Yünlü Mamüllerde Ön Terbiye İşlemi Dinkleme
- Ayrıntılar
- Üst Kategori: ROOT
- Kategori: Boya-Apre
- Salı, 29 Ocak 2019 22:26 tarihinde oluşturuldu
- Son Güncelleme: Çarşamba, 02 Şubat 2022 17:38
- Salı, 29 Ocak 2019 22:26 tarihinde yayınlandı.
- Gösterim: 4980
- Ön Terbiye İşlemi-Dinkleme ( Yünlü Mamüllerde ) Yazan Faik KeserYazan %PM, %08 %500 %2016 %14:%May in Boya-Apre Okunma 5655 defa
Yün lifinden mamul kumaşların çeşitli özelliklerde olması istenir. Kumaşa bu özellikleri kazandırırken yün lifinin fiziksel yapısından da faydalanırız.
Yünlü kumaşlar çoğu zaman yumuşak, dolgun ve ısı geçirgenliği az olarak kullanılır.
Bu tür kumaşlar kışın palto, manto, kaban ve ceket olarak giyilir. Bu özellikleri kazandırmak istediğimiz yünlü kumaşlara uygulanan en önemli işlem dinklemedir.
Yün lifinin yüzeyinde bulunan örtü hücreleri, pul tabakası dediğimiz balık sırtındaki pullara benzeyen bir yapıdadır.
Bu yapıdaki lifler, birbirlerine temas ettiklerinde yüzey tutunmasını artırarak liflerin birbirini kuvvetle tutmasını sağlar.
Dinkleme işlemi sırasında kumaşın eninden ve boyundan hareket ve basınç vererek lifleri birbirlerine doğru iteriz.
Lifler yukarıda belirttiğimiz özelliklerinden dolayı birbirlerine tutunup daha tok, daha sıkı bir yapı oluşturur.
Elde etmek istediğimiz kumaş yapısına göre dinklemenin çeşidini ve süresini belirleriz. Bu belirlemeyi dinkleme yüzdesi olarak ifade ederiz.
Dinklemeye Etki Eden Faktörler
Dinkleme işlemi birçok faktörün hesaplı ve düzenli bir şekilde birleştirilmesi ile amacına ulaşır.
Düzensiz ve hesapsız yapıldığında yünü keçeleştirmiş oluruz.
Yün lifi:
Kıvrımlı, ince ve uzun lifler kısa, kalın liflere oranla daha çok keçeleşme özelliği gösterir.
Ayrıca ince, uzun liflerle narin ve dökümlü kumaşlar elde edebilmek de mümkündür.
Pul tabakası bozulmuş yünlerin keçeleşme kabiliyetleri azaldığı için bu yünlerden mamul kumaşların dinklenmesi de istenildiği ölçüde yapılamaz.
Kaliteli bir kumaş ve iyi bir dinkleme için yün lifinin fiziksel yapısı, esnekliği önemlidir.
pH:
Yün lifinin keçeleşme özelliğinin en belirgin olduğu pH aralığı 4,5 – 9’dur.
Bu pH aralığında yün lifinin kontrollü bir şekilde dinklenebilmesi kolaydır.
pH 4’ün altında ve 10’un üzerinde dinkleme istendiği şekilde olmayacağı gibi yün lifinin zarar görmesi de söz konusudur.
Nem:
Dinklemenin istenildiği şekilde gerçekleşebilmesi için yün lifinin kısmen şişmiş ve liflerin birbiri arasında hareketinin kolaylaşmış olması gerekir.
Yün lifine emdireceğimiz bir miktar flotte lifin şişmesine ve hareket kabiliyetinin artmasına yardımcı olur.
Kumaş ağırlığının % 80–100’ü kadar flotte emdirilmiş yün kumaş daha düzgün ve amaca uygun dinklenir.
Suyun az olması pul tabakasının zarar görmesine neden olur, fazla olması ise kayganlığı aşırı artırıp pul tabakasının da yüzeyini kapladığı için dinkleme etkisini azaltır.
Sıcaklık:
Yünün keçeleşmesine etki eden en önemli faktörlerden biri sıcaklıktır.
Dinkleme Çeşitleri
Dinkleme işlemi birçok aşamada yapılabilir. Kumaş ham hâldeyken kumaştaki kirliliğin giderilmesi amacıyla yapılan yıkama işlemi, hem dinkleme sırasında kullanılacak kimyasal maddelerin temizleme etkisinden faydalanmak hem de kumaşı daha sonraki işlemlerde örgüleri sıklaşmış, gerginliklerinden arınmış hâle getirmek için yapılabilir.
Bu tür dinklemelerde genellikle bazik dinkleme tercih edilir.
Kumaş, karbonize işleminden geçtikten sonra kömürleşmiş bitkisel artıkların dökülmesi amacıyla dink makinesinden geçirilir.
Burada amaç dinkleme olmamakla beraber kısmen dinkleme de yapılmış olur.
Son olarak yıkanmış ve birçok işlem görmüş kumaşa istenilen sıklık ve tuşeyi verebilmek için dinkleme işlemi yapılır.
Burada amaç kumaşın boyutunu ve tutumunu istenen hâle getirmektir.
Dinkleme işlemi dink ortamı dikkate alınarak sınıflandırıldığında bazik, asidik ve nötr dinkleme olarak sınıflandırılabilir.
Asidik Dinkleme
Asidik dinkleme melanjlı ve boyalı kumaşlarda boya kusma ihtimalinin fazla olduğu, hızlı dinkleme etkisi istenildiği hâllerde ve dinklenmesi zor olan mamullerde tercih edilen dinkleme çeşididir.
pH değeri düştükçe dinkleme etkisinin arttığı bilinmektedir.
pH 4,5- 2 aralığında etkili bir dinkleme söz konusudur.
Ancak asitlik değeri arttıkça elyaf yüzeyinin yıpranma riski de arttığı için asidik dinklemelerde pH’ın 2’ye kadar düşmemesinde fayda vardır.
Asidik dinklemede kumaş tuşesi daha sert ve pul tabakası kısmen zarar görmüş olur.
Bu nedenle asidik dinkleme yaygınlaşamamıştır ancak yine de bazı kumaşlara uygulanmaktadır.
Asidik dinklemede pH genellikle sülfürik asit ile ayarlanır. pH 2- 4 olacak şekilde sülfürik asit kumaşa emdirildikten sonra 15- 20 dakika dinkleme yapılarak kontrol edilir.
İstenilen sonuç alınana kadar dinkleme devam edilir.
Yüksek asit konsantrasyonu ve hareketin meydana getirdiği sıcaklık, ıslak kumaşla başlanmış olan dinkleme işleminde kumaşta kurumalara neden olabilir.
Kumaşın fazla kuruması hem dinkleme etkisini azaltır hem de kumaşın zarar görme ihtimalini artırır.
Bu nedenle kumaş fazla kurursa bir miktar su ilave edilerek kumaş tekrar ıslak hâle getirilmelidir.
Dinkleme işlemi bittikten sonra kumaş soda çözeltisinden geçirilerek nötrleştirilir.
Bazik Dinkleme
Ham, yıkanmış ve boyanmış kumaşlarda yaygın olarak uygulanan dinkleme çeşididir.
Dinkleme esnasında kullanılan sabun ve soda aynı zamanda kirli kumaşların temizlenmesini de destekler.
Bazik dinkleme sonrasında kumaş daha dolgun ve yumuşaktır.
İnce, kıvrımlı ve kaliteli liflerin dinklenmesi sırasında soda ilavesine gerek duyulmaz.
Yağlı ve kirli kumaşların dinklenmesinde soda ilavesi yağların da sabunlaşmasını sağladığı için gereklidir.
Dinkleme etkisinin pH 10’a kadar oldukça iyi olduğu gözlenir. pH 10’un üzerine çıkılmamalıdır.
Ayrıca dinkleme işleminden önce flottenin emdirildiği süreçte iyi bir ıslatıcı kullanmak dinklemenin düzgün yapılmasına yardımcı olur.
Flottede kullanılacak soda ve sabun miktarları şöyledir:
10- 20 g/Ɩ soda
% 2- 10 sabun
Bu flottede emdirilmiş olan kumaş suyunun fazlası alınmış (ıslak veya nemli) bir hâlde dinkleme yapılır.
Dinkleme esnasında sıcaklık, hareket ve pH etkisiyle yükselecektir.
Ortamın sıcaklığı 40- 50 °C’yi geçmemelidir.
Sıcaklığın artması hâlinde makine kapakları açılarak soğutma yapılmalıdır.
Aksi takdirde alkalinin var olduğu ortamda sıcaklık ve hareket nedeniyle yün elyafı zarar görür.
Yün ile çalışırken hiç unutulmaması gereken önemli özellik, yün elyafının canlı olmasıdır. Uğrayacağı hasarları telafi etmek mümkün olmaz.
Nötr Dinkleme
Yün lifinin keçeleşme özelliği nötr ortamda düşük olduğundan iyi bir dinkleme sağlanamaz.
Ancak hafif dinklenmesi istenen kumaşlarda nötr dinkleme yapılabilir.
Özellikle kamgarn ve jarse gibi triko kumaşların tutumlarındaki sertliği azaltmak amacıyla nötr dinkleme tercih edilebilir.
Boyalı kumaşlarda, kullanılan yün lifinin yaş haslığı düşük ise dinkleme esnasında boya kusması meydana gelir.
Nötr dinklemede boya kusması en az olduğundan bu tür kumaşlar için tercih edilebilir.
Nötr dinkleme ile elde edilen dinkleme etkisi yıkama sonrası elde edilenle aynı olduğundan nötr dinkleme uygulama alanı bulamamıştır.