derstekstil | Bobin İpliğinde Düzgünsüzlük Kontrolü |
|---|
|
Üretim aşamaları için standart şartlar olarak kabul edilen % 65 _+2 bağıl nem ve 20-+ 2 °C derecede pamuk elyafının kabul edilebilir nem değeri 8.5’tir. Yün ipliği, yıkanmış yün ve yünlü kumaşta ticari nem % 14’tür. Ketende % 12, tiftikte % 13, ipekte % 11, viskonda % 13, poliamidde % 5, poliesterde % 0.4, orlonda % 1.5’tir. % nem tekstil materyalinin absorpladığı su miktarının nemli materyal ağırlığına oranıdır.İplik fabrikalarında mamulü (ipliği), en az telef oranıyla ve yüksek randımanla işleyebilmek gerekir. Bükümün korunması, tüylülük oranının azaltılması ve mukavemet kaybının önlenmesi için ipliğin rutubet değerlerinin belirli miktarlarda olması şarttır. Rutubet, aynı zamanda ipliğin alış ve satışında da çok önemlidir. Bu nedenlerden dolayı ipliğin rutubet kontrolü yapılır. Bobinli ipliğin standart atmosfer şartlarına getirilmesi için kondisyonlama yapılır. Ticari rutubeti ise % 8,5 olarak ambalajlanır. Aynı zamanda ipliğe, gerekli olan nem verilmiş olur.
İplikteki parafin miktarının standartlara uygunluğunu belirlemek için parafin kontrolü yapılır. İpliğin yüzeyinin küçük parafin parçacıklarıyla kaplanması ve yüzeye kayganlık kazandırılması işlemine parafinleme denir.
Bu işlem sonucunda elde edilen ipliğe parafinli iplik denir.Parafinleme işlemi iki şekilde yapılır:
1-Katı parafinleme: Genelde ham maddesi doğal liflerden üretilmiş ipliklerde kullanılır.
2-Sıvı parafinleme: Daha çok flament ipliklerde uygulanır.
İpliğin sürtünmeye karşı göstereceği dayanımı artırmaktır.İpliğin sürtünmeye karşı gösterdiği dayanım, daha sonra göreceği işlemler açısından son derece önemlidir. Özellikle örme ve dikiş iplikleri, yüksek ölçüde sürtünmeye maruz kalan ipliklerdir.
Yapılan işlemler sırasında makinelerin özelliğinden kaynaklanan nedenlerle iplikte aşırı derecede sürtünme oluşması ve bunun sonucunda mukavemetin düşmesi olasıdır. Bu tip ipliklerin sürtünmeye karşı dayanımının son derece yüksek olması gerekmektedir.
Sürtünme; iplikte bozulma, aşınma, mukavamet kaybı gibi olumsuzluklara zemin hazırlar. Parafinleme ile bu olumsuzluklar azaltılmaya çalışılır.
Öncelikle parafinin ipliğin yüzeyine iyi bir şekilde nüfuz etmesi gerekir. Bir kilogram ipliğe 0,5 g ile 1,5 g arası parafin verilir. Yani ipliğin parafin alma oranı % 0,05 ile 0,15 sınırları içinde ise parafinleme işlemi doğru yapılmış demektir.
Parafin miktarına göre iplikteki sürtünme kat sayısının değişimi farklılık gösterir. İplikteki parafin miktarı ne çok ne de az olmalıdır. Gereğinden az ya da çok olması sürtünme kat sayısını etkiler.
Parafini seçerken aşağıdaki şartlar dikkate alınmalıdır:
>> İpliğin tipi (ham madde, kullanım yeri vs.)
>> Ortam sıcaklığı (mevsim, çevre şartları vs.)
>> Her bir ipliğin parafin alma şekli (katı veya sıvı)
Yukarıdaki şartlara göre parafin seçimi ve parafinleme yapılır. Fakat asıl önemli olan parafinlenen iplikteki sürtünme kat sayısının değişimidir.
İpliklerde parafin alma miktarı, deneylerle belirlenmiştir.Edinilen tecrübeler sonucunda, tüm ipliklerde parafin alma miktarı, bir kilogram iplik için 0,5-1,5 gram olarak belirlenmiştir.
Bobin makinesinden parafin işlemi yapılmamış bobin numunesi alınır. Ağırlıkları belirlenerek not edilir. Ağırlığı belirlenen parafinsiz bobin numunelerine, bobin makinesinde parafinleme işlemi yapılır. Parafinlenen numuneler tartılır, ağırlıkları belirlenir. Parafinli iplik ağırlığından parafinsiz iplik ağırlığı çıkartılır. Bulunan değerler, parafinleme miktarını belirler. Bu miktar, bir kilogram iplikte 0,5-1,5 gram arasında ise parafinleme işlemi ideal demektir.
Bobinlerin her birinin istenilen çap ve ağırlıkta üretilebilmesini sağlamak amacı ile bobin çap ve ağırlık kontrolü yapılır.Çap ve ağırlıklarının kontrolünü yapmak amacıyla bobin makinesinde üretilen bobinlerin içinden alınan bobinlere numune bobin denir.
İplik kalite planına göre çalışır durumdaki bobin makinelerinden numaralanmış en az beş adet bobin numunesi alınır. Dolum süresi tamamlanmış dolu bobin örnekleri seçilir. İçlerine iğ (baraban) numaraları yazılarak laboratuvara getirilir. Laboratuvar ortamında en az 24 saat bekletilerek dolu bobinlerin istenilen rutubeti alması sağlanır.
Bobin, istenen iplik uzunluğuna veya bobin çapına göre oluşturulur. Her iki durumda da maksimum bobin çapı ortalama 320 mm olmalıdır.
Numune bobinlerin her birinin (üst ve alt kısımlarından) mezura yardımı ile çapı ölçülür. Bilgi formuna işlenir. Ölçülen değerler, numune bobin değeri ile karşılaştırılır. Değerlerin standart ve toleranslara uygun olup olmadığı belirlenir.
Çap ölçüm prensibinde, iplik sevk barabanı ile bobin arasındaki devir ilişkisinden bobinin çapı ölçülür.İstenilen çapa ulaşıldıktan sonra iplik sevk barabanı için şalter kapanır ve bobin sarımı otomatik olarak durur.Bobin çap kontrolü yapılırken üstten çap ölçümü ve yandan yükseklik ölçümü yapılır.
Bobin Ağırlığını Tespit Etme
Gerekli araç gereçler:
1-Hassas terazi
2-Numune bobin
3-Mezura
Hassas terazinin (0/01’lik ± 10 gram) kalibrasyonu yapılır. Terazi sıfırlandıktan sonra her bir bobin tek tek tartılır. Sonuç, bilgi formuna işlenir.
Daha önceden belirlenmiş numune bobin ağırlığı ile karşılaştırılır. Standart ve tolerans dışı bir durumda, bobin makinesinin ağırlık ve metraj bölümünden yeniden ayar yapılır.
Bobin ağırlığını ölçerken kâğıt patron darası çıkartılır. Numune bobin ağırlığı ve çapı, iplik numarasına göre farklılık gösterir.
Hassas terazide tartılan bobin değerleri, bilgi formuna yazılır. Her bir bobin ağırlığı ile numune bobin ağırlığı karşılaştırılır.
Aradaki farkın istenilen toleranslar içinde olup olmadığına bakılır. Tolerans dışı farklılık gösteren bobinler ayrılır. İğ (baraban) yeniden kontrol edilerek ağırlık ve metraj ayarı yapılır. İplik işletmelerinde bobin çapı ve ağırlık kontrolü önemlidir. Çünkü bobin çap ve ağırlığı, ipliğin kullanım yerine göre belirlenir. Bu şekilde bobin patronu üzerinde kalan artık iplik en aza indirilmeye çalışılır.Böylece işçilikten, üretim için ayrılan zamandan ve maliyetten tasarruf sağlanmış olur.
