Çözgülü örme makinelerinde tüm iğneler iğne rayları üzerinde birlikte hareket eder. Çözgülü örme kumaşlar genellikle dikey bir iplik akışından fark edilir; bu esnada iplikler çoğunlukla çözgü leventlerinden ve/ veya bobin askılarından beslenir. Geniş uygulama yelpazesi, düzen ve sayı ile gerekli örgü elemanları ve iplik besleme sistemleri açısından birbirinden çok farklı olan çok farklı makinelerde çok sayıda uygulama oluşturur.
Çözgülü örme kumaşlar,
bir çözgü levendinden sağılan ipliklerin delikli iğnelerden geçirilmesi ve ilmek oluşturmak üzere örme iğnelerinin üzerine verilmesi ile üretilen, boyutsal stabilite açısından dokuma kumaşlara yakın özellikler gösteren kumaşlardır. Çözgülü örme kumaşlar, atkılı örme kumaşlara göre daha stabil ve ilmeklerin görünüşleri daha az belirgindir. Çözgülü örme kumaşların elastikiyetleri oldukça düşüktür. Çözgülü örme kumaşlar, atkılı örme kumaşlardan yüzünün ve tersinin dikkatlice incelenmesi yolu ile ayırt edilebilir. Kumaş yüzü; oldukça açık, belirgin düz ilmeklerden oluşmakta, ilmekler dikey olarak ve bir kenarından diğer kenara hafif bir açıyla sürmektedir. Kumaşın tersi; hafif eğik yatay çizgilere sahiptir. Bu çizgiler üstten dolanan ve alttan dolanan iplikler olarak adlandırılır ve kumaşı oluşturan çözgü ipliklerinin yanlamasına hareketiyle oluşur. Bu ipliklerin ayrılması, çözgülü örmeleri ayırt etmekte en önemli özelliktir. En önemli ayırt edici özellik ise, çözgülü örme kumaşların sökülememesidir.
Çözgülü örme kumaşları 3 bölüme ayırarak sınıflandırılır:
1-Trikot çözgülü örme makinelerinde üretilen kumaşlar 2-Raşel çözgülü örme makinelerinde üretilen kumaşlar 3-Kroşet (aksesuar) çözgülü örme makinelerinde üretilen kumaşlar Trikot ve raşel çözgülü örme kumaşların her ikisi de kapalı ilmekler veya açık ilmekler oluşturarak ve değişen alt besleme uzunluklarıyla elde edilir. Basit yapılar, sadece kapalı ilmek oluşturarak ve ilmekten komşu ilmeğe alt besleme bağlantılarıyla elde edilir. Açık ilmekler benzer bir yapı oluşturabilir. Bu durumda kumaş daha açıktır ve daha yüksek elastikiyete sahiptir. Çözgülü örme kumaşların büyük çoğunluğunda iki ya da daha fazla alt besleme oluşur. Bu yolla elde edilen kumaşlar yapılarından dolayı daha güçlü, ağır ve sağlamdır. İki çözgünün çalışma yeri ön çözgü ve arka çözgü olarak ifade edilir. Ön çözgü ipliklerinin ilmek alt besleme oluşumları ön kılavuz çubuğu tarafından kontrol edilir ve aynı şekilde arka kılavuz çubuğu tarafından arka çözgüler kontrol edilir.
1- TRİKOT ÇÖZGÜLÜ ÖRME KUMAŞLAR
Çözgü örmeciliğinin ana sınıflarından kabul edilen Trikot (çözgülü otomat) örme ürünleri olan kumaş yapıları, temel prensip olarak raşel kumaşlarla yaklaşık aynı yapıya sahiptir. Yalnızca örme elemanlarının düzen şekli, iplik dizilişi ve hareket düzeni bakımından farklılık gösterir. Basit Trikot yapıları iki çözgüden örülerek dolu Trikot olarak isimlendirilir. Her iki kılavuz çubuğu bir taraftan öbür tarafa uzanarak iki ilmek yapar. İki kılavuz çubuğu iki mayın bir yanından öbür yanına kısa alt beslemeler yapar. Bu örgülere kilit örgüler denir. Arka kılavuz çubuğu iplikleri (beyaz) dolu Trikotta sürekli aynı hareketi yapar. Ön kılavuz çubuğu iplikleri (siyah) geniş alt beslemeler yaparak üç ilmek boyunda bir taraftan diğer tarafa uzanır. Bu uzun alt besleme ürünü kumaşlar dolu Trikottan daha büyük kumaş elastikiyetine sahiptir.
Kumaşlar, ön kılavuz çubuğu kısa, arka kılavuz çubuğu uzun alt beslemeler yaptığı zaman, düşük elastikiyete sahip olmaktadır. Her bir ön kılavuz çubuğu ipliği (siyah) aynı may boyunca açık ilmek yapar ve eğer bu çözgüde renkli iplikler kullanılırsa kumaşta boyuna çizgiler oluşur. Arka kılavuz çubuğuyla üç may boyunca alt besleme yapılması sonucunda, dört may boyunca yapılandan daha hafif bir kumaş elde edilir. Her iki kumaşa kraliçe kordu denir.
2-RAŞEL ÇÖZGÜLÜ ÖRME KUMAŞLAR
Çözgülü örmeciliğinin ana sınıflarından olan raşel çözgülü örme makinelerinde üretilen bu kumaş çeşitleri, prensip olarak Trikot çözgülü örme otomatları ürünleri ile aynı yapıya sahiptir. Bu nedenle onlarla birçok karakteristikleri benzemektedir. Temel Trikot çözgülü örmenin prensipleri raşel örgünün temel prensipleri ile aynıdır. Kılavuz raylarının sayısının fazla olması raşel kumaşların geniş çeşitlilikte desenleme potansiyelini ortaya çıkarır.Tüm çözgülü örme kumaşlarda açık ve kapalı ilmek bulunur. Raşel kumaşlarda da iplik besleme ayırt edici bir özelliktir. İki çözgü gerekmektedir. Ön çözgü (siyah) normal açık ilmek yaparak alt beslemeler yardımıyla bağlantı yapar. Arka çözgü, sadece alt besleme oluşturur. İlmek oluşumu yoktur. Alt beslemelerin olduğu yerde, sadece iplik yatırımı denilen işlem gerçekleştirilir. İplik yatırımının avantajları şunlardır: İlmek oluşumu olmadığı için, iplik tüketimi azdır. Bu nedenle düşük ağırlıkta bir kumaş elde edilir. Kalın ipliklerde iplik yatırılarak desen efektleri oluşturulabilir. Raşel makinelerinde yüksek sayıdaki rehber raylarının programlanması karmaşık bir yapıya sahiptir. Yeni raşel desenlerinin makinede hazırlanmasında materyal karmaşık ya da tek fantezi yapıda ise yavaş ve pahalıdır. Bu durumda bir makinede uzun süre aynı (veya çok benzer) kumaşların çalışılmasıyla ekonomik üretimler yapılır.
3-KROŞET ÇÖZGÜLÜ ÖRME KUMAŞLAR
Çözgülü örmeciliğin önemli bir dalı olan ve kroşet çözgülü örme makinelerinde üretilen aksesuar tipi dar örme ürünleri, aynı dar dokuma ürünleri gibi çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Kroşet çözgülü örme makineleri bazı detaylarda farklılık olmasına rağmen aslında çok yönlü bir raşel çözgülü örme makinesi olan kroşet çözgülü örme makineleri genellikle bir iğne çubuğuna yerleştirilmiş kancalı iğneler, çözgü-atkı yatırım, tüp iplik kılavuzları ve diğer yardımcı örme elemanları ile çok çeşitli örme ürünleri yapabilen çözgülü örme makineleridir. Kroşet çözgülü örme makineleri basit yapıları, kolay bant eni ve motif değiştirme olanakları, bireysel iplik bobinleri ve leventlerinin kullanılması, yüksek üretim hızları sayesinde dar dokuma ürünlerine karşı avantaj elde etmişlerdir. Kroşet çözgülü örme makinelerinde düz elastik bantlar, desenli ve delikli, elastiki veya stabil dar danteller, daha geniş enli düz veya desenli fantezi kumaşlar, ev dekorasyonunda ve mobilyacılıkta kullanılan çeşitli püsküllü, süslü şeritler üretme imkânı vardır.
Çözgülü Örme Kumaşların Genel Özellikleri
Çözgülü örme kumaşlar tekstil sanayinde ve endüstriyel alanda çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. İlmek yapısının atkılı örme ilmek yapılarından farklı olması nedeniyle dokuma kumaşlara eşit stabilitede kumaşlar üretilebilir. Bu özellik sayesinde takım elbiselik çözgülü örme kumaşların üretimine olanak sağlar. Yüzey oluşum ve makine özeliklerine göre hemen hemen her tür kumaşın üretilmesi mümkündür. Dokuma ve atkılı örme kumaşların yerine kullanılabilirler. Bu çözgülü örme mamulü sökmeye çalıştığımızda ya hiç sökülmez ya da boyuna yönde biraz sökülür.
Çözgülü Örme Kumaşların Kullanım Alanları
Çözgülü örme kumaşlar genel olarak giyim, ev tekstili ve endüstriyel alanda geniş kullanımı olan kumaşlardır. Çözgülü örme kumaşlar giysilik olarak bayan iç giyim, mayoluk kumaşlar, spor giysiler, takım elbiselikler, boyun atkısı, astarlık kumaşlar, havlu ve pelüş kumaşlar olarak kullanılırlar. Ev tekstilinde çok yoğun olarak tül perdelikler, masa örtüleri, döşemelik kumaşlar, pelüş, dantel havlu kumaşlar, toz bezleri, yatak çarşafları, kilim ve şemsiyelik kumaşlar olarak kullanılır. Endüstriyel alanda ise tıbbi malzemelerde uçak yalıtımında, balık ağı, ayakkabı ve çantalarda kullanılır.
Örme Kumaşlarla Dokuma Kumaşların Karşılaştırılması
Örme kumaşlar, ipliklerin ilmek formunda yan yana ve üst üste bağlantı kurarak bir yüzey oluşturması ile üretilen tekstil yapılarıdır. Dokuma kumaşlar ise atkı ve çözgü ipliklerinin doksan derce açı ile birbirleriye düz çizgi hâlinde kesişmeleri sonucu bağlantı oluşturarak doku yüzeyi oluşturan yapılardır.
Bu kumaş yapılarını karşılaştırdığımızda;
1-Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre daha esnek bir yapıya sahiptir.
2-Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre daha gözenekli yapıdadır.
3-Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre daha yumuşak tutumludur.
4- Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre buruşmaya daha az yatkındır.
5- Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre daha iyi su emme yeteneğine sahip olabilirler.
6-Örme kumaşlar genel olarak dokuma kumaşlara göre daha iyi izolasyon özelliğine sahiptir.
7-Örme kumaşların üretiminde kullanılan iplikler dokuma kumaşlara göre az bükümlü ipliklerdir.
8-Atkılı örmede kullanın makinelerde farklı incelik ve kalınlıktaki kumaş üretimi için makine inceliğine göre farklı makineler kullanılırken dokuma makinelerinde her türlü incelik ve kalınlıktaki kumaş aynı makinede üretilebilir.
