Dolgu Lifleri
  • Dolgu Lifleri

     

    Dolgu lifleri, yatak, giysi, döşeme malzemelerinde ve bazı özel malzemelerde kullanılmaktadır. Kullanım yerine bağlı olarak, iyi bir dolgu liflerinden beklenilen özellikler her zaman aynı değildir. Dolgu liflerinin uyku veya giyim konforunu sağlayan fizyolojik özellikleri, ısı yalıtımı ile hava ve nem geçirgenlikleridir. Son yıllarda ısı yalıtımının yanı sıra nem transferi ve nem yönetiminin önem kazanmasıyla, yatak ve yorganların oluşturduğu pazarda dolgu lifleri oldukça önem kazanmıştır. 

    Dolgu liflerinden beklenen diğer özellikler, dolgunluk, hacimlilik, elastikiyet, yumuşaklılık ve sıkıştırabilirliktir. Bu özelliklerin önem derecesi ise ürün tipine bağlı olarak büyük farklılıklar göstermektedir. Ayrıca bu özellikler kullanıma, kuru temizlemeye veya yıkamaya karsı dayanıklı olmalı ve kullanımdan sonra eski halini alabilmelidir. Eskiden dolgu lifi olarak doğal malzemeler kullanılmasına karşın günümüzde sentetik liflerin, özellikle poliester liflerinin kullanımı artmıştır. 

    Poliester liflerinin artan üretimi, düşen fiyatları, keçeleşme eğiliminin olmaması, güve ve diğer haşerelere karsı dayanıklılığı, tozu tutmaması gibi özellikler de dolgu lifi olarak kullanılmasında avantaj sağlamaktadır.

    Dolgu lifleri, düşük ağırlıkta, yüksek ısı izolasyonuna, ölçülü hava geçirgenliğine ve iyi bir hacimlilik elastikiyetine sahip, hacimli dokusuz yüzeyler elde edilmesini sağlayan liflerdir. Dolgu lifleri, yatak, yorgan, yastık ve uyku tulumu dolguları, anorak, vatkalı pardösü, sabahlık, spor giysileri, denizci ve havacı giysileri için katlı tülbent vatkaları, sabit döşemeler, alt ve arka minderleri, taşıt döşemeleri ve toz, hava filtreleri yalıtım vatkaları gibi bazı özel malzemelerde kullanılmaktadır. 

    Eskiden dolgu malzemesi olarak yün, kapok, saman, hayvan derisi ve kılı ve kus tüyü, gibi doğal malzemeler kullanılmasına karşılık, su anda sentetik liflerin dolgu malzemesi olarak kullanılması artan bir önem kazanmıştır. Dolgu lifi olarak en iyi sonuçları sağlayan ve bu nedenle de en fazla kullanılan sentetik lif, poliester lifleridir. Bu malzemelerin kullanımında fiyat her zaman belirgin bir rol oynamıştır. Ancak PES’in ticari olarak artan üretimi ve düşen fiyatları nedeniyle dolgu lifi olarak kullanımında zamanla artış olmuştur. 

    Dolgu liflerinden elde edilen iyi bir vatkanın hacminin % 2–6 kadarını lifler, geri alan % 94-98’ini ise hava oluşturmaktadır. Poliester liflerinin özgül ağırlığı (1.36–1.41 g/cm3) diğer sentetik liflere göre daha yüksektir. PES liflerle elde edilen vatkanın hacmi, diğer liflere göre 3 kat daha fazla bir hacme sahiptir. 

     

    Dolgu ürünün performansını etkileyen lif özellikleri 

    Birçok farklı kullanım alanı olan dolgu liflerinden beklenen özellikler değişkenlik gösterebilmektedir. Dolgu liflerinin uyku veya giyim konforunu sağlayan fizyolojik özellikleri, ısı yalıtımı ile hava ve nem geçirgenlikleridir. Bütün normal liflerin ısı iletim sayısı havanın ısı iletim sayısının yaklaşık 10 katı kadar yüksektir. Dolgu liflerinden oluşan bir vatkanın ısı yalıtım yeteneği, lifin yapıldığı malzemenin ısı iletim özelliğine pek bağlı olmayıp, vatkadaki hava miktarına ve hava boşluklarının sekline bağlıdır. 

    Yani vatkadaki lif miktarı ne kadar azalır, hava miktarı da ne kadar artarsa, vatkanın ısı yalıtımı o kadar artarak, havanın yalıtım değerine yaklaşmaktadır. Ancak lifler arasında kalan boşlukların çok büyük olması halinde, vatka içersindeki hava hareketinin fazlalaşması nedeniyle ısı izolasyonu etkisi azalabilmektedir. Diğer yandan, vatkanın belirli bir hava geçirgenliğine sahip olması aynı zamanda nem geçirgenliğini de sağladığından zorunludur. 

    Nemin liflerin içerisinde hareketini, taşınma hızını belirleyen difüzyon sabiti (10.10–4 cm2/s) çok düşüktür. Bununla birlikte, su buharının hava ile taşınmasını belirleyen difüzyon sabitesi 25.10–2 cm2/s’dir. Yani lifin içerisindekine göre 250 kez daha büyüktür.

    Dolayısıyla dolgu lifleri gibi vücutla direk temas etmeyen malzemede nem (ter) nakli, liflerin hidrofil veya hidrofob olmasına göre herhangi bir rol oynamamaktadır. Çünkü terin büyük kısmı lifler arasında kalan gözeneklerdeki hava tarafından taşınmaktadır ve hidrofob yüzeyleri nedeniyle sentetik lifler bu bakımdan iyi sonuçlar sağlamaktadır. Özetle lifler arasında kalan gözeneklerin büyüklük ve miktarı doğru seçildiğinde, sentetik liflerden yapılmış vatkaların hem iyi bir ısı yalıtımı, hem de iyi bir ter nakli sağlayabildiği ortaya çıkmaktadır. Dolgu liflerinden beklenen diğer özellikler, dolgunluk, hacimlilik, elastikiyet, yumuşaklılık, sıkıştırabilme gibi konular olup, bu özelliklerin önem derecesi mamul tipine bağlı olarak büyük farklılıklar göstermektedir. 

    Ayrıca bu özellikler kullanıma, kuru temizlemeye veya yıkamaya karsı dayanıklı olmalı ve kullanımdan sonra eski halini alabilmelidir. Bakteriler sıcak ve nemli ortamları sevdiğinden hidrofob poliester dolgu lifleri hijyenik açıdan doğal liflere göre daha uygundur. Liflerin yüzey yapıları ve liflerde büyükçe gözeneklerin bulunmaması da, bu liflerde her türlü mikrop ve bakterinin yerleşmesini ve üremesini zorlaştırmaktadır. Ayrıca poliester liflerinin keçeleşme eğiliminin olmaması, güve ve diğer haşerelere karsı dayanıklılığı, tozutmaması gibi özellikler de dolgu lifi olarak kullanılmasında avantaj sağlamaktadır. 

    Poliester lifleri alerjik özellik göstermezler ve düşük nem geri kazanma özellikleri bunları yas veya nemli koşullarda az hassas hale getirmektedir. PES lifinin yıkama sonrası kuruması için az enerji gerekmektedir. Bu gibi özellikler, polipropilen gibi diğer sentetik liflerde de bulunmaktadır.

    Doğal bir malzeme olan kus tüyü iyi bir yalıtkandır. Kus tüylerinin oluşturduğu boşluk havayı tutmakta ve “ölü hava boşluğu” oluşturmaktadır. Bu da, vücudu sıcak tutmaktadır. Kus tüyü ağırlıkça kıyaslandığında, diğer liflere göre en iyi yalıtımı sağlamaktadır. Kus tüyü, nemi absorbe eder ve buharlaşmak üzere, vücut dışına uzaklaştırılmasına yardım eder, esnektir. Giysiyi giyen kişinin vücuduna göre sekil almaktadır ve temizlenmesi kolaydır. 

    Bunların yanı sıra, kus tüyü kullanmanın çeşitli dezavantajları da mevcuttur. Kus tüyü pahalıdır, kolay toz tutabilmektedir ve bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir. Ayrıca kuş tüyü havada kolaylıkla sürüklenebilmektedir. Tüy geçirmez astar ile kaplanması ve yeterli yalıtımın sağlanması için dikilmeden önce giyside düzgün biçimde yerleştirilmesi gerekmektedir. Dolgu malzemesi olarak kus tüyü içeren giysiler ıslandıklarında, kus tüyü yalıtım yeteneğinin sadece %10’unu koruyabilmektedir ve kuruması uzun sürmektedir. Mamul yeterince iyi kurumadığında küf oluşabilmektedir. 

    Bununla birlikte, kus tüyü içeren giysiler uzun süre katlanıp, sıkıştırılıp saklandıklarında, kus tüyü içerdiği havayı kaybedilmekte ve yalıtım kapasitesi azalabilmektedir. Kaz tüyü dolgu malzemesi en az % 70 tüy, % 10 lif ve % 20 kalıntı içermektedir. Çin ve Avrupa olmak üzere dünyada iki ana kaz tüyü kaynağı bulunmaktadır. Dolgu lifi ürünlerinde esas olarak beklenen özellik, doldurma gücü veya belli bir hacmi doldurmak için gerekli olan lif miktarıdır. Düşük yükler altındaki yükseklik ilk hacim olarak tanımlanmaktadır. İlk hacmi etkileyen lif özellikleri, eğilme modülü, kıvrım tipi/derecesi, lif-lif sürtünmesi ve birim alandaki lif miktarıdır. Destekleyici hacim ise, belirli bir yük altında alınan son yoğunluktur. Destekleyici hacim de aynı faktörler tarafından kontrol edilmektedir ancak istenen değerler farklıdır. Dik hacim, yüksek genlik, düşük frekans mekanik kıvrım ve kısmen yüksek denye ile arttırılabilmektedir. 

    Destekleyici hacim ise, düşük genlik, yüksek frekans mekanik veya spiral kıvrım ile elde edilebilmektedir. Lif eğilme modülü, denyenin dördüncü kuvveti ile orantılıdır ve bu nedenle denyenin hacimde çok önemli bir etkisini olduğu düşünülmektedir. Bununla birlikte, 4-15 denye lifler konvansiyonel olarak dolgu lifi üretiminde kullanılmaktadır ve etki beklenenden daha düşük olmaktadır. Bunun nedeni, yüksek denyedeki ürünlerin birim ağırlık basına daha az lif içermesi ve daha düşük toplam lif-lif sürtünmesidir. Bu tip liflerin kıvırcıklaştırılması da zordur. Bu işlem poliester liflerinde ısı kristalizasyonu ile yapılır. 

    Yumuşaklık, ilk ve destekleyici hacim arasındaki farka ve bazı durumlarda gerilme-uzama eğrisine bağlıdır. Yaylanma özelliği, sıkıştırma sonrası eski hale dönebilme yeteneğidir. Bu elastik modülün bir fonksiyonudur ve lif sürtünmesi için gerekli olan depolanan enerjiye dayanımdır. Yaylanma, elastik modülün bir fonksiyonudur. Düz lifler, diğerlerine nazaran daha az yaylanma özelliği göstermektedir. 

    Dolgu liflerinin Kullanım Alanları 

    Poliester dolgu liflerinin özellikleri yastıklarda kullanım için çok uygundur ve bu pazarda en önemli lif haline gelmişlerdir. Düşük fiyatı ve pazarda yaygın olarak bulunması nedeniyle geri kazanılmış poliester ve poliester üretim artıkları da yastıklarda kullanılmaktadır. 35 adet 2 litrelik PET şişeden bir uyku tulumu için yeterli dolgu lifi çıkabilmektedir. 

    Yastıklardan beklenilen öncelikli olarak hacim, yumuşaklık, yaylanma özelliği, tekrar kabarabilme ve yıkanabilirliktir. İçi bos lifler, yastığın hacmini arttıracak ve ağırlığını azaltacak şekilde daha yüksek eğilme modülü vermektedir. Düşük sürtünmeli, düz silikon lifler, yumuşaklık ve tekrar kabarabilme özelliğini arttırmaktadır. Yorgan, yatak örtüsü, yatak, minder gibi ürünlerden oluşan yatak grubunda, her bir ürün değişik performans kriterleri içermektedir. Yorganlar hafif, yumuşak olmalı, kabarık görünmeli ve sıcak tutmalıdır. 

    Liflerin dışarı çıkması özel kumaşlar ile engellenmektedir. Günümüzde yatak üreticileri ürünlerine yeni nitelikler ve faydalar kazandırmak amacıyla farklı, pahalı kumaş tipleri, konstrüksiyonları, değişik ve yaratıcı lif karışımları kullanmaktadırlar. Yastık ve yataklarda Tencel ve Seacell’den üretilen kumaşlar bile kullanılmaktadır. Dolgu lifi olarak gümüş aşılanmış dolgu lifleri de kullanılmaktadır. Ayrıca yatak ve yastık dolgularında biyo-aktif lifler de kullanılabilmektedir. Biyo-aktif lifler, genel olarak mikro-organizmalara karsı aktivite gösteren tekstil lifleridir.

    Mobilya ve filtreler, dolgu lifinin kullanıldığı en büyük pazarı oluşturmadır. 

    Bu amaçla, genel olarak ucuz ve marka olmayan PES ürünler kullanılmaktadır. Döşemelik mobilyaların kol ve arka kısımlarında PES dolgu lifi çok miktarda kullanılmaktadır. Kullanılan lifler, 15 denye gibi ağır liflerdir, ancak 6 denye gibi hafif lifler de kullanılmaktadır. Koltuk minderlerinde kullanılan liflerden, yüksek destekleyici hacim, iyi yaylanma özelliği ve formunu koruması beklenmektedir. Mükemmel yalıtım özellikleri bulunan içi boş lifler geniş çapta yatak ve uyku tulumlarında kullanılmaktadır. 

    Diğer tipteki dolgu lifleri ise yangın ve sağlık problemleri nedeniyle hızla mobilyalardaki köpüklerin yerini almaya başlamıştır. Mobilyalarda, yay yerine, esnekleştirilmiş dar dokuma bantlar ve toksik gazlar çıkaran tehlikeli köpükler yerine, güç tutuşur dolgu ve astar kumaşları kullanılmaktadır. Tüm ev tekstili endüstrisinde yüksek düzeyde güç tutuşur elyaf ve kumaşlar artan şekilde kullanılmaktadır.

    Yastıklar ve yorganlar dışındaki dolgu lifi uygulamalarında, daha kolay kullanım ve mobilya veya üründen dışarı çıkmasının önlenmesi amacıyla, lifler stabilize edilmektedir. Önceleri bu amaçla polivinilasetat, vinilasetat, akrilikler ve polivinilklorür, lâteks reçinelerin sulu emülsiyonları kullanılmaktaydı. Ancak bu sistemler hava ve su kirliliğine neden olduğu için birçok üründe yerini binder kullanımına bırakmıştır. Amorf monokomponentler binder lifler, çok fazla çekmeye neden olduklarından genellikle PET üzerine düşük sıcaklıkta eriyen amorf poliester ile kaplanan bikomponent binder lifler kullanılmaktadır. 

    Filtrelerde, yuvarlak ve trilobal lifler kullanılmakta ve liflerden yüksek kir tutma kapasitesi beklenmektedir. Daha düşük denyedeki liflerden daha fazla verim alınmaktadır. Uyku tulumu pazarı, konvansiyonel ve ileri teknoloji ürünleri olarak iki kısma ayrılmıştır. Konvansiyonel ürünlerde doldurma kapasitesi, hacim ve fiyat belirleyici faktörlerdir. 

    İleri teknoloji ürünlerinde ise, düşük ağırlık, yüksek hacim, ıslak koşullara düşük hassasiyet gibi gereksinimler söz konusu olmaktadır. Yüksek hacimli, içi bos, düzgün lifler ştapel veya tow formda kullanılmaktadır. Pek çok tulum, kaz veya ördek tüyü ve sentetik dolgu malzemeleri olmak üzere iki çeşit dolgu malzemesinden yapılmaktadır .

     

    POLİESTER DOLGU LİFLERİ 

    PES dolgu liflerinin gelişim süreci su şekilde sıralanmaktadır: 

    1955 İlk defa dolgu lifi tasarlandı 

    1968 İlk silikonlu lif 

    1971 İlk içi bos lif 

    1982 İlk 4 delikli içi bos lif 

    1987 Patentli kumaşların piyasaya girişi 

    1989 İlk 7 delikli içi bos lif 

    1994 3 denye içi bos lifin tanıtımı 

    1997 Mikrop tutmaz liflerin İlk kez Avrupa’da tanıtımı Sarmal-kıvrımlı liflerin ilk kez Avrupa’da tanıtımı 

    1998 Teflon  ile ikili marka projesinin tanıtımı 

    2000 Geliştirilmiş içi boş sarmal-kıvrımlı lifler 

    2001 Toz tutmaz mite liflerin piyasaya sürülmesi 

    2003 Kalıplı, horlamayı önleyici ergonomik yastığın tanıtımı 

    2004 95°C sıcaklıkta yıkamayı sağlayan modifiye yapılı poliester lifin piyasaya sürülmesi 

    2005 Daha iyi bir uyku kalitesi için uyuma sıcaklığına göre kendi sıcaklığını dengeleyen yatak malzemelerinin tanıtımı 

    1955 yılında Du Pont firması, özellikle dolgu lifi olarak kullanılacak özel lif üretimine başlamıştır. 

     

    Bu lifler, 4,75 denye, 8-10 kıvrım/inch içeren, ştapel ve kontrollü tırtıklı, kıvrımlı liflerdir. Dolgu lifi olarak satılan bu kesikli lifler, zamanla yastıklarda, uyku tulumlarında pamuğun, kus tüyünün ve köpüğün yerini almıştır. Bu yeni liflerden elde edilen ürünler, yüksek hacimli, hafif, yıkanabilir olmanın yanı sıra alerjik değildir. Bu ilk özel lif üretiminden 3 yıl sonra, Du Pont firması 4,25 denye, spiral kıvrımlı, daha iyi hacim veren ve koruyan Dacron 88 isimli lifi üretmistir. 1962 yılında Dacron 99 isimli lif, pazarda özellikle yastıklarda kullanım amacıyla yerini almıstır. Bu lifler kullanılarak, spiral ve mekanik kıvrımın kombinasyonu ile yumuşak, orta ve sert yastıklar geliştirilmiştir. 

    1962 yılında mobilya ve yataklarda, sığır, domuz ve at kılının yerini alması için T-56 isminde 15 denye, yeni bir lif üretilmiştir. Rohm ve Haas, National Starch ve Goodrich gibi firmalar ise dolgu amacıyla kullanılmak üzere lâteks binder emülsiyonlarını piyasaya sürmüşlerdir. Bu lifler daha sonra dalga oluşumunu önlemek üzere, su yatağı üreticileri tarafından da kullanılmıştır. 

    Dolgu liflerinin üretimi 60’lı yıllarda artmıştır. Amerikan Eastman firması, 1,4 siklohegzandiol ve tereftalik asit esasına dayanan Kodel lifini üretmiştir. Whinfield ve Dickson’un patentlerinin süresi geçtiğinde, Eastman ürünlerini ucuz polietilentereftalat ile değiştirmiştir. Daha sonraları, süper beyaz Kodel 142 isimli ürünü elbise ve sütyenler için piyasaya sunmuşlardır. İngiltere’de dolgu lifi üreten ICI firması ile Amerikalı Fortrel firması işbirliği yapmıştır. 

    Avrupa’da doğal dolgu liflerinin tercih edilmesi nedeniyle sentetik dolgu liflerinin gelişimi yavaş olmuştur. 60’lı yılların baslarında ucuz pamuk karışımlarının fiyatına satılmakta olan dolgu liflerinin fiyatları, 70’lerin başlarından itibaren geliştirilen özel lifler nedeniyle artmıştır. Dupont firması tarafından geliştirilen kalıcı silikon finisli, düşük sürtünme katsayılı lif, yastıkların kus tüyü gibi, ancak daha fazla sıkıştırılabilir olmasını sağlamıştır. T-808 isimli içi bos dolgu lifi de, hacmi yaklaşık %15 oranında arttırmıştır.

    70 ve 80’lerde ürün modifikasyonları hızla artmıştır. Petrol krizi nedeniyle artan enerji fiyatları izolasyon pazarında poliester liflerin yerini cam lifinin almasına neden olmuştur. Du Pont ve Eastman firması, düşük sıcaklıkta eriyen poliester kopolimerleri esasına dayanan monokomponent binder liflerini piyasaya sunmuşlardır. 

    Bunlarda lâteks reçinelerine göre, kurutma adımı atlandığı için üretim sırasında daha az enerjiye gereksinim duyulmakta, daha fazla elastikiyet sağlanabilmekte ve reçinenin çevresel sorunları elemine edilebilme gibi birçok avantajı mevcuttur. Ancak düşük erime noktasına sahip binderlerin amorf yapıları yüksek çekmeye neden olmaktadır. Daha sonraları bu binder liflerinin yerini çekirdek/nüve binder lifleri almıştır. 3M firması da, hızlı çekim poliolefinle güçlendirilmiş poliester esasına dayanan Thinsulate R lifini üretmiştir. 80’lerin ortasında, Albany International poliester mikro denye liflere dayanan süper yalıtım özelliğinde lifler üretmiştir. 

    Du Pont firması, düşük denye poliester lifleri içeren Thermolite dolgu liflerini ve diğer firmaların kullandıkları tek kanallı dolgu lifi yerine, Quallofil isimli 7 boşluklu lifi de üretmiştir. Boşluklu konjuge bir lif de Unitika ve Sam Yang tarafından üretilmistir. Bu lif, bosluk ve spiral kıvrım kombinasyonundan oluşmakta ve hacim sağlamaktadır. Öncelikli olarak mobilya ve oyuncaklarda kullanılmaktadır. Du Pont tarafından Stafresh isimli antimikrobiyel dolgu lifi de üretilmiştir. Bu ürün dolgu liflerinin koku ve küf dayanımını arttırmıştır.

    80’lerin sonunda, dolgu liflerinde yeni biçimler ortaya çıkmıştır. Taranmış liflerin yerine yaklaşık 1/8’’ çapında küçük kaygan karışmış kümeler, yastıklar ve mobilyalarda kullanılmıştır. Bu karışık kümecikler kolaylıkla birbirinden geçebildikleri için bu ürünler kolaylıkla tekrar kabarabilmektedir ve kus tüyünden daha estetiktir. Du Pont’un bu kapsamda piyasaya sunduğu lif Comfortel olup, Unitika firması Amerika’da bu lifleri Optima ismi ile piyasaya sunmuştur. Genel olarak dolgu lifleri ştapel olarak satılmaktadır. Hoechst/Celanase firmasının ürünleri buna istisna olarak verilebilmektedir. Dolgu lifi olarak en yüksek kullanım oranına sahip olan poliester liflerini olarak üç grupta incelemek mümkündür. 

    Normal Poliester Dolgu lifleri 

    Dolgu liflerinin, dolgunluk, yumuşaklık, hacimlilik elastikiyeti, sıkıştırılabilirlik ve hatta indirekt olarak (vatkada lifler arasında kalan hava boşluklarını etkilediğinden) fizyolojik özellikleri, kimyasal yapılarının yanında birinci derecede liflerin incelikleri, boyları, kesitleri ve kıvrımlılık şekilleri ile ilgilidir. Genellikle poliester dolgu liflerinin 5-7 dtex, hatta döşemelerde kullanılanlarının 12-17 dtex incelikte olmaları tercih edilmektedir. Daha ince lifler, istenilen diriliği sağlamadıkları için, kalın lifler de fırça kılı karakteri gösterdiklerinden istenmemektedir. 

    Optimal lif uzunluğu olarak da, 30-50 mm arasındaki uzunluklar söz konusu olmaktadır. Liflerin daha kısa olmaları hacimliliğin yetersiz olmasını, daha uzun olmaları ise liflerin birbirine takılarak topak oluşturmaları tehlikesi arttığından pek tercih edilmemektedir. Liflerin iyi bir kıvrımlılığa sahip olmaları da önemlidir. Hatta iki boyutlu kıvrımlar yerine, üç boyutlu, sarmal yapıda kıvrımlara sahip liflerin kullanılması, hacimlilik bakımından iyi sonuçlar sağlamaktadır. 

    Dolgu liflerinin yüksek kopma dayanımlarına veya başlangıç modüllerine sahip olmalarına gerek yoktur. Bu nedenle, son yıllarda poliester artıklarının yeniden değerlendirilmeleri sırasında elde edilen düşük kalite poliester eriyiği, rahatlıkla dolgu lifi çekiminde kullanılabilmektedir.

     

    Kanallı Poliester Dolgu lifleri 

    Quallofil, Fidion, Diolen 620 ve 623, Loftguar, Superloft, Hollow Fibre, Trevira 806…gibi kanallı lifler, kanallarında da hava bulunduğundan, dolgu malzemesindeki hava miktarını arttırarak, daha iyi ısı yalıtımı, daha yüksek hava ve nem geçirgenliği sağlarken, aynı zamanda mamulün ağırlığının daha düşük, tutumunun daha yumuşak olmasını sağlamaktadır. Bu lifler, özel yapıda deliklere sahip düzeler kullanılarak elde edilmektedir. Örneğin Du Pont firması tarafından üretilen Quallofil lifleri, dört tane lif eksenine paralel kanal içermektedir. Kanallı liflerin incelikleri genellikle 4,4- 6,7 dtex arasında değişmekte olup, boyları da 50-75 mm civarındadır. 

    Kanallı dolgu lifleri de, taraklarda tülbent haline getirildikten sonra, birkaç kat tülbent üst üste konarak hazırlanan vatkalar halinde kullanılmaktadır. Genellikle dolgu vatkasının binder vasıtasıyla sabitleştirilmesi uygulanmamaktadır. Bu nedenle, bunlardan elde edilen vatkalar daha yumuşak olmaktadır. Hatta birçok durumda liflerin yüzeylerine kaygan bir özellik kazandıran silikonlu preperasyonlar uygulayarak lif/lif tutulmasının azalması böylece birbirleri üzerinden kolaylıkla kayabilen lifler sayesinde dolgu vatkasının daha da yumuşak olması sağlanmaktadır.

     

    Poliester dolgu kabloları 

    Yukarıda belirtilen her iki dolgu vatkası tipinde de kesikli lifler kullanılmaktadır. Yani lif üretimi esnasında, lif tellerinin paralel durumda bulunduğu lif kabloları önce keşilmiş ve elde edilen karışık durumdaki kesikli lifler daha sonra taraklarla açılıp paralelleştirilerek tülbentler elde edilmektedir. Lif tellerin paralel durumda bulunduğu lif kabloları kesilmeden de kullanılmaktadır. Bu şekilde elde edilen lif kablosu tülbentleri, istenilen kalınlığa kadar üst üste katlandıktan sonra, birer alt ve üst bez ile birlikte çok iğneli dikiş makinesi tarafından dikilerek, stabil bir yapı kazanmaktadır. 

    Makinenin daha sonraki kısmında ise, alt ve üst beze sahip vatka şeridi istenilen ende veya boyda enine yönde kesilmektedir. Bu şekilde lif kablolarından doğrudan elde edilen dolgularda, lif telleri birbiri üzerinden kayabildiklerinden, güzel yumuşak bir tutum elde edilirken, dikişle sağlanan fiksaj sayesinde, lif tellerinin tamamen kayarak dolgunun deforme olması veya topaklar oluşturması gibi tehlikede söz konusu olmamaktadır. Bu nedenle, bu şekildeki dolgu vatkalarının kullanıldığı mamullerin, ılıman yıkama programları uygulandığında, çamaşır makinesinde yıkanmaları da mümkün olmaktadır.

     

    Piyasada bulunan poliester dolgu lifleri 

    Piyasa çeşitli markalara ait birçok özel dolgu lifleri içeren son ürün bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak, Aerelle, Climarelle, Comforel, Comforel Allerban, Comforel Soft, Comforel Supreme, Dacron, Dacron 95, Hollofil, Hollofil Allerban, Hollofil Ergo 3Plus, Quallofil, Quallofil Air, Quallofil Air Allerban, Quallofil Extralife, Fillwell, Polarguard ve Invista verilebilir.

    Comforel

     

     

    comforel

     

     

    Comforel, küçük elyaf topçuklarından meydana gelmektedir ve tüy gibi kolayca tekrar kabartılabilmektedir. Comforel elyaf topçukları ezilmeye ve dolasmaya dayanacak şekilde tasarlanmıştır, ürünün ilk sekli ve kabarıklığı uzun süre korunmaktadır, makinede yıkanıp kurutulabilmektedir. Kullanıcıya yumuşak ve rahat bir his vermektedir ve kus tüyü gibi etki sağlamaktadır. Comforel Allerban lifi, toz mite, bakteri ve mantar oluşumu önleyici özellik göstermektedir. 

    Toz mite’larının ürettiği alerjenler, astım gibi solunum yolu hastalıkları ile ilişkilidir. Elyaf dolguya yapılan önemli bir katkı olan Allerban, aktif madde olup, toz mite’larının ve mantarların yanı sıra bakteri oluşumunun önüne geçen bir maddedir. Comforel Supreme lifleri kullanımda ekstra şişkinlik veren dolgu lifleridir. Maksimum sıcaklık ve hacim vermek üzere yüksek hava içeriğiyle düşünülmüş içi bos elyaftan üretilmektedir. Comforel Soft lifleri, yumuşaklık hissini artırmak amacıyla tasarlanmış, ince ve esnek dolgu lifleridir.

     

    Dacron

     

     

    dacron

     

     

    Dacron lifleri yüksek kaliteli, içi bos, sağlam destek sağlayan, dayanıklı, şeklini ve sıkılığını koruyan liflerdir. Dacron 95° lifinden üretilen ürünler, 95° sıcaklıkta makinede yıkanıp kurutulabilmektedir. Dacron® 95° küme elyafları ezilmeye ve dolaşmaya dayanacak şekilde tasarlanmış olup, yastığın uzun süre ilk günkü seklini korumasını sağlamaktadır.

     

    Climarelle 

    Isı düzenleyici Climarelle mikro kapsül, ısıyı aktif bir biçimde koruyup gerektiğinde azaltabilmektedir. Climarelle içeren ürünler, ince ve hafif elyaflar ile Climarelle mikro kapsül içeren yüksek teknoloji ürünü, minimum ağırlıkla, yüksek konfor sağlamaya yönelik olarak bir araya getirilmiş çok ince ve hafif liflerden oluşmaktadır.

    Hollofil    

     

     

    hallofil

     

     

    Hollofil, homojen ısı dağılımını sağlayan bir dolgu lifidir. Böylece ısı farkları düşürülüp, vücut sıcaklığının homojen tutulmasını sağlamaktadır. Bu dolgu lifleri, makinede yıkanıp kurutulabilmektedir. Hollofil liflerin farklı türleri bulunmaktadır. Hollofıl Allerban, toz mite, bakteri ve mantar önleyicidir. Hollofıl Ergo 3D plus ürünleri, geliştirilmiş hava sirkülâsyonu için 4 özel kanallı içi bos liflerden üretilmektedir. Bunlar nem birikmesini azaltırken, mikro iklim yaratmaktadırlar. Hollofil II ve Hollofil 808 lifleri, yüksek izolasyon sağlamaktadır, yumuşaktır, yaylanma özelliği vardır ve tekrar eski haline dönebilmektedir.

     

    Quallofil

     

     

    quallofil

     

     

    Yüksek yaylanma ve destek özelliği için, gelişmiş dört kanallı liflerdir. Kus tüyü gibi etki, yumuşaklık, rahat ve destekleyici his sağlamaktadırlar. Qualofil lifleri ıslandıklarında kus tüyünden %25 daha iyi performans göstermekte ve üç kat daha hızlı kurumaktadır . Quallofil Air ürünleri, çok ince ve aşırı hafif liflerden oluşmaktadır. İçi bos elyaflar hava sirkülâsyonunu geliştirirken nemin birikmesini azaltarak, mikro klima oluşturmaktadır. Quallofil Extra Life, 3 boyutlu helozonik sarmal yapısı sayesinde iyi yaylanma yeteneğine sahip, görünüm ve şeklin korunmasına yardımcı olan liftir. Özellikle mobilyalarda kabarıklık ve yumuşaklık sağlamaktadır. Aleve düşük tepki özelliği göstermektedir.

     

    Fillwell 

    Fillwell, non-woven sektöründe çok geniş bir kullanım alanına sahip PES dolgu lifidir. Yuvarlak kesitli, boşluklu yapıdaki, silikonize edilmiş ve yumuşak tutumlu boşluklu yapıdaki lifler incelik olarak geniş bir aralığa sahiptir. Fillwell PES dolgu elyafının, geniş üretim aralığı, yüksek performans ve yumuşak tutum gibi çeşitli avantajları mevcuttur. Fillwell lifinin uzunluğu 38 – 76 mm arasında değişmektedir. Fillwell Eco-Logic, özellikle lif ağırlığını arttırmadan elastikiyet, sağlamlık, hacim gibi özelliklere sahip boşluklu yapıda üretilmiş özel bir liftir. 

    Fillwell Eco-Logic liflerinin mevcut tipleri, boşluklu silikonize olmuş boşluklu ve yumuşak tutumlu boşluklu olarak 3’e ayrılmaktadır. Fillwell Eco-logic liflerinin özellikleri, yüksek elastikiyet, sağlamlık, hacim, eski haline dönebilme, yumuşak tutum, iyi yalıtım ve kalıcı kıvrım olarak sayılabilmektedir. Fillwell® Wellcare, anti-mikrobiyel ve anti-dustmite özelliklerine sahip PES dolgu elyafıdır. Üretimleri sırasında bazı özel ilavelerle dayanıklı hale getirilmektedir. Fillwell®Wellcare Anti-Dustmite lifleri Eko-Tex standartlarına uygundur. Mite allerjilerini önlemektedir, anti-bakteriyel ve anti-fungaldır..

     

    Terital Saniwear 

    Terital Saniwear anti bakteriyel lif, standard poliester lifinin mekanik ve fiziksel özelliklerini değiştirmeden, aktifin organik madde ile birleşmesi ile elde edilmiştir. Gerekli miktarda aktif madde, lif çekiminden önce eriyik formundayken ilave edilmektedir. Genellikle kötü kokulara neden olan patojenik olmayan mikroorganizmaların büyümesinin engellenmesi bu şekilde sağlanmaktadır. Bu antibaktariyel lif Öko-tex 100 standardlarına da uygundur. Lifin pamuk ve dolgu lifi tipi olarak iki formu bulunmaktadır.

     

    Recron Fibrefill

     

     

    recron

     

     

    Recron Fibrefill, dolgu amacıyla kullanılan içi bos yapıda bir liftir. Özel üretim tekniği nedeniyle, aynı ağırlıktaki pamuk ve diğer lifler ile kıyaslandığında daha fazla doldurma yeteneği ve yumuşaklık sağlamaktadır. Recron Fiberfill, yastık, uygu tulumu, yorgan gibi dolgu lifi uygulamaları için uygundur. Recron Fibrefill Thermobond, vatka uygulamaları için özel tasarlanmış bir üründür. Recron Fibrefill ve düşük sıcaklıkta eriyen poliester lifinin homojen karışımından oluşmaktadır. Bu lif yataklarda, mobilyalarda, yalıtım ürünlerinde kullanılabilmektedir. Lifin, 6 ve 15 denye, silikonize ve silikonize olmayan çeşitleri bulunmaktadır.

     

    Polarguard    

     

     

    polarguard

     

     

     

    Polarguard, izolasyon amacıyla üretilen kontinu filament bir poliester lifidir. Amerikan ordusu bu lifi çok soğuk havalar için özel tasarlanmış uyku tulumlarında kullanmaktadır. Bu lifler, düşük ağırlıkta yüksek ısıtma sağlamakta ve kolaylıkla sıkıştırılabilmekte, ıslandıklarında bile iyi izolasyon sağlayabilmektedir. Polarguard 3D lifi, uyku tulumlarında ve eldivenlerde kullanılmaktadır. Polarguard ve bundan yapılan izolasyon ürünleri, kesikli polyesterden yapılan ürünlere göre, daha iyi bir ısıtma özelliği göstermektedir, daha yumuşak, daha esnek ve daha sağlamdır. Makinede ya da elde yıkanabilmekte ve kurutulabilmektedir, böceklere, küf ve mantara karsı dayanıklıdır. 

    Polarguard HV poliester filamentleri, düşük ağırlıkta daha iyi izolasyon sağlaması amacıyla tasarlanmıştır. Polarguard HV lifleri mat değildir, herhangi bir kuvvet uygulandığında kolaylıkla yırtılmaz. Polarguard HV, diğer PES filamentlerin sağlamlık, boyutsal stabilite, ıslakken sıcak tutma gibi tüm karakteristik özelliklerini taşımaktadır. Polarguard® HV, hidrofob yapısı nedeniyle, ıslakken bile iyi bir izolasyon yeteneğine sahiptir. Uyku tulumlarında yapılan bağımsız bir çalışmada, Polarguard® HV ve kesikli liflerin izolasyonları karşılaştırılmıştır. Kesikli liflerden yapılan ıslak uyku tulumlarının izolasyonu, kuru haldeki izolasyonuna göre %57 düşmüştür. Polarguard® HV’nin ise aynı koşullarda ısı izolasyonu, kuru haldeki izolasyonuna göre sadece %38 düşmüştür. Polarguard® HV yapısında bulunan büyük üçgen boşluklu çapraz enine kesit, sıkı ve sıcak olmasını sağlamaktadır.

    Filament poliester olan Polarguard 3D liflerinin kümelesme eğilimi düşüktür. Polarguard® 3D, diğer Polarguard ürünlerine göre daha incedir. Polarguard 3D yüksek boşluklu üçgen çapraz kesiti sayesinde hacimli olmaktadır. Yapısının daha ince olması sayesinde daha sıkı daha yumuşak ve daha dökümlüdür ve çok uzun süre kullanımdan sonra oluşacak nepsleri engellemektedir. Bu özellikler sayesinde Polarguard® 3D, hazır giyim sektöründe kullanımına uygundur.

    Polarguard _ filament poliester, dayanıklılık, boyutsal stabilite, iyi hava tutma ve ıslandığında bile asılamayan sıcaklık gibi özelliklere sahiptir. Kesikli lif izolasyonundan farklı olarak, Polarguard ’da kümelenmeler olmamaktadır. Polarguard , boşluklu bir enine kesite sahiptir. Geniş boşluk, daha az ağırlıkla daha yüksek hava yaratmaktadır ve sıcak tutmaktadır. Uyku tulumlarında ve sert çevre şartlarındaki dış koşullarda iyi performans sağlayan izolasyon sağlamaktadır (25). Polarguard hidrofob özelliğinden dolayı ıslandığında bile iyi bir izalosyon özelliğine sahiptir.

     

    Micro-loft 

    Micro-loft, kus tüyü gibi yumuşak ve daha az hacimde daha yüksek sıcaklık eldesi amacıyla tasarlanmış mikrofiber karışımı liflerdir. Isı kaybını önleme, düşük ağırlık ve sıkıştırılabilirlik avantajları sağlamaktadırlar. Makinede yıkanabilir, kurutulabilir, kokusuzdur ve alerjik değildir.

     

    PES dışındaki diğer dolgu lifleri 

    Lenzing Lyocell FILL, ağaçlardan, çevre dostu işlemler uygulanarak elde edilmektedir. Bu nedenle %100 doğal, biyolojik olarak parçalanabilir liflerdir. Diğer materyaller ile karşılaştırıldıklarında yüksek izolasyan kapasitesi göstermektedirler. Lenzing Lyocell lifinden elde edilen ürünler çok incedir ancak sıcak tutmaktadır, iyi nem yönetimi göstermektedir. Lenzing Lyocell FILL, liflerinin silikonize formu (stapel uzunluğu=60 mm) ilk kez 2000 yılında üretilmistir. Temiz üretim teknolojisi nedeniyle “Ökoteks Standart 100 Sınıf 1” belgesine sahiptir. 

    Lenzing Lyocell FILL lifleri ve karışımları, yatak, yatak pedleri, yorgan ve yastıklarda kullanılmaktadır. Bu lifler, başta poliester lifleri olmak üzere çeşitli liflerle karıştırılarak kullanılabilmektedirler. Biofresh, antibakteriyel akrilik liftir. Aktif içerik olarak triklosan içermektedir. Anti bakteriyel özellik yıkama ile uzaklaşmamaktadır. Son kullanım alanları aktif giyim, dış giyim ve uyku tulumları olarak sıralanmaktadır.

     

     

     

     

    Yazan %PM, %17 %886 %2016 %23:%Kas in Tekstil Lifleri Okunma 3872 defa

Dolgu Lifleri

?<