Dokuma kumaşların tasarımında temel amaç, kullanım yerine uygun özelliklerin önceden belirlenerek yeni kumaş yapıları geliştirmek; mümkün olan en yüksek dokuma verimini elde etmek ve kumaş kalitesini yükseltmektir. Kaliteli bir kumaş ve yüksek dokuma verimi ise belirli dokuma şartlarının sağlanmasıyla elde edilebilir. Bu şartların en temeli önceden tasarlanan kumaşın dokunabilirlik sınırı içinde olmasıdır. Kumaş dokunabilecek en yüksek sıklık sınırını aşmış ise tasarım tezgâh üzerinde elde edilemez. Sınıra yakın ya da bu sınırdan daha yüksek sıklıkta kumaşlar dokunmaya çalışıldığında kumaş çizgisi tarağın en ileri konumunun çok fazla gergisine doğru kayar. Bu durumda bir yandan ön ağızlık boyutları küçülüp atkının ağızlıktan geçişi zorlaşırken diğer yandan tefeleme esnasında aşırı gerginlik artışından dolayı çözgü kopuşları meydana gelir. Bu tür olumsuzluklar sonucunda dokuma pratik açıdan olanaksız hale gelir. Geçen yüzyıldan günümüze kadar araştırmacıların dokunabilirlik sınırı konusunda yaptıkları çalışmalar iki temel aşamada gerçekleşmektedir.

Dokuma işleminin gerçekleşebilmesi için yapılması gereken çalışmaların tümüne dokuma hazırlık denir. Dokuma hazırlık işleminin kalitesi; dokumanın verimi, hızı ve kalitesi üzerinde doğrudan doğruya etkilidir. Dokuma hazırlık işlemlerinin ilki bobin yapmadır.

İplikhaneden kops halinde gelen ipliklerin, konik veya düz (silindirik) masuralar üzerine çapraz olarak sarılması ile oluşturulan ve üzerinde 2,5 ile 3 kilogram iplik bulunduran forma bobin denir. Paralel sarımlı bobinler makara olarak adlandırılır.

Bobinler; kullanım yeri, ham madde özellikleri, sarımları bakımından değişik şekillerde olabilir.

Dokumanın randımanlı olması ve üretilecek kumaşa istenilen özelliklerde olması kullanılan ipliklerin kaliteli olması mutlak ve mutlak gereklidir.Kopsta bulunan ipliklerde inceli, kalınlı kısımların düzgün hale gelmesi ve aynı gerginlikte konik veya düz masuraya sarılarak bobin haline getirilmesi şarttır.Bobin makinesinde kopstan gele iplik germe-süzme tertibatı ve iplik yoklayıcısından geçtikten sonra konik veya düz masuraya sarılarak bobin haline getirilir. Kopsta iplik bittiğinde veya herhangi bir nedenden dolayı koptuğunda iplik yoklayıcısı bobin makinesinde o ünitenin çalışmasını durdurur. Dolu bobinde bulunan ipliğin ucu çalışmakta olan bobindeki iplik ile ya otomatik düğümleyici ile ya da çalışan kişi tarafından dokumacı düğümü atılarak çalışmaya devam edilir. Bu işlem diğer çözgü makinesinin randımanı ve dolayısı ile dokuma makinesinin randımanını olumlu ölçüde arttırır. İşte bu sebeplerden dolayı bobin yapmanın önemi çok büyüktür.

Tekstil Latince ‘’textilis’’ kelimesinden dilimize geçmiştir. Önceleri Türkçe’deki hali ‘’mensucat’’ olan kelimenin anlamı ‘’oluşturulmuş yüzey’’dir.

 

 

 

Tekstil teknolojisi içerisinde iplik üretimi, dokuma üretimi, örme ve dokusuz yüzey üretimi, boya-baskı ve terbiye işlemleri ve en son aşama olan konfeksiyon üretimi bulunmaktadır.

Tüm bu operasyonlar pazar istekleri ve kullanım amacına göre değişmekte, bu isteklerin gerçekleşmesi hedeflenerek üretim planlanmaktadır.

Giysilik, ev tekstili, yer döşemelikleri, endüstriyel keçe ve bezler gibi çeşitliliği geniş olan kumaşlar dokunarak, örülerek veya dokusuz (iğneleme, keçeleştirme v.b. yöntemler) olarak elde edilirler.

 

 

 NAYLON İPLİK

 

 

• Naylon fiber, dayanıklı, güçlü ve dokuma, kayışlar, bantlar ve kayışlar için popüler bir seçimdir.

• Naylon, lif oluşturucu maddenin, tekrarlayan amid gruplarına (-NH-CO-) sahip herhangi bir uzun zincirli sentetik poliamid olduğu imal edilmiş bir elyaftır.

Naylon özellikleri şunlardır:

• Mükemmel güçlüdür.
• Esnektir
• Dayanıklıdır
• Elastikiyetlidir
• Aşınma direnci vardır
• Yıkanabilir
• Kurutma kolaylığı vardır
• Nem emer
• Böcek ve mikrop karşı dayanıklıdır.

Kullanıldığı Alanların Bazıları

• Omuz askıları
• Koşum dokuma (Araba, pulluk ya da sabana koşulan at, katır ya da eşeğin kayış takımı gibi )
• Çene askıları
• Kask süspansiyonu
• Bağlama bantları
• Tur kayışları
• Şok emici dokuma

Teknik Özellikleri

• Mukavemet (g / denye) : 4,0 - 7.2
• Kopma uzaması (%) : 17 – 45
• 177 ° C'de çekme (%) : 1.0
• Erime noktası (° F) : 419 ila 430
• Alev içinde: Yavaşça yanarlar; erir ve damlar
• Alev sonrası: Kendinden söner
• Kimyasal direnç: Alkalilere inert olan zayıf asitlere direnç gösterir.Kuvvetli asitlerle hidrolize olur.
• Özgül ağırlık (g / cc) : 14
• Nem yeniden kazanma (%) : 8 - 5.0

Burada unutulmaması gereken husus;

• Değerlerin sadece bir rehber olduğu gerçek değerlerin, üreticiye ve kesin iplik tipine bağlı olduğu ve bu konuda ARGE çalışmasının yapılası gerekliliği unutulmamalıdır. Zira üretilecek iplikte bulunması gereken özellikler ipliği ürettirecek olan müşterinin isteğidir.
  

POLYESTER İPLİK

 

 

• Polyester elyaf hafif, biyo-uyumlu, çabuk kuruyan ve çok yönlüdür.

• Polyester, lif oluşturucu maddenin, ikame edilmiş aromatik karboksilik asidin bir esterinin ağırlıkça en az% 85'inden oluşan herhangi bir uzun zincirli sentetik polimer olduğu imal edilmiş bir elyaftır. 
• Bu, sübstitüe edilmiş tereftalik birimler ve para-ikame edilmiş hidroksi-benzoat ünitelerini içerir, ancak bunlarla kısıtlı değildir.

Ağızlık açma:

Atkı ipliğinin atılabilmesi için örgü raporuna göre, önceden taharlanmış çözgü ipliklerinin bir kısmının alt; bir kısmının üst pozisyona getirilerek aralarında boşluk oluşturulması işlemi.

Analiz:

Tekstil materyallerinin veya kumaşların özelliklerinin tespit edilmesi

Armür:

Çözgü ipliklerine çerçeve sayısı kadar hareket vererek desenlendirmeyi sağlayan ağızlık açma sistemi

Armür planı:

Bir örgünün dokunabilmesi için gerekli çerçeve hareket sırasını gösteren plan

Atkı (atkı ipliği):

Bir dokuma kumaşta enine yönde yer alan iplikler Atkı planı: Kumaşta tekrarlayan atkı iplik sırası ve sayısı

Atkı raporu:

Kumaşta tekrarlayan atkı iplik sırasının en küçük birimi  Atkı sıklığı: Kumaş içerisinde birim ölçüdeki atkı ipliği sayısı

Atkı sistemi:

Kumaş içerisinde üst üste konumlanmış atkı sayısı ve oranı

Çerçeve:

Armürlü makinelerde gücü tellerini üzerinde bulunduran aparat

Çözgü (çözgü ipliği):

Bir dokuma kumaşta boyuna yönde yer alan iplikler Çözgü planı: Kumaşta tekrarlayan çözgü iplik sırası ve sayısı

Çözgü raporu:

Kumaşta tekrarlayan çözgü iplik sırasının en küçük birimi

Çözgü sıklığı:

Kumaş içerisinde birim ölçüdeki çözgü ipliği sayısı

Çözgü sistemi:

Kumaş içerisinde üst üste konumlanmış çözgü sayısı ve oranı

Desen:

Tekstil yüzeylerinde dokuma veya baskı yöntemiyle oluşturulmuş estetik öğe Desen kâğıdı: Dokumacılıkta kullanılan farklı ölçülerde hazırlanmış kareli kâğıt Desen örgü raporu: Desenin kumaş üzerinde tekrarlayan en küçük birimi

Dokuma:

Çözgü ve atkı ipliklerinin birbirleriyle dik açı oluşturacak şekilde belirli kurallara göre bağlantı yaparak yüzey oluşturma tekniği

Gramaj:

Kumaşın birim alandaki gram cinsinden değeri (g/m2 ve g/mtül gibi)

Gücü:

Çözgü ipliklerinin tek tek içinden geçirildiği, çerçeveye bağlantı yapılan çelik teller Kumaş türü: Gömleklik, tül/perde, döşemelik, havlu, vb. farklı kullanım alanları için farklı materyal ve çözgü-atkı sistemleriyle üretilmiş kumaş çeşitlemeleri

Numune kumaş:

Üretime hazırlanacak desen için referans olarak kullanılan kumaş parçası

Örgü:

Çözgü ve atkı ipliklerinin dik açı oluşturacak şekilde belirli kurallara göre birbirleriyle yaptıkları bağlantılar

Örgü raporu:

Çözgü ve atkı ipliklerinin dik açı oluşturacak şekilde belirli kurallara göre birbirleriyle yaptıkları bağlantılarının en küçük birimi

Örgülendirme:

Deseni kumaşta oluşturacak şekilde çizimdeki her bir renk alanına farklı örgü yerleştirme

Özel büyüteç (Lüp) :

Kumaş analizinde iplik sıklıklarının, örgü ve renk raporlarının belirlenmesinde yardımcı olan büyüteç

Tahar planı:

Bir örgünün en az kaç çerçeve ile dokunabileceğini ve hangi çözgünün hangi çerçevede yer alması gerektiğini gösteren plan

Tarak:

Dokuma makinelerinde atılan atkı ipliğini kumaş çizgisine kaydeden, çözgü ipliklerinin, üzerinde bulunan diş boşluklarından geçirildiği aparat 

Tarak numarası:

Dokuma tarağında bir veya on santimde bulunan diş boşluğu sayısı Temel örgü: Bezayağı, dimi ve saten örgüler

Türetilmiş Örgü:

Temel örgülerden çeşitli yöntemlerle türetilmiş örgüler.

Cağlık (Kafes) :

Makineye beslenecek bobinlerin dizildiği sehpa

 

 

Sentetik liflerin gelişimiyle beraber çok ince liflerin yapımı da günümüzde mümkün hale gelmiştir. Konvansiyonel olarak üretilen liflerden çok daha ince olan mikroliflerin önemi sağladığı fiziksel ve konfor özellikleri ile gittikçe artmaktadır. Daha çok polyester, naylon, polipropilen, akrilik ve viskozdan üretilen mikroliflerin üretim yöntemleri geliştirilmiş ve birçok kullanım alanı bulmuştur.

Mikroliflerin gelişimi 60'lı yıllarda Japonya'da başlamıştır. İlk mikrolif, Toray Industries şirketinin Tekstil Araştırma Laboratuarında kimyager olan Dr. Miyoshi Okamoto tarafından 1960'lı yılların ortalarında süet benzeri deri malzeme şeklinde sunulmuştur.

Asahi, Kanebo, Kuraray, Mitsubishi, Rayon, Toray, Teijin, Du Pont, Lenzing gibi firmalar tarafından mikrolif üretimi gerçekleştirilmektedir.

En çok üretilen insan yapımı mikrolifler polyester, naylon, polipropilen, akrilik ve viskozdan oluşmaktadır. Mikrolifler kullanım amacına bağlı olarak kesiksiz filament veya kesikli stapel şeklinde üretilmektedir. Mikrolifler, konvansiyonel lifler ile karşılaştırıldıklarında kumaşlara lüks görünüm, iyileştirilmiş fiziksel ve tutum özellikleri ve yüksek seviyede giyim konforu sağlamaktadır. Bu nedenle, son yıllarda mikroliflere karşı artan bir eğilim bulunmaktadır. Mikrolifler yüksek kalitedeki giysiler, abiye kıyafetler, spor giyim, ev tekstilleri, endüstriyel ürünler gibi birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Mikrolif teriminin tanımlanmasında genellikle lif çapı veya dtex veya denye olarak filament numarası göz önüne alınmaktadır. Buna göre, 0,1-1,0 dtex aralığındaki lifler mikrolif olarak tanımlanmaktadır. 0,1 dtex değerinden daha ince lifler ise, süper mikrolif olarak adlandırılmaktadır.

Kumaşın bir tekstil materyali olarak kullanımını, diğer bir deyimle işlevini sağlayan düzgün yüzey, incelik, esneklik, sağlamlık, örtme gibi temel niteliklerinin yanında, gerek yüzey görünümünü, gerekse kullanım koşullarında davranışlarını belirleyen başka bir çok özelliği vardır. Bu özellikler kumaşın hammadde ve yapı özelliklerinin karmaşık fonksiyonları olarak oluşurlar.

Mekikli dokuma tezgahlarında mekik içine yerleştirilen atkı masurasının sarılma işlemine atkı hazırlama denir. Mekiksiz tezgahlarda atkılar direk bobinden beslendiğinden atkı hazırlama bölümüne gerek kalmamıştır. Atkı sarımı masuralı atkı sarma ve tulum tipi atkı sarma makinelerinde yapılır.
MASURALI ATKI SARMA MAKİNESİ

İnce ipliklerin sarılmasında kullanılır. Bu sistemde atkı ipliği ağaç plastik veya karton masuralar üzerine sarılırlar. Masura dönerek ipliği sararken sarımı düzgün yapmaya yarayan travers(ileri-geri)hareketi verilir. Masura üzerine iplik sarıldıkça iplik rehberi ileri doğru kayar. Masura boyu istenilin boya ulaştığında iplik rehberi iğ dönüşünü durduran mekanizmaya değdiğinden iğ dönüşü durdurulur. 

TULUM TİPİ ATKI SARMA MAKİNESİ Genellikle kalın ipliklerin sarımında kullanılır. Tulum tipi masura sarımında iplik makine üzerinde bir iğe sarılır .Sarılan ipliğe koniklik vermek için konik bir rehber vardır. İğ dönerek sarma işlemini gerçekleştirir. İğ dönerken Travers çubuğu ileri geri hareket ederek sarımın düzgün olmasını sağlar. Masura sarıldıkça konik elemanın baskısıyla sarılan kısım sağa kayar ve masura istenilen boya ulaştığında avara düşürücü sarımı durdurur. 

 

Tekstillerin performansını lif özelliklerinin yanısıra iplik yapısı, kumaş konstrüksiyonu ve özel apreler belirlemektedir. Kumaş yapısını oluşturan iplik tipi kumaşların dayanıklılığı, görünümü ve konfor özelliklerini etkileyen en önemli etmenlerden biridir.

İplik tipinin dayanıklılık, görünüm ve konfor özellikleri üzerindeki etkileri:

Dayanıklılık

İplik mukavemeti kumaş mukavemetini etkileyen en önemli faktördür. İplik mukavemeti yalnızca ipliği oluşturan liflerin mukavemetine bağlı değildir, aynı zamanda iplik yapısına da bağlıdır. Kesikli liflerden üretilen iplikleri büküm bir arada tutar. Liflerin kopması ve büküm kuvvetinin yenilmesi sonucu iplik kopar. Büküm arttıkça liflerin kaymasını engelleyen sürtünme kuvveti de arttığından bir yere kadar iplik mukavemeti artar. Çok fazla büküm verildiğinde ise mukavemet düşer. Kalın iplikler ince ipliklere göre kumaş mukavemetine daha fazla katkıda bulunur.

Kumaşların esnemesi ve sonra ilk haline dönmesi kullanım ve performans açısından istenen özelliklerdendir. İpliklerde uzama özelliğini iyileştirmek için spandex gibi %500 oranında uzayıp ilk haline geri dönebilen elastik lifler kullanılmaktadır.

Kumaşın dayanıklılığını etkileyen bir başka faktör aşınma dayanımıdır. Aşınma malzemenin ne kadar enerji absorbladığı ile ilgili bir faktördür. İplik yapısı kumaşların aşınma dayanımını etkileyen en belirleyici unsurların başında gelmektedir. Düşük bükümlü iplikler yüksek bükümlü ipliklere kıyasla kolaylıkla aşınırlar. Büküm az olduğunda liflerin kumaş yüzeyinden uzaklaşmaları kolaylaşmaktadır.

Görünüm

Dökümlülük, tuşe, kırışma dayanımı ve boyut sabitliği gibi faktörlerin hepsi tekstil ürünlerinin performansına katkıda bulunmaktadır. Dökümlülük, kumaşın serbest halde kendi ağırlığı altında katlar oluşturmasıdır. Kumaş içinde eğilip bükülmeye ve hareketliliğe izin veren iplik yapılarında dökümlülük daha iyidir. Büküm faktörü de ipliklerin eğilmesini etkiler. Yüksek bükümlü iplik yapılarında lifler iplik boyunca belli bir açı ile oryente olmuş durumda olduklarından bu tip iplikler rahatça eğilirler ve dökümlülük özelliği iyidir.