeceğinden büküm sayısı doğru olarak tespit edilmelidir. Büküm sayısı fazla olan iplik, büküm sayısı az olan ipliklerden daha az boya alır.

 

Bundan dolayı farklı bükümdeki iplikler bir kumaş içerisinde yer alıyorsa kumaşta abraj adı verilen ton farklılıkları olacaktır.Kesikli liflerden oluşturulmuş ipliklerin, mukavemetli olabilmesi için bükülmesi gerekir. İplik mukavemeti, verilen büküm miktarı ile orantılı olarak artmaktadır. Büküm arttıkça ipliğin mukavemeti de artar. Ancak belli bir kritik noktadan sonra büküm miktarı artmasına rağmen, iplik mukavemetinde azalma oluşur.

 

ipliklerin üretimi de yapılır.Bir ipliğe verilecek büküm miktarı,o ipliğin daha sonraki kullanım yerine ve lif uzunluğuna göre seçilir.Lif uzunluğu arttıkça büküm gereksinimi azalacaktır.Bükümün derecesi genellikle ikiye ayrılır ;

 

AÇIK BÜKÜM :

 

Triko ( örme ) ipliklerine verilir.Örme makinesinde ipliklerin karşılaşacağı direnç nispeten düşük olduğu için triko ipliği üzerindeki büküm miktarı dokuma ipliğine oranla düşüktür.Dolayısıyla triko ipliği mukavemeti dokumaya göre düşüktür.

 

KAPALI BÜKÜM :

 

Dokuma ipliklerine verilir.Dokuma tezgahında özellikle çözgü ipliklerinin üzerine binen yük oldukça fazla olduğu için dokuma ipliklerine ,örmeye oranla  yüksek büküm verilir.Dolayısıyla dokuma ipliğinin mukavemeti trikoya göre daha yüksektir.Unutulmaması gereken husus büküm miktarı arttıkça ipliğin sertleşeceği ve üretim maliyetinin artacağıdır.

 

Bükülü iplik numarası tespitinin yararları :

 

1-İpliğin fiziksel kalınlığı ve inceliği hakkında fikir verir.

 

2-İplik maliyetinin belirlenmesinde önemli bir unsurdur.

 

3-İpliğin kumaş üzerindeki örtücülüğü hakkında fikir verir.

 

4-Kumaş tasarımlarında etkin bir faktördür

 

Büküm sayısına göre bükümler

 

1.Yumuşak büküm

 

2.Normal büküm

 

3..Sert büküm

 

4.Krep büküm

 

5.Fantazi büküm

 

İplik adedine göre bükümler

 

1.Tek katlı büküm

 

2.İki katlı büküm

 

3-Çok katlı büküm (kablo büküm)

 

Katlı Büküm İşleminin Amacı :

 

1-Tek kat ipliğe mukavemet kazandırmak

 

2-Çeşitli görünümlerde iplikler elde etmek

 

3-Kumaşta değişik görünüm ve efekt meydana getirmek

 

4-Çok katlı ve farklı yapılarda iplik elde etmek .

 

Katlı İplikte Büküm Sayısını Bulmanın Amacı :

 

İki veya daha fazla tek kat ipliği bükmek suretiyle birleştirerek katlı bükümlü iplik oluşturulur. Tek katlı iki ipliğin bükülmesi, çiftleme ya da iki katlama denir.

 

İki veya daha fazla katlı ipliğin birlikte bükülmesi de çoklu katlama ya da kablolama denir.

 

Katlama, ipliklerin bükümsüz olarak boyuna paralel hâle getirilmesine denir.

 

Büküm; ipliğin birim uzunluğundaki tur sayısıdır.

 

Büküm; liflere kalıcı bir görünüm vermek, birbirleriyle temas yüzeyini artırmak, lifleri bir arada tutmak amacıyla uygulanmaktadır. Büküm ile paralel hâldeki lifler helisel hâle dönüştürülür ve iplik mukavemet kazanır.

 

Büküm sayısı, bükülmüş ipliğin üzerindeki birim uzunluğundaki dönüş (spiral) adedi şeklinde ifade edilir.

 

Elyafın birim uzunlukta yaptığı spiral sayısı, büküm sayısını verir. Büküm faktörü kullanılarak iplik numarasını bilmeden ipliğin büküm karakteristiği hakkında bilgi edinilebilir. Büküm sayısı, kullanılan ham maddeye ve ipliğin kullanıldığı yere göre tespit edilir.

 

Büküm sayısı;

 

2-Kumaşın tuşe ve tutumunu,

 

3-iplik sağlamlığını,

 

4-iplik hacmini ve örtme faktörünü,

 

5-Kumaşın sağlamlık ve esnekliğini,

 

6-iplik ve kumaşın boncuklanma özelliği,

 

7-Kumaşın geçirgenliğini,

 

8-Kumaşın kullanım ömrünü etkiler

 

4-ÖRGÜ ( DESEN )

 

Örgü; kısaca kumaşın oluşumu için çözgü ve atkı ipliklerinin belirli sistemler uyarınca yaptıkları bağlantı sistemlerdir.

Kumaş konstrüksiyonundaki etkenlerin en başında gelen bu bağlantılar çoğaldıkça kumaşın sıklığı ve mukavemeti de doğal olarak artacaktır.Ancak bu yolla kazınılan olumlu niteliğe karşın kumaş yumuşaklık ve dökümlülük niteliklerinden de aynı ölçüde kayba uğrar.

 

 

 

 

058doku 

 

 

Bu arada bağlantıların çokluğu aynı zamanda çözgü ve atkı ipliklerinin birbirlerinin aralarından geçme sayısının artması sonucunu da beraberinde getirmektedir. Böyle olunca da çözgüler atkıların ve aynı şekilde atkılar da çözgülerin kendi aralarında birbirine yaklaşmalarını engellerler.İşte bu nedenlerle bağlantıların çoğaldığı örgülerde birim ölçüdeki iplik sayıları ( çözgü veya atkı ) kesinlikle azalacaktır.

 

 

 

 

1desen8 

 

Bağlantıların azaldığı yani Örgüdeki atlamaların uzadığı durumlarda ise bunun tam tersi olarak birim ölçüdeki çözgü ve atkı sıklıkları artar.

Bilinen örgüler içinde en fazla bağlantı Bezayağı örgüsündedir.Çünkü Bezayağında hem çözgü ve hem de atkı grubunda her iplik bir alttan,bir üstten giderek devamlı bağlantı yapmaktadır.

 

5-DOKUMA TEZGAHI

 

Dokuma tezgahının çekim-sarım ( regülatör ) sistemlerinden ve çalışma hızından kaynaklanan çözgü gerginliği ile tefenin tefeyi atkıyı sıkıştırdığı andaki ağızlık durumuna bağlı olarak kumaş yapısı üzerinde dikkatle incelenmesi gereken çok önemli etkileri vardır.

 

 

 

 

dokuma6 

 

 

 

Pozitif regülatörlü ve çalışma hızı yüksek olan tezgahlarda çözgü gerginliği yüksek olduğundan bunlarda dokunan kumaşlara hem birim ölçüde daha fazla atkı yüklenebilir,hem de tezgahtan çıktıktan sonra gerilim kuvvetleri kalkacağından kumaş kendini toplayarak belirli bir boy kaybına uğrar bu da birim ölçüdeki atkı çoğalmasına neden olur.Bu yüzden konstriksiyon hesaplanırken böyle tezgahlarda istenilenden belirli ölçüde daha az atkı sıklığı verilmesi gereklidir.Bu ölçü her işletmede kendi şartlarına göre deneylerle hesaplanır.

 

Ağızlıkların atkının tefe tarafından sıkıştırılırken dokunmuş kumaşa tam temas ettiği anda yani tefenin ön noktaya vardığı sırada çözgülerin durumuna göre açık,kapalı ve çapraz olarak isim verilir. 

 

Açık ağızlıkta atkı tefe tarafından en ön noktaya kadar yanaştırılabiliyorsa da tefenin geri harekete geçmesiyle birlikte ağızlıktaki atkı da onun peşinden sürüklenerek bir miktar geri kaçar.

 

Çapraz ağızlıkta tarak atkıya tam olarak temas edemez.Bu nedenle bu iki ağızlık tipinde yeterli sıkıştırma sağlanamadığından bu tip dokuma tezgahlarında istenilenden biraz daha fazla atkı sıklığı seçilmelidir.

 

Kapalı ağızlıkta ise atkı hem tefe tarafından en son noktaya kadar itilebildiğinden hem de kapanan çözgü iplikleri yüzünden tefenin geri hareketinde atkı onunla birlikte sürüklenme olasılığı bulunmadığından bu tip tezgahlarında diğerlerine göre daha fazla atkı sıklığı sağlanabilmektedir.

 

6-APRE İŞLEMLERİ

 

Apre,yalnızca ham kumaşın üzerindeki kir ve üretim sırasında mukavemet ve elastikiyet sağlamak amacıyla uygulanan harman yağı,haşıl,antistatik,v.b yardımcı maddelerden arındırmak üzere temizlenmesini kapsayan işlemler sistemi değildir.

 

 

 

apre2

 

Kumaşa kullanım amaçlarına uygun sağlamlık,su geçirmezlik,yanmazlık,çekmezlik özelliklerinin yanı sıra görünüm istekleri uyarınca ilk madde cinslerinin özelliklerinden yararlanarak seçilen çeşitli apre rutinleri uygulayıp gerekli özelliklerin kazandırılması ve bunların kalıcılığının sağlanması da ancak apre işlemleri ile mümkündür.

 

Yıkama,merserize,dik,şardon,kalandır,pres buharlama v.bişlemler kumaş boyutları üzerinde etkili olurlar.

Kaynatma,dekatür ve termofiksaj gibi işlemler ise o aşamaya kadar kumaşa kazandırılan özelliklerin tespit edilerek kalıcılığını sağlarlar.

Sonuç olarak kumaş,apreden sonra istenilen şartlara göre,aprelemeleri sırasında uğrayacağı boyut değişimleri de göz önüne alınarak en uygun sıklıklarda dokunmalıdır.

 

7-KULLANILMA AMACI

 

Kullanım amacı nedeniyle en çok mukavemet yüzünden konstriksiyon etkilenir.Dış giyim kumaşların mukavemet yönünden sıralanması;pantolon,elbise,ceket,palto-pardösü şeklindedir.

 

En fazla zorlamaya maruz kalan pantolon olduğundan pantolonluk kumaşların en sıkı ve dolgun olarak dokunmaları gerekir.Pardösü ve paltolar ise en gevşek dokunurlar.

 

Ayrıca genellikle kadın kumaşları,erkek kumaşlarına göre belirli oranda daha gevşek dokunurlar.

 

8- PAZAR İSTEKLERİ

 

Pazar istekleri içinde kumaşın konstriksiyonunu etkileyen en önemli faktörler; ekonomiklik,modaya uygunluk ve görünüm olarak saptanabilir.

Örneğin bol ve dökümlü giysi modellerinin geçerli olduğu moda akımlarında konstriksiyonlar daha gevşek tutulur.Vücuda yapışık,dar kalıplar yürürlülükteyse de konstriksyonlarda sıkılmalıdır.

 

Ekonomik koşulların başında kullanılan ilk maddeyi en az ölçüde tutmak ( düşük gramajlı hafif kumaş yapmak ) gelir.Bu amaçla kumaşın daha ince iplikten yapılmasıyla daha hafif olacağı ve bu sayede daha az hammadde harcanacağı hemen ilk önlem olarak akla gelse de unutulmamalıdır ki daha ince iplik,daha ince dolayısıyla daha pahalı ilk madde demektir.Ayrıca iplik inceldikçe sıklıklar artacağından aynı ölçüde üretim miktarı azalacak ve bu nedenle maliyet yükselecektir.Burada asolan amaca yeterli olacak optimal ağırlığın en kalın iplikle sağlanmasıdır.

 

Görünümde parlaklık,az ya da aşırı tüylülük gibi istekler de ilk madde yanında daha çok apre işlemleriyle gerçekleştirildiğinden bunların neden olduğu konstriksiyon etkileri dikkate alınmalıdır.

 

 

 

 

Son Düzenlenme Salı, 25 Ocak 2022 16:23
Sayfa 7 / 7
?<