liflerin sınıflandırılması
  • Liflerin sınıflandırılması
     
     
     
     
    1-DOĞAL LİFLER
     
    A-Bitkisel Lifler
     
    1-Tohum Lifleri : Pamuk. v.b
     
     
    2-Sak ( Gövde ) Lifleri : Keten,Kenevir. v.b
     
     
    3-Yaprak Lifleri : Sisal,abaka.b
     
     
    4-Meyve Lifleri : Kapok,Hindistan cevizi.v.b
     
     
    B-Hayvansal Lifler
     
     
    1-Deri Lifleri 
     
     
    a-Yün ( Koyun ) Lifleri
     
     
    b-Spesiyal Lifler
     
     
       * Keçi soyuna ait hayvanlardan elde edilenler : Tiftik, Kaşmir.v.b
     
     
       *Deve soyuna ait hayvanlardan elde edilenler : Deve, Alpaka.v.b
     
     
       *Tavşan soyuna ait hayvanlarda elde edilenler : Angora.v.b
     
     
    2-Salgı Lifleri :
     
       a-İpek
     
     
       b-Yabani İpek
     
     
       c-Diğerleri 
     
     
    c-Kıllar : At Kılı .v.b
     
     
    C-Madensel Lifler:
     
     
    a-Asbest
     
     
    2-KİMYASAL ( YAPAY ) LİFLER
     
     
    A-Rejenere Lifler
     
     
    1-Selüloz Esaslı  Rejenere Lifler
     
    a-Viskoz Lifleri
     
    b-Selüloz Nitrat Lifleri
     
    c-Bakır Amonyum Lifleri
     
    d-Selüloz Asetat Lifleri
     
       * Sekonder Selüloz Lifleri
     
       * Triasetat Lifleri
     
    2-Protein Esaslı Rejenere Lifler  
     
    a-Hayvansal Esaslı  Rejenere Lifler: ( Kazein Lifleri )
     
    b-Bitkisel saslı Rejenere Lifler : (Mısır,Yer Fıstığı )
     
    3-Madensel Rejenere Lifler
     
    a-Cam Lifleri
     
    b-Seramik Lifleri
     
    c-Diğerleri
     
    4-Diğer Rejenere Lifler
     
    a-Aljinat Lifleri
     
    b-Kauçuk Lifleri
     
    c-Diğerleri
     
    B-Sentetik Lifler
     
    1-Poliamid Lifleri
     
    a-Naylon 6.6 Lifleri
     
    b-Naylon 6 Lifleri
     
    c-Naylon 11 Lifleri
     
    d-Naylon 6.10 Lifleri
     
    e-Aromatik Polyamid Lifleri
     
    f-Diğerleri
     
    2-Poliester Lifleri
     
    a-Polietilen Teraftalat ( PET ) Lifleri
     
    b-Poli 1.4 Siklohezilen dimetil Teraftalat ( PCDT ) Lifleri
     
    3-Polivinil Türevi Lifler
     
    a-Poliakrilonitril Lifleri : Akrilik Lifler,Modakrilik Lifler
     
     b-Polivinilklorit ( PVC ) Lifleri
     
    c-Polivinildenklorit Lifleri
     
    d-Polivinildendinitlil Lifleri
     
    e-Polivinilalkol Lifleri ( PVA )
     
    f-Polistren Lifleri
     
    g-Diğerleri
     
    4-Poliolefin Lifleri
     
    a-polipropilen Lifleri
     
     
    b-Polietilen Lifleri
     
    5-Poliüratan Lifleri
     
    6-Diğer Sentetik Lifler
     
    a-Poliürea Lifleri
     
    b-Polibenzininidezol Lifleri
     
     
     
     
     
     
     
     lifkim02
     

    ELYAFLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ

     

     Pamuk Elyafı
     

    Pamuk bitkisinin kozasından elde edilir. Pamuk bitkisi çalı türü bir bitkidir, uzun ömürlüdür, şartları uygun olduğunda yıllarca çiçek ve koza verebilir.

    Pamuk bitkisi çok eski çağlardan beri bilinir. Öyleki Peru’da da M.Ö. 2500 yılına ait dokunmuş pamuk kumaş parçaları bulunmuştur. Pamuk bitkisi ilk olarak Hindistan’da

    Harappa uygarlığı döneminde yetiştirilmiş, sonra Mezopotamya ve daha sonra da Mısırda görülmüştür. Anadolu’ya ise 1. yy da Hindistan’dan getirilmiştir. Günümüzde en çok Türkî Cumhuriyetleri, Çin, ABD’de yetişir. Türkiye’de de Ege, Çukurova’da ve GAP Bölgesinde yetişmektedir. Dünya pamuk üretiminin yaklaşık % 2 si Türkiye’de yetişmektedir.

    Kozasından çıkartılan pamuğun yapısında %88-96 selüloz bulunur. Pamuk çeşitli işlemlerden geçirilerek saf selüloz iplik haline dönüştürülür.

    Pamuk elyaf dayanıklı, nem çekici, boyamaya elverişlidir. Isıya, neme dayanımı iyidir. Bilinen en eski elyaf olması nedeniyle de önem taşır. Pamuk bitkisinden kozalardan elverişli lifler ayrıldıktan sonra tohumlar üzerindeki kısa lifler, linter pamuğu olarak bilinir, koltuk- yatak-yastık dolgu maddesi olarak ve ayrıcayapay ipek yapımında kullanılır.

     

    Organik Pamuk Elyafı

     

    Yeni nesil bir elyaftır. Daha doğrusu pamuk yetiştiriciliğin özüne dönüşüdür. Pamuğa olan talep artışı nedeni ile tarlalarda gübre kullanılmaya başlanmış ve kullanımda sürekli artış gözlenmiştir. Özel bölgelerde gübresiz tarlalarda yetiştirilen pamuktan, terbiye işlemi sınırlandırılmış, ekolojik yasaklamalara uygun boyarmadde seçilerek elde edilen elyaftır.

    Böylece insana ve doğaya zararlı etkenler ortadan kalkmış veya minimuma inmiştir.

     

    Keten Elyafı

     

    Keten elyaf, keten bitkisi saplarından elde edilir, lifleri 20-50 mm kadardır. Saplar ıslatılıp yumuşatılır. Odunsu hücreler ve bunları bir arada tutan pektim ayrılır ve lifli doku elde edilir, birbirine paralel dizilir, eğrilir, iplik haline getirilir.

    Alkaliye pamuktan daha dayanıklıdır. Pamuk gibi pişirme – ağartma yapılır. Ağartma derecesine göre beyazdan kreme renkler elde edilir.

    Boyanabilir, tüysüz olduğundan daha geç kirlenir. Güneş ışını ve kaynar su etkilemez.

    Ketenin serin tutma özelliği üstündür. Çabuk buruşur olması ise bir dezavantajıdır.

     

    Kenevir Elyafı

     

    Orta Asya ve Avrupa kökenli kenevir bitkisi saplarından elde edilir. Lif uzunluğu 90-180 mm’dir. Taze sürgünleri, tohumları ve çiçekleri esrar yapımında kullanılır, bu nedenle ülkemizde yetiştirilmesi izne tabidir. Ketene benzer ama elyafı sert ve kabadır. Neme dayanıklıdır. Ketenden daha sağlamdır. Halat, çuval gibi kaba ve dayanıklılık gerektiren üretimlerde kullanılır. İtalya’da diğer elyaflarla eğrilip giyim eşyası üretiminde kullanılmaktadır.

     

    RAMİ

     

    Çin, Hindistan ve Amerika’da yetişen bir bitkiden elde edilen ipek parlaklığında bir elyaftır. Germe direnci yüksek, ketenden % 25 daha sağlam ama esnek değildir.Yangın hortumu,balık ağı,sicim, kağıt para üretiminde kullanılır.

     

    Jüt Elyafı

     

    İlk Hindistan’da yetişen sonra Avrupa, Çin ve Japonya’da görülen bir bitkinin 2,5-4,5 mm liflerinden keten ve kenevir gibi üretilir. Onlar kadar sağlam değil ama ucuzdur. Çuval, çanta, paspas, sicim, balya bezi, Hindistan ve Pakistan’da kullanılan yerli battaniye, muşamba alt dokuması gibi ürünlerde kullanılır.

     

    Yün Elyafı

     

    Yün keratin denilen özel bir proteinden meydana gelmiştir. Mono ve di kombinasyonları değişen amino grup karboksilik asitlerdir. Yündeki keratin yapısı, hayvanın ırkına, beslenmesine ve çevre koşullarına bağlı olarak değişir. İngiliz Hampshire’da % 60, Avustralya merinosunda %40-45 keratin bulunur. İşlenmemiş yünde %30-70 arası safsızlık vardır. Diğer proteinlerden farklı olarak yün proteinleri suda hiç çözünmezler. Nem çekme özellikleri yüksektir. Alkaliye dayanıksızdır. Seyreltik asitlerle kaynatıldığında hidrolize olurlar. Boyamaya uygundurlar.

     

    Kaşmir Elyafı

     

    Çin, Hindistan, İran ve Tibet’te yetiştirilen Kaşmir Keçisi kıllarından elde edilir. İplik yapımında keçinin uzun kaba dış gömlek değil ince yumuşak iç gömlek kılları kullanılır. Elde edilen lifler son derece ince ve yumuşaktır. Kaliteli palto, kaban, şal üretiminde kullanılır.

     

    Moher Elyafı

     

    Türkiye, Güney Amerika ve ABD’de yaşayan Türkiye’de Ankara Keçisi olarak bilinen keçinin kılından elde edilir. Elyafı çok dayanıklıdır. Yünle karıştırılarak dayanıklı, üstün kalite kumaş üretilir.

     

    Angora Elyafı

     

    Tavşan tüyünden elde edilen elyaf türüdür. Çok yumuşak, çok pahalı elyaftır. Yün ile eğrilerek karıştırılır ve kumaş elde edilir.

     

    İpek Elyafı

     

    İpek hayvan salgısından elde edilen hayvansal elyaf türüdür. İpeğin M.Ö. 2600 yıllarından beri üretilmekte olduğu bilinir. İpek böceğinin salgısından elde edilir. Salgı koza içinde birikir. Koza, tırtılın KRİZALİT halinde iken kendini korumak amaçlı oluşturduğu bir kılıftır.

    İpek böceği tüm kozayı durmaksızın doldurur. Bir kozada 1000-2700 m kesiksiz ipek vardır. Her 1000 kozadan yaklaşık 100 g kadar faydalı ipek iplik elde edilir.

     

    İpek derişik asitlerde çözünür. Soğuk derişik alkalide kısa sürede etkilenmez. Isı ile ve uzun süre ışıkta kalırsa bozunur. İpek iplik kalitesine göre değişik şekilde isimlendirilir. Ham İpek- İki veya daha fazla ipek ipliğinin birlikte sarılmış ve hafif büklüm verilmiş şekli

    İbrişim- Düşük kaliteli kozalardan yapılır.

    Eğirme İpliği Hasar görmüş kozalardan yapılır.. Kopuk iplikler taranarak paralel demetler haline getirilir.

    Organize – En iyi kozalardan yapılır.

     

    Viskoz İpeği-Rayon

     

    Floş olarak da bilinir. Başlıca kayın olmak üzere odun selülozu ve beraberinde pamuk atığı, linter pamuğu kullanılarak üretilir. %90-94 saflıkta elde edilen selüloz, kostik ile alkali selüloza dönüşür. Bir dizi işlemden sonra çok parlak elyaf elde edilir. İpeğe benzer, yumuşak ve dökümlüdür, tüylenmez.

     

    Vision Elyafı

     

     

    Kayın ağacından üretilir. Üretim sonrası selüloz yapısı değişmemiştir. Pamuğa benzer. Nem alma özelliği pamuktan üstündür. Ama kuru dayanımı düşük, yaş dayanımı zayıftır.

    Boyanmaya çok uygundur. Elde edilen kumaş zarif ve rahattır. Tişört, elbise, çamaşır üretiminde kullanılır. Ştapel denilen kısa kesilmiş elyaf (kesikli elyaf), yün ve pamuk gibi taranıp eğrilerek viskon elyaf elde edilir.

     

    Tensel Elyafı- Liyosel Elyafı

     

    Okaliptüs ağacından üretilen bir rejenere selüloz ürünüdür. Yaş dayanımı çok iyi, nem emme özelliği ve mekanik basınca dayanımı yüksektir. Giyim eşyası üretiminde kullanılır.

     

    Bambu Elyafı

     

    Bambu ağacından elde edilir. Yeni nesil bir elyaf türüdür. Doğal anti -bakteriyel özellik gösterir. UV kırıcıdır. Üretimi Viskona benzer. Yüksek yaş dayanımı vardır. Merserize gerektirmeden parlak görünüme sahiptir. Elastiktir. İpek ve kaşmir gibi yumuşaktır. Havlu, çamaşır ve çorap üretiminde kullanılır.

     

    Modal Elyafı

     

    Kayın ağacından üretilir. Yaş –kuru mukavemeti yüksek, esnek ve yumuşaktır. Terbiye işlemi pamuğa benzer. Doğal beyazlık gösterir. Merserize gerekmeden parlaklığı vardır.

     

    Asetat İpeği

     

    Pamuk atıklarının ve Odun hamurunun asitlenmesi ile elde edilir. Kaliteli ve pahalı bir ipek türüdür.

     

    Bakır İpeği

     

    Odun Selülozu, bakır karbonat, amonyak yada kostik ile bekletilip çökeltilir sonra sülfürik asit banyosunda bakır uzaklaştırılır. Doğal ipeğe benzer yapıda bir elyaftı Ama suya ve kimyasallara dayanımı zayıftır.

     

    Kazein Elyafı

     

    Yeni nesil elyaflardandır. Doğal ve sentetik elyaf özelliklerini birlikte taşır.Süt kaymağından elde edilir.Süt kaymağı asitte çöktürülür, süzülür. Çöküntü kostik ile çözünür, sıcak püskürtülerek iplik haline getirilir. Deri ile uyumludur. 18 amino asit gurubu içerir, cildi besleyici özelliği vardır. Fötr şapka üretiminde kullanılır.

     

    Nano süt protein elyafı

     

    Yeni nesil elyaftır. Negatif iyon yüklüdür. İyon çektiğinden solunan hava kalitesini iyileştirir. Kan dolaşımını geliştirir. Antibakteriyel, steril, dayanıklıdır.

     

    Zein Elyafı

     

    Yeni nesi elyaftır. Mısır unu izopropil alkol ile çözülür, zein proteini elde edilir. Yağı alınmış pamuk çekirdeği unu ile işlem görerek elyaf haline getirilir.

     

    Alginat Elyafı

     

    Yeni nesil elyaftır. Deniz yosunlarından elde edilir. Alginik asitin yapısı selüloza benzer. Boyanabilir. Isıya dayanır, Yanmaz kumaş yapımında kullanılır. Alkaliye dayanımı yoktur. Bu özelliği dantel ve ince- fantezi kumaş üretiminde kullanılır.

    - Alginat kumaş üzerine pamuk ile desen işlenir. Sonra alginat kısım alkalide çözülür ve geriye dantel görünüm kalır.

    - İnce yün ya da pamuk iplik alginat iplikle beraber sarılır, kopma yaşanmadan dokunur.

    Sonra kumaş alkalide çözünür. Böylece Alginat uzaklaştığından çok ince bir dokuma elde edilir.

     

    Soya Selülozu

     

    20. yüzyıl buluşu bir yeni nesil elyaftır. Maliyeti ucuz, görünümde ipek/ kaşmiri andırır. Ama dayanım yönünden sentetik elyafa benzer. Vücudun nem ve ısısını dengeler. Antibakteriyel ve UV koruyucudur. Yara tedavi edicidir.

     

    Polyester Elyafı

     

    Dikarboksilit asitlerin(tetraftalik asit) dioller (glikoller) ile polikondensasyon ürünüdür.

    Elyaf 200Oc ısıya dayanır. Mukavemeti yüksektir. Kolay kopmaz. Fenoller dışındaki kimyasallara, neme, bakterilere dayanıklıdır. Pişirmeye uygun değildir. Asitlere dayanıklıdır. Alkalide sabunlaşma tepkimesi verebilir. Ama pamuk/ polyester karışımları az hasarla merserize edilebilir. Yün/ polyester karışımları ütü gerektirmez özelliktedir. Nemden etkilenmez. Polyester elyaf haşıllanırken kazein/ parafin kullanılır.

     

    Modifiye Polyester Elyafı - kodal, vestan Elyafı

     

    Üretiminde tetraftalik asit ile glikol yerine hidroksimetil siklohekzanol kondense olmuştur.

    Asit ve bazlara dayanıklı bir ürün oluşur. Sodyum klorit ile ağartma yapılabilir.

     

    Anyonik Modifiye Polyester Elyafı

     

    Ateşe ve yanmaya dayanıklı ( 150oC kadar ısıya dayanır) , bazik boyalarla boyanabilen elyaf.

     

    Mineral Elyaf

     

    Polyestere gümüş, jadeit gibi doğal mineraller eklenerek elde edilir. Antibakteriyel, mantar önleyici, koku giderici, antistatik, geç tutuşur, antiseptik, az buruşur, daha az tüylenme özelliklerine sahiptir. Kolay temizlenir. Sporcuların tercihidir.

     

    Poliamid Elyafı

     

    Amino karboksilik asitler veya bunların laktamlarının polikondensasyonu sonucu elde edilir.

    Asit amid gurupları içermesi açısından protein elyaflara benzer.

    Poliamid 66; naylon 66 ya da sadece naylon olarak isimlendirilir. Kaprolaktamdan elde edile elyafa poliamid 6, naylon 6 yada perlon denilir.

    Alkaliye dayanıklı olduğundan endüstride filtre bezi olarak kullanılır. Hava ve ışığa duyarlıdır.

    Çürümeye, bakterilere haşerata dayanıklı olduğunda, çadır bezi, araba örtüsü, balık ağı yapımında kullanılır. Yüksek ısıda aside dayanıksızdır. Perokside duyarlıdır, bu nedenle poliamidden yapılan beyaz çama şırların yıkanmasında aktif oksijenli deterjan kullanmamaya dikkat edilmelidir. Suyu çok az çeker, sonucunda çabuk kurur. Bu özelliğinden dolayı mayo ve yağmurluk yapımında kullanılır. Diğer elyaflarla karıştırılarak daha sağlam olması sağlanır.

     

    Diğer poliamid çeşitleri:

     

    Naylon 11 – Hint yağından üretilir. Oldukça ucuzdur ama erime derecesi düşüktür.

     

    Naylon 13 – Koza yağından (erüsik asit) üretilir

     

    Naylon 1313- Erüsik asitin ozonlanmış halinden üretilir.

     

    POLİÜRETAN ELYAF – Elastan elyaf

     

    Lycra, Lastex, Uralow, Opelon,

     

    Bir poliüre kopolimeridir. Diazosiyanata daiminler katılarak elde edilir. 240 oC ısıya dayanır. Esas adı, İngilizcede kelime anlamı genişletilebilir olan SPANDEX elyaftır. Esnektir. Kopma, yırtılma direnci yüksektir. Boyu % 500-800 uzatılabilir, baskı kaldırılınca bozulmadan tekrar aynı uzunluğa gelir. Eritilip tekrar soğutulduğunda bozulmaz. Yalıtım ceketleri, vana ceketleri,poliüretan kaplı cam elyaf gibi endüstride kullanımı vardır.

     

    Nomex Elyafı

     

    Metafenilin diamin ve izoftalik asitin polikondensasyon ürünüdür. Organik çözücülerde ve fenolde çözünmez. Alkaliye seyreltik asitlere dayanır. Isıya dayanımı çok yüksektir. Bu özelliklerinden dolayı, ütü masası kaplama bezi, orduya özel giysi, sıcak gaz filtresi yapımında kullanılır.

     

    Polipropilen Elyafı

     

    Propilen polimerizasyon ürünüdür. Yoğunluğu tüm elyaflar arasında en düşük olanıdır. Yaş ve kuru dayanımı çok iyidir. Boyamaya elverişli değildir. Elyaf üretim aşamasında eriyik halde iken renklendirilir. Halı, örtü, iç ve dış giyim, dolgu maddesi olarak kullanılır.

    Polietilen elyaf, Polietilen plimerize ürünüdür fakat tekstilde kullanımı yoktur. Filtre bezi, yüzen halat, balık ağı yapımına uygundur.

     

    Polivinil Alkol Elyaf

     

    Polivinil asetatın sabunlaştırılması sonucu elde edilir. Aldehit yada ketonlarla reksiyona sokulup sertleştirilir. Boyamaya elverişlidir. Nem çekicidir. Sertleştirilmemiş hali suda çözünür olduğundan cerrahi dikiş ipliği( kendiliğinden eriyen cerrahi dikiş ipliği) yapımında kullanılır. Yün, pamuk ve diğer yapay elyaflara karıştırılarak tekstilde kullanılır.

     

    Polivinil Klorür Elyaf

     

    - Movil, Envilon, Talon

     

    Vinil klorür polimerizasyonu ile elde edilir. Bu polimer ancak yüksek kaynama dereceli çözücülerde çözünebilir olmasından kullanılabilir değildir. Klorlama sonucu çözünür hale getirilir.

     

    Pe-Ce elyaf

     

    Fazla klorlama ile elde edilen PVC elyafa denir. ( % 65 klor içerir). Elyaf renksizdir. Sodyum klorit ile ağartılır. Termoplastiktir, 80 oC üstünde yumuşar. Aside ve alkaliye dayanımı iyidir, bu özelliğinden dolayı koruyucu iş elbisesi ve filtre bezi yapımında kullanılır. Çürümeye dayanıklı olduğundan Pe-Ce elyaftan balıkçı malzemesi, yelken bezi, çadır bezi, tente, oto örtüsü üretilir. Elyaf yorgan yapımında dolgu malzemesidir. Diğer elyaflarla karıştırılıp, elbise, çamaşır üretilminde kullanılır.

     

    Polivinilden Klorür Elyaf

     

    - Saran, Velon, Harlan

     

    Viniliden klorürün polimerizasyon ürünüdür. Suya, kimyasallara dayanıklı ama ısıya dayanıksızdır. 65 oC sıcaklıkta çeker, 90-120 oC de yumuşar. Hidrofobtur, bu nedenle boyamaya uygun değildir. Çok ucuz bir elyaftır. Güneşe, biyolojik etkenlere, asit-baza dayanıklıdır, bu nedenle oto döşemelik, perde, cibinlik tente, filtre bezi endüstriyel hortum yapımına uygundur.

     

    Akrilik Elyaf

     

    Yapay elyaflar arasında yüne en çok benzeyen elyaftır. Yapısında en az % 85 akrilonitril içeren elyafa akrilik elyaf denilir. % 100 akrilonitril polimeri olanı sert, kırılgandır, boyanması zordur. Kullanılır hale gelebilmesi için modifiye edilir. Akrilonitril ve bir komonomerin polimer ürünü yapılır. Poliakrilonitril elyaf (PAN ) değişik polimer oranlarında farklı amaçlara uygun özelliklerde üretilir. Sportif giysiler, giysi, kostüm, perdelik, döşemelik yapımında kullanılır.

     

    Pan Elyafı

     

    Akrilonitril polimerize ürününün modifiye halidir.

     

    -Anyonik modifiye PAN; Akrilonitrilin sulu çözeltisi peroksit sülfat/ sülfit tiyosülfat aktivatörlüğünde polimerize edilir. Yapı anyonik özellik kazanır, böylelikle katyonik boyarmaddelerle boyanabilir hale gelir.

     

    Katyonik modifiye PAN; Polimerleşme esnasında vinil pridin veya vinil pirazin gibi azot içeren maddeler katılarak kopolimer elde edilir. Polimer katyonik yapısından dolayı anyonik boyalarla boyanabilir. Görünümü ipeksidir, yumuşaktır, ısı yalıtımı sağlar

     

    PAN vinil klorür, viniliden klorür, vinil asetat gibi noniyonik maddelerle kopolimer yapılarak da modifiye edilebilir.

     

    4 guruba ayrılan PAN Elyaf ticari isimleri aşağıdaki gibidir.

     

    1. Anyonik ….. Dolan, Dalon, ,Orlon 42, Zebran 200,Acrylan C3, Acribel, Crylor S

     

    2. Katyonik… Vinil piridin veya klorür kopolimeri …. Acrilan C, Orlon 28 /44

     

    3. Noniyonik… Vinil klorür/ viniliden klorür kopolimeri… Dynel, Verel, Zefran 100, Tekian

     

    4. Noniyonik… metakrilat/ metil metakrilat kopolimeri Crylor H, Verel

     

     

     

    Yazan %PM, %11 %716 %2017 %19:%Şub in Tekstil Lifleri Okunma 6818 defa

Liflerin sınıflandırılması

?<