Bobin

Bobin
Yazan Faik Keser
Teknolojik gelişmelerin artması ile insanların yaşam biçimleri, ilişkileri, hayat standartları ve beklentileri de artmaktadır. Buna bağlı olarak gerek tekstil sektöründe gerekse de diğer sektörlerde firmaların rekabetçi konumlarını sürdürebilmeleri ve güçlendirebilmeleri, büyümelerini ve verimlilik artışlarına dayandırmalarına ve yeni mukayeseli üstünlük alanları yaratabilmelerine bağlıdır.

Teknoloji geliştirme, sanayileşme ve sanayileşirken de ileri teknolojiden yararlanarak yeni alanlar ve ürünler yaratma yarışı her geçen gün daha ileri bir boyuta ulaşırken, bu yolla erişilen güç, milletler için dünya piyasalarında büyük bir rekabet alanını da beraberinde getirmektedir. Bu yarışta başarılı olmanın temel şartları sürekli kalite, ileri teknolojiye ulaşma, ürün çeşitliliğinde zenginlik, eğitimli ve nitelikli iş gücü ve ucuz maliyet olarak belirginleşmektedir. Yani, hammadde ve emek yoğun bir sanayi yerine bilgiye, teknolojiye, gerek üretme, geliştirme yoluyla, gerek transfer yoluyla sahip olmaya dayalı, kalite egemen bir sanayi anlayışı hâkim olmaktadır.

Tekstil ve konfeksiyon sektörlerinde;

Ürün kalitesini artırmak,

Yeni piyasa yaratmak,

İşgücü maliyetini azaltmak,

Ürün çeşidini artırmak,

Yurtdışında pazar yaratmak,

Standartlar ve mevzuatların gereklerine uymak,

Üretim esnekliğini artırmak,

Enerji tüketimini azaltmak,

Çevre kirliliğini azaltmak,

Hammadde tüketimini azaltmak,

Modası geçen ürünlerin yerine yeni ürün geliştirmek

İsteniyorsa mutlaka firmaların teknolojik yenilik ve AR-GE faaliyetlerine önem vermeleri gerekmektedir.

Tekstil malzemelerinin gerek görünümünü, gerek tutumunu gerekse de kullanım özelliklerini geliştirmek amacıyla terbiye ve boyama işlemleri yapılmaktadır Tekstil yüzeylerinde daha fazla çekicilik uyandırmak, bir albeni yaratmak amacıyla yapılan renklendirme işlemleri boyama ve baskı ile yapılır. İpliklerin boyanması: bobinde boyama, çile boyama, muf boyama ve çözgü levendinde boyama olarak dört farklı şekilde yapılır.

Gerek düşük maliyeti, gerekse uygulama kolaylığı bakımından en sık kullanım alanına sahip olan, bobin boyamadır. Bobin halinde boyanmış iplikler, çile halinde boyanmış ipliklerin yumuşaklılığına ve hacimliliğine sahip olmasa da boyamadan sonra ek işlem gerektirmeden bulundukları şekilde dokumaya gönderilebilmekte, daha düşük flotte oranlarında çalışılabilmekte, büyük partileri bir kerede boyayabilmekte ve HT kazanlarında her türlü lifi, her türlü boyarmadde ile boyayabilme özelliklerine sahiptir.

Bobin boyama

İpliklerin boyama için özel patronlara çapraz sarımla bobinlenmiş halde boyanmasıdır. Çapraz bobinlerin boyanması, üniversal boyama aparatlarında gerçekleştirilir. Yani bobin hareketsiz, flotte hareketlidir. Sarılı bobinler boyama makinesi üzerinde boya çözeltisinin merkezden dışarıya ve dışarıdan merkeze doğru hareketinin söz konusu olduğu düzeneğe oturtulmuştur. Bobin boyama çeşitli boyama aparatlarında yapılır. Boyama aparatları silindirik biçimde yapılmış olup, dikey veya yatay olarak kullanılabilirler. Bobin boyamaya hazırlanacak bobinlerin öncelikle bobinleme işleminde gereken sarım özelliklerinde sarılması gerekmektedir. Boyanacak ipliğin özelliklerine göre, bir ön hazırlık prosesi olan bobinlemede iplik boyanın nüfus edebileceği formlarda sarılır ve boyamaya sevk edilir.

Bobinleme

Bobinleme işlemi ipliğin sarılı olduğu kops veya bobinden başka bir bobine aktarılmasıdır. İplikler üretildikten sonra kopslara veya open-end eğirme sisteminde olduğu gibi bobinlere sarılırlar.

Bu aşamadan sonra iplik için iki yol vardır;

• Ya son mamul olarak piyasaya sunulacak

• ya da işletme içinde bir ara ürün olarak ele alınıp uygun üretim kademelerine (dokuma, örme, hazır iplik ve diğer üretim daireleri) sevk edilecektir.

Eğer ham iplik halinde piyasaya sürülecekse, kopslarda satılamayacağı için uygun bir şekilde müşteriye sunmak amacıyla bobinleme işlemi yapılır. İplik dairesinden gelen kopslar 100–150 gr iplik içerir. Bu kopsların üzerinde: kalın ekleme yerleri, ince ve kalın yerler, koza ve kabuk parçaları gibi yabancı maddeler, uçuntular, gerilim farklılıkları gibi birtakım hatalar mevcuttur. Bütün bunlar, dokuma veya örme sırasında randımanı düşürür ve dokunan veya örülen kumaşta hatalı yüzeylere, düzgünsüzlüklere neden olur. Bu nedenle iplik makinesinden çıkan kopslar dokuma veya örme öncesinde hazırlık işlemlerinin ilk basamağı olarak bobinleme işlemine tabi tutulurlar.

Bobinlemenin amacı

Genel olarak bobin sarmanın temel amacı daha sonraki işlemler için büyük ve aynı uzunlukta iplik ihtiva eden bobinlerin hazırlanması, yabancı maddelerden, eğirme sırasında oluşan hatalardan arındırılması ve iplik çapındaki düzgünsüzlüğün giderilmesidir.

Bobinleme sırasında giderilen başlıca hatalar şunlardır:

• İplikteki ince ve kalın yerler:

İplikteki kalın kısımlar az bükülmüş bölgelerdir. Bu nedenle mukavemetleri düşük olup dokumada kopuşlara neden olurlar. Dokuma esnasında kopmazlarsa kumaşta hata oluştururlar. İplikteki ince kısımlar ise elyafın az olduğu yada bükümün fazla olduğu yerlerdir. Bunlarda kopuklara yada kumaş hatalarına neden olurlar. İplik üzerindeki düğümler değişik büyüklükte olabilir. Bu durumda çözgü ipliği lamellerden geçmez, kopar yada aşırı sürtünmeye neden olur. Örmecilikte kullanılırsa iplik kopuşlarına ve iğne kırılmasına yol açabilir.

• İplikhaneden gelen ekleme hataları:

İplikhanede eğirme sırasında bir kopuştan sonra ortaya çıkan ve ekleme hatası olarak önce çift sarılmış bir kısım, sonrada kalın bir kısım meydana gelir. Kopuş esnasında eğrilmemiş kısımdan alınan uç, iplik sevk silindirinin altına diğer uçla beraber yerleştirilip sevk edildiği için bu hata oluşur.

• İpliğe sarılmış uçuntular:

Bu hata iplikhanedeki uçuntuların ipliğe karışmasından olur.

• Bitkisel ve hayvansal atıklar (nopeler):

Bunlar balyadan ipliğe kadar ulaşabilecek kalıntılardır, dokuma hatası oluştururlar.

Çözgü makinelerinde duruşların önemi büyüktür. Düz çözgüde bir kopuş aynı anda çözgüsü çekilen 500 ile 800 ipliğin de duruşunu ifade eder. Bu da çözgünün verimini büyük ölçüde düşürür. Çözgü makinesinde kopstan çalışmak düşünülemez. Çünkü kopsların sık sık tükenmesi nedeniyle kops değiştirme işlemleri çok zaman alacaktır. Aynı zamanda bu duruşlar çözgünün kalitesini de düşürecektir. Bu olumsuzluğu gidermek için ağırlığı kopslardaki iplik ağırlığından 10–20 kat daha çok olan ve çözülmesi daha kolay olan uygun biçimli bobinlere sarılır. Mekiksiz dokuma makinelerinde atkı ipliğinin uzun süre durmadan atılması ancak büyük bobin kullanılarak gerçekleştirilir. Aynı şekilde katlı bobin makinelerinde de yüksek randımanlı çalışma bobin kullanarak mümkündür. Örme iplikleri için gerekli olan parafinleme işlemi de bobinleme ile sağlanır. Bu yüzden bobinleme işleminin gerçekleştirilmesi oldukça önemlidir.

Bobinleme işlemindeki dikkat edilecek hususlar:

Renk, kalite ve numara ayrımı için tayin edilen renkli patronlar kesinlikle kullanılmalıdır.

Her çeşit iplik için seçilen ayar ve gerginlik titizlikle muhafaza edilmelidir.

Daire ve makinelerin temizliği sık sık yapılmalıdır.

Otomatik olmayan makinelerde düğümler küçük ve sağlam atılmalıdır.

Bobinlerin boş dönmesi ile ipliğin yıpranmasına meydan verilmemelidir.

Bobinde düzgün sarıma dikkat edilmelidir.

Makinelerin periyodik bakımları muntazam olmalıdır.

Bobinde çıkması muhtemel hatalar ve sebepleri:

Yabancı maddelerin bobinlere karışması. Bu hata genellikle işçinin dikkatsizliğinden kaynaklanmaktadır.

Bobinin düzgün sarılmaması. Bu hata daha çok sarım mekanizmasının arızalı ve ayarsız olmasından kaynaklanmaktadır.

Çok küçük veya büyük bobinler. Bobin çapının ölçü ayarı bozuktur veya belirli ölçüye varan bobinler işçi tarafından çıkarılmamıştır.

Yumuşak sarımlı bobinler. İpliğe gerekli gerginliğin verilmeyişinden kaynaklanmaktadır.

Büyük düğümdeki bobinler. İşçinin usulüne uygun düğüm atmamasından kaynaklanır.

Karışık iplik sarılmış bobinler. İşçi tarafından dikkatsizlik sonucu yapılan hatadır.

Bozuk patronlu bobinler. İşçi hatasıdır ve ileriki işlemlerde karışıklığa neden olur.

Yağlı ve kirli bobinler. İşçi hatasıdır, dikkat ve titizlik ister.

Bobinlemede sarım özellikleri

Bobinleme işleminde sarım işlemi ve bobine yönelik bir takım parametreler mevcuttur. Bunlar bobinleme amacına göre değişiklik gösterir. Bu parametreler bobinin, bobinleme işleminin kalitesi ile bobinleme makinesinin verimini doğrudan etkiler.

Başlıca sarım özellikleri şunlardır:

• Çaprazlık açısı

• Sarım açısı

• İplik numarası

• Sarım yoğunluğu ve sarım sertliği

• Bobinin biçimi ve boyutları

• Sarımda iplik uzunluğu

Bobin sarma makineleri

Bobin sarma makineleri Temel sarım şekline göre;
- • Paralel sarım,
- • Çapraz sarımlı makineler
Bobin şekline göre;
- • Silindirik bobinli,
- • Konik bobinli makineler
İplik gezdiricinin tipine göre;
- • Pervane kanatlı
- • Yarık kanatlı
- • Yivli silindirli
- • Bobinleme makineleri
Bobinleme amacına göre;
- • Kaba sarım
- • Hassas sarım makineleri
Olarak gruplandırılırlar.

Klasik bobinleme makinelerinde makine elemanları;

iplik yoklayıcısı, iplik temizleyici bıçak, iplik freni, balon kırıcı, kops iği, parafinleme tertibatı, kops nakil tertibatı, uçuntular için emme donatımlarıdır.

Yarı otomatik bobinleme makinelerinde; İplik düğümleri ve kops değiştirme makine tarafından yapılır.

Tam otomatik bobinleme makinelerinde; Biten kops yerine dolu kops takılır ve kopsun ucu bulunup bobine bağlanır.

Bazı makinelerde dolan bobini çıkarıp yerine yeni patron takılır. Uç bağlama ve kops değiştirme düğümleme robotu, bobin değiştirme ise değiştirici robot tarafından yapılır.

Boyama için hazırlanan bobinler

Boyamaya hazırlanan ipliklerin sarım yapısı ve sarılan patronun yapısı boyamayı etkileyen işlemlerin en başında gelmektedir. Bunun yanında boyama rejimi ve boyarmaddeler ise boyama işlemi için önem arz eden parametrelerdir.

Sarım yapısı, bir malzemenin belirli şartlar altında bir sarım aracına dolanarak sarılmasından elde edilen ve sonraki işlemlerde kullanılmak üzere hazırlanan yapı olarak tanımlanır. Sarım yapısı yalnız tekstil sanayinde değil, aynı zamanda diğer teknik sanayi alanlarında oluşturulan ve amacına göre kullanılan bir teknik yapıdır.

Örneğin tekstil ve konfeksiyonda vatka, tops, çile, yumak, masura, bobin, levent, dikiş makinesinde kullanılan iplik sarılı çeşitli yapılar, rulo halinde sarılmış kumaş ve kâğıt topları, farklı boyutlu kablo makaraları, elektronik ve elektroteknik alanlarında üretilen ve kullanılan tel sarılı çeşitli yapılar, bant sarılı film ve diğer amaçlı kasetler, yük kaldırma makinelerinde kullanılan halat sarılı yapılar gibi sarım yapıları mevcuttur.

Sarım yapısı kavramı tekstilin özünü içeren bir kavram olup tekstil teknolojisinde temel konular içerisinde yer almaktadır. Zira eğirme, dokuma ve örme üretimlerindeki teknolojik aşamaların başlangıcından sonuna kadar her aşamada malzeme değişikliği ile sarma-çözme ve çözme-sarma işlemleri yapılmaktadır. Bu işlemler ise, üretim aşamalarının yarı mamul veya hazır mamul halindeki ürünü olan, çeşitli özelliğe sahip sarım yapıları kullanılmakla gerçekleştirilir. Bu yapıların kalitesiz veya hatalı olması, onların sonraki aşamalarda kullanımını, üretimi veya hizmeti olumsuz derecede etkilemektedir.

Özellikle sarım yapısının; bobin boyama ve terbiye işlemlerinde boyanan ipliğin kalitesi, bu sırada oluşan iplik telefleri ve üretimin verimliliği üzerinde önemli derecede etkili olduğu görülmektedir. Gerek tekstil, gerekse diğer sanayi alanlarında sarılım malzemesi, sarılımı gerçekleştiren donanım, sarma koşulları ve sarım yapısının kullanım şartları değiştiğinde (ki, günümüzde bu değişim büyük bir hızla gerçekleşmektedir), sarım yapısının buna uygun olarak geliştirilerek kalitesinin iyileştirilmesi önem taşımaktadır. Bu yüzden sarım yapısı konusu üzerine daima araştırma ve geliştirme çalışmalarının devamlı biçimde gerçekleştirilmesinin önemli olduğu görülmektedir.

Çapraz bobinlerin sarılması için özel boyama patronları vardır. Bu patronların bir kısmı esnek, bir kısmı esnek değildir. Esnek olanlar çok çeken ipliklerin sarılmasında kullanılır. Ağırlığı 500–1500 gr arasında bulunan iplik, konik veya silindirik çapraz bobinlere sarılmaktadır.

Sargının her tarafının aynı sıklıkta olması ve bir partide boyanacak sargı büyüklüklerinin eşitliği önemlidir. Sargılar hazırlanırken, ipliklerin az veya çok çekeceği ve şişeceği de göz önüne alınarak çok sıkı olmamaları sağlanmalıdır.

Örneğin pamuk iplikleri gevşek bir gerilimle sarılır.

Rejenere selüloz liflerinde ise şişme daha fazla olacağından bunların iyice gevşek sarılmasına ve sargı kalınlığının da az olmasına dikkat edilmelidir.

Yün, su ve ısı ile esneme özelliği gösterdiğinden sıkı sarılabilir.

Sentetik ipliklerde ise sıcaklık nedeniyle çekme fazla olduğundan iplik ya önce çektirilir, sonra yeniden sarılıp boyanır ya da çekme sonucunda patronun küçülebilmesi ve fazla sıkışmaması için özel elastiki patronlara sarılabilir. Farklı sargı sıklıkları durumunda ise flotte sargının gevşek kısmından geçecek ve bu kısım koyu boyanacaktır. Çok sıkı sargılardan da flottenin geçişi zor olacaktır.

Sargılar yapıldıktan sonra aparata yerleştirmeden önce çapraz bobinlerin alt ve üstlerinden bastırılarak kavislendirilmesi sağlanır. İşlem; prensip olarak, bobin göbeğiyle eşit çaplı ve üzerine sıralı delikler açılmış metal tüplere bobinlerin oturtulması ile başlar. Metal tüpler flotte sirkülasyon sistemine bağlıdırlar ve tankın içindeki boyarmadde çözeltisi bobinlerin içerisinden hem içten-dışa hem de dıştan-içe sirküle edilebilir. Bobin halinde boyamada bütün boyama çubuklarına eşit boyda bobin yerleştirilmesi önemlidir.

İpliklerin bobinde boyama işlemine etki eden faktörler

• Boyanan ipliğin cinsi

• Kullanılan boyarmaddenin türü ve kalitesi

• Boyama işleminin parametreleri (boyama ortam şartları

• Boyama prosesi

• Boya çözeltisinin sıcaklığı

• Sirkülâsyon hızı

• Sirkülâsyon yöntemi

• Pompalama basıncı

• Boyama aparatının teknik parametreleri)

• Bobinlerin sarım yapısının kalitesi

• Patronun yüzey yapısı.

Boyama için kullanılan bobinlerin sarım yapısı boya çözeltisini sarımın her yerine eşit biçimde dağıtmasını sağlamalıdır. Bunun için boyamaya hazırlanan bobinlerin sarım yoğunluğu sert bobinlere göre daha az olmalıdır. Yapılmış araştırmalara göre bobinlerin sarım yoğunluğunun optimal değeri 0,33–0,37 gr/cm3 civarında bulunmuştur (Gordeyev ve Volkov 1974). Ancak yüksek basınç altında boyama rejimi uygulandığında bobinin sarım yoğunluğu 0, 39–0,40 gr/cm3 değerine kadar arttırılabilir. Bu yüzden boyama için hazırlanan bobinlerin sarım yapısının incelenmesi özellikle sarım yoğunluğunu etkileyen faktörlerin optimal değerlerinin belirlenmesi boyama açısından oldukça önemlidir.

Bobinin sarım yapısını belirleyen önemli özellikler;

• Sarılma sırasında ipliğin yükselme (sarma) açısı

• İplik dolamlarının sarımda çaprazlık açısı

• Sarım yapısının yoğunluğu (sarımın özgül ağırlığı)

• Sarılan ipliğin cinsi ve numarası

• Sarım tipi (hassas sarım, adi sarım)

• Sarım yapısının biçimi ve boyutları

Bobin boyama ve terbiye işlemleri sırasında boyama ve kurutma kalitesini etkileyen en önemli faktör bobinin sarım yoğunluğudur. Sarım yoğunluğu ipliğin cinsine, çaprazlık açısının değerine, sarılma esnasında ipliğin gerilimine ve iplik dolamlarının basıncına bağlı olarak değişmektedir. Sarım yoğunluğunu belirlemek için birçok yöntem ve cihaz bulunmaktadır. Yoğunluk, genelde doğrudan (direkt) ölçüm yoluyla, dolaylı ve teorik yöntemlerle tespit edilir.
Yazan %AM, %13 %389 %2018 %11:%Ağu in İplik Okunma 5261 defa

İplik

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Cuma, 20 Kasım 2020 13:21 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Çarşamba, 29 Haziran 2022 13:26; Cuma, 20 Kasım 2020 13:21 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 42472

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:22 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Cuma, 25 Şubat 2022 22:26; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:22 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 36864

...

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Cumartesi, 05 Aralık 2015 09:50 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Perşembe, 03 Mart 2022 23:36; Cumartesi, 05 Aralık 2015 09:50 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 35780

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Pazartesi, 10 Ekim 2016 17:54 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Pazartesi, 31 Ocak 2022 22:33; Pazartesi, 10 Ekim 2016 17:54 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 34195

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Cumartesi, 30 Eylül 2017 20:47 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Pazar, 14 Haziran 2020 15:40; Cumartesi, 30 Eylül 2017 20:47 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 33957

Konvansiyonel Ring iplik eğirme tekniği geniş bir kullanım alanına sahip olmasına karşın yüksek hızlara çıkılamaması üreticiler açısından önemli bir sorun olarak belirlenmiştir Bu durum ise yeni iplik eğirme yöntemlerinin araştırılmasına olumlu katkılar sağlamıştır.

Ring iplik eğirme sisteminin modifikasyonu ile geliştirilen;

Kompakt iplik eğirme sistemi

Sirospun ve Duospun iplik eğirme sistemleri,

Açık uç-rotor iplik eğirme sistemi,

Friksiyon iplik eğirme sistemi

Hava jetli iplik eğirme sistemi

Vorteks iplik eğirme sistemi

Bilinen ve sektörde sıklıkla kullanılan önemli yeni iplik üretim sistemleridir. Son yıllarda dönen hava prensibi ile iplik üretimi sağlayan vorteks ve hava jetli sistemler minimum maliyet, yüksek hız ve kaliteye ulaşabilme konusunda önemli avantajlar sağlamıştır.

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Çarşamba, 28 Ekim 2015 17:41 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Cumartesi, 05 Şubat 2022 13:02; Çarşamba, 28 Ekim 2015 17:41 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 31683

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:18 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Pazartesi, 31 Ocak 2022 14:13; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:18 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 29952

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Cuma, 11 Mart 2016 11:51 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Cuma, 04 Mart 2022 22:13; Cuma, 11 Mart 2016 11:51 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 28287

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:21 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Pazartesi, 31 Ocak 2022 20:30; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:21 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 27552

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Çarşamba, 23 Ocak 2019 22:20 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Çarşamba, 20 Şubat 2019 17:23; Çarşamba, 23 Ocak 2019 22:20 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 26568

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:25 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Pazar, 02 Ocak 2022 18:25; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:25 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 25384

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Çarşamba, 23 Ocak 2019 19:59 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Pazar, 04 Ağustos 2019 11:18; Çarşamba, 23 Ocak 2019 19:59 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 24877

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:14 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Cumartesi, 12 Mart 2022 14:48; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:14 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 24594

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Pazar, 04 Ağustos 2019 19:23 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Salı, 10 Ocak 2023 12:26; Pazar, 04 Ağustos 2019 19:23 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 24054

Rotor iplik makinelerinin otomasyona uygun olmaları, yüksek üretim hızları, iplik eğirme prosesinde bazı işlem kademelerinin elimine edilmesi, personel ve yer gereksiniminde önemli ölçüde azalma sağlaması gibi nedenlerle dünyada kullanımları giderek artış göstermektedir. Teknolojik gelişmelere paralel olarak kullanım alanları da genişlemektedir. Open-end iplikleri yaygın olarak örgü mamullerde, dokunmuş dış giyim, denim, iş kıyafetleri ve teknik kumaşlarda kullanım alanı bulmaktadır. Ring iplikçiliğine kıyasla 10 katına çıkan üretim hızları, azalan kopuşlar ve daha yüksek makina verimliliği sayesinde işletmelerde verimlilik artışı sağlamaktadır

Open-end iplik eğirme sisteminde amaç

Şerit halindeki lifleri önce tek tek hale getirmek, daha sonra bu lifleri tekrar bir araya toplayarak ucu açık olan (bükümsüz uç) ipliğe tutturarak liflerin büküm almasını sağlamaktır.

Şerit halindeki lifler şerit besleme kondenseri içerisinden geçirilerek şerit besleme silindirine gelir. Besleme silindiri yardımıyla şerit, yüksek hızda dönen (7.500 - 9.000 dev/dk) açma silindirine beslenir. Buradaki beslemenin hızı iplik numarası, rotor devri ve büküm sayısına göre değişir. Açma silindiri, besleme silindirinden tarama yolu ile aldığı lifleri dönüş yönünde çevirir. Bu çevirme esnasında lifler arasında kalan çepeller merkezkaç kuvvetinin etkisi ile açma silindirinin tarafından telef toplama bandına dökülerek merkezi bir atık deposunda toplanır. Rotorun yüksek dönüş hızı nedeni ile (50.000 d/dk - 160.000d/dk) lif iletim kanalında bir hava akımı oluşur. Lif iletim kanalı, açma silindirinden rotora doğru gittikçe daralan bir konik formundadır. Bu formu nedeni ile oluşan hava akımının hızı rotora doğru artmaktadır. Lifler, lif iletim kanalından hızlı bir şekilde geçerek, yüksek hızda dönen rotora ulaşır ve rotorun iç duvarına çarpar. Rotorun içinde oluşan savrulma kuvveti nedeni ile rotor iç duvarına çarpan lifler rotor yivinde bilezik şeklinde bir yapı oluşturur. Çıkış borusu ve düze içerisinden gelen açık uçlu (iç kısmı bükümsüz) iplik rotor içerisine ulaşır ve buradaki lifle temas ettiği anda rotorun dönüşü ile büküm almaya başlar. İplik, sarım bobini tarafından çekildikçe rotorun içine yeni lif beslenmeye devam edecek ve böylece kesiksiz bir çalışma başlayacaktır. Büküm verme elemanı ile sarım elemanının birbirinden ayrı olması yüksek çıkış hızlarına (200-250 m/dak’ya kadar) imkân sağlamaktadır. Oluşan iplik düze ve çıkış borusundan geçerek çekim miline gelir. İpliğin eğirme kutusundan çıkışı manşon ve çekim mili sayesinde olur. Kalite kontrolü yapılan iplik sarım tertibatı sayesinde bobinine sarılır. İpliğin sarıldığı bobin boyutları büyüktür ve bu ayrıca verimlilik sağlamaktadır. Makinenin çalışması esnasında oluşan iplik kopuşları ve yeni bobin bağlama işlemi makinenin her iki tarafında bulunan robotlarla gerçekleştirilir.

Open-end iplik eğirme prensibinde, kullanılan hammaddenin özellikleri önem sırası lif mukavemeti, lif inceliği, uzunluk/uniformite ve temizlik şeklinde sıralanmaktadır. Open-end iplik eğrilmesi sırasında, ring iplikler ile kıyaslandığında uzunluk daha geri planda kalmaktadır. Hatta OE rotor eğirmede daha kısa liflerle verimli çalışılır. Esas olan kesit alana daha fazla lif sığdırmaktır. Fakat OE Rotor için lif mukavemetini azaltan uygulamalardan kaçınmak gerekmektedir. Diğer bir noktada iplik hazırlama hattına toz emiciler ilave edilmelidir. İplik hazırlık aşamalarında tüm eğirme sistemleri için ortak amaç, lif paralelliği mümkün olduğu kadar artırarak temizleme işlemini ve lif yerleşimini gerçekleştirmektir. Farklı eğirme sistemlerinin önceliklerine göre malzemenin temizlenme aşamalarında dikkatli olmak gerekmektedir. Bu nedenle OE Rotor sisteminde makine parkını şu şekilde sıralamak mümkündür. Balya yolucu makine ile yan yana sıralanmış balyalardan küçük pamuk tutamları hava kanalına aktarılır. Lifler, sevk borusuna yerleştirilen metal dedektörünün içerisinden geçer. Metal dedektöründen geçen liflerde metal parçası tanımlarsa sevk borusu üzerindeki klape yön değiştirir. Metal dedektöründen sonra lifler kaba temizleyici makineye ulaşır. Sevk boruları ve hava akımı yardımıyla taşınan lifler, lif giriş kanalından geçerek makinenin açma ve temizleme tamburuna ulaşır. Böylelikle liflerin bir miktar açılması ve kabaca temizlemesi gerçekleştirilmiş olur. Daha sonra lifler yabancı madde ayırıcı cihazdan geçer. Yabancı maddelerin temizlemesi sonrası karıştırıcı makinede lifler harmanlanır. Karıştırıcı makine sonrası lifler tarağa ulaşmadan önce bir hassas temizleyici ve toz emilimi sağlayan makineden geçirilir. Tarak makinesi ve iki pasaj olarak cer makinesinden geçirilen lifler band halinde open-end iplik eğirme makinesinde eğrilmeye hazır hale gelmektedir.

Bu şartlar “olası en temiz” pamuğun satın alınması gerektiğinin altını çizmekte ve dahası yüksek temizleme ve toz uzaklaştırma etkisi olan iyi temizleme ekipmanın rotor iplikçilik için büyük bir yarar sağladığını göstermektedir. Sentetik ve selülozik esaslı yapay lifler genelde “temiz”, yani çepelden ve yabancı materyallerden (kaba lifler ve bobinleme kalıntıları dışında) arındırılmışken ham pamuk belirli bir miktarda organik ve organik olmayan, kalıntılar, tozlar ve bitki parçacıkları içerir. Bahsi geçen bu malzemelerin çoğunluğu eğirme hazırlık ve taraklama işlemleri esnasında uygun sayıda temizleme pozisyonunda efektif temizleme yapılarak uzaklaştırılabilir. Rotor iplik makineleri efektif olarak büyük çepel parçacıklarını ve ikincil lifleri temizlerken tozlar ve diğer daha küçük ikincil materyaller hava akımıyla rotora ulaşabilir ve rotor yivinde birikebilir. Dolayısıyla rotor iplikçiliğinde temiz hammadde ön koşuldur.

Rotor iplikçiliğinde lif uzunluğu ring iplikçiliğinde olduğu kadar baskın bir lif karakteri olarak karşımıza çıkmaması nedeniyle, geri dönüşüm liflerin rotor iplikçiliğinde önemli oranda kullanabilme imkânı doğmaktadır. Çünkü geri dönüşüm liflerin, yeniden açma işlemleri esnasında lif boyları kısalmakta, düzgünsüzlüşmekte ve kısa lif oranı artmaktadır. Bu sırada önemli bir lif mukavemet düşüşü görülmezken, lifler önceden temizlenmiş olduklarından ve yeniden işlem gördüklerinden temiz bir haldedirler. Böylelikle geri dönüşüm lifler ile rotor iplik eğirme sistemi arasında olumlu bir bağlantı söz konusudur. Özellikle kaba ve kalın ipliklerin üretiminde daha kısa dolayısıyla daha ucuz geri dönüşüm pamuk lifleri kullanılabilmektedir. Yüksek oranda kısa lif içeriğine (< 1˝/25.4 mm) sahip, kısa ve orta uzunlukta pamuk ve pamuk döküntüsünün, rotor eğirme prensibiyle başarılı bir şekilde eğrilebilmektedir. Kısa liflerden elde edilen iplikler genelde yüksek büküm katsayılarında eğrilmelidir. Ancak kısa liflerden elde edilen ipliklerin mukavemet ve düzgünsüzlük gibi fiziksel tekstil özellikleri, örneğin çok sayıda lif olmasının tüylendirme efektine olumlu etkileri bulunan tüylendirilmiş çarşaflık kumaşlarda olduğu gibi, nihai ürünlerde daha alt roller üstlenmektedir .

Dokuma ve örme materyalden geri kazanılmış malzeme veya lif döküntüleri, bu uygulama için özellikle uygun oldukları için, rotor iplik makinesinde kullanılabilmektedir. Ancak, düşük maliyetli bu hammaddelerin başarılı bir şekilde eğrilmesi için mutlak ön şart bu malzemelerin tek bir life kadar açılmış olmasıdır. Farklı imalatçılara ait değişik makineler bu işlem için uygundur. Ayırma işlemi kumaş ya da iplik kalıntılarının kesilip yırtılmasıyla başlayan birkaç aşamada gerçekleşir. Eğer bu işleme gerekli özen gösterilmezse en ufak kumaş ya da iplik kalıntısı rotora ulaştığında kopuşlara sebep olacaktır. Çok kaba iplikler söz konusu olduğunda kumaş ya da iplik kalıntıları kopuşlara sebep olmaz ama ipliğe dâhil olabilir ve kaçınılmaz olarak iplikte kalın yer olarak gözükürler. Ancak iplik kalitesinin lif boyundaki kısalmayla azaldığı unutulmamalıdır ve bu özellikle iplik mukavemetini ve sık rastlanan hataların sayılarını (ince yer, kalın yer ve neps) etkilemektedir. Dolayısıyla pamuk döküntülerinden ipliklerin belirli uygulama alanlarında kullanılmak üzere üretilmesi gerekmektedir.

Ayrıntılar: Kategori: İplik; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:23 tarihinde oluşturuldu; Son Güncelleme: Perşembe, 06 Ocak 2022 13:45; Çarşamba, 02 Eylül 2015 14:23 tarihinde yayınlandı.; Gösterim: 23301

derstekstil

Yönlendirme görünümü arama

Yönlendirme

Arama

İplik

Diğer Makaleler...