Yuvarlak örme makinesi aşağıdaki örme elemanlarından oluşmaktadır.
MAKİNE İSKELETİ
Yuvarlak örme makinesi iskeleti (şasi), bütün örücü elemanları üzerinde taşıyan,çalışma esnasında makinenin olabildiğince hareketsiz ve sarsıntısız kalmasını sağlayan bölümdür. Alt ve üst şasi olarak iki kısma ayrılır.
Alt şasi
Makinenin motor, kumaş çekme ve sarma mekanizmalarının bulunduğu; yerle bağlantı kısımdır.
Üst şasi
Silindir, kapak plakaları ve yardımcı örme elemanlarının bulunduğu kısımdır.
HAREKET VERME VE İLETİM MEKANİZMALARI
Yuvarlak örme makinelerinde hareketin kaynağı motordur. Motorda oluşan hareket,ana milden şanzıman ve dişliler vasıtasıyla iplik sevk tertibatına, plakaların bulunduğu örücü üniteye ve kumaş çekme-sarma kısımlarına iletilir. Bazı makinelerde yağlama, pervane ve toz üfleme mekanizmaları ayrı özel motorlar tarafından çalıştırılmaktadır.
ÖRÜCÜ MAKİNE ELEMANLARI
Yuvarlak örme makinesinde silindir üzerindeki iğneler dâhil çevresinde bulunan ve örme işlemini gerçekleştiren parçalar örücü makine elemanlarıdır. Şu kısımlardan oluşmaktadır:
1-Örme iğneleri:
Tek veya çift plakalı (silindir veya silindir ve kapak) yuvarlak örme makinelerinde iğne yataklarına dizilmiş örme işlemini gerçekleştiren örme elemanı örücü iğnelerdir.Yuvarlak örme makinelerinde en çok kullanılan iğne çeşidi hızlı çalışmaya olanak tanıyan kancalı uçlu dilli iğnelerdir. Sürgülü iğne ve esnek uçlu iğnelerle çalışmak daha yavaş ve esnektir, ucun dayanıksızlığından dolayı kullanımı azalmıştır. Tek plakalı makinelerde silindir iğne yatağı üzerine dizilmiş ve kilitten (çelikten) aldığı yön doğrultusunda yukarı aşağı hareket eden iğneler silindir iğnesidir. Çift plakalı makinelerde silindirin iğne yatağı üzerinde düzenli çalışacak şekilde monte edilmiş kapak iğne yatağı üzerinde kilitlerden aldığı yön doğrultusunda ileri geri hareket eden iğnelere de kapak iğnesi adı verilir.
Örme iğneleri hareketi, kilit mekanizmasındaki çeliklerden (kam-çekirdek) alır.Plakaların (iğne yatağının) hareketi neticesinde iğne üzerindeki ayaklar, sabit hâldeki kilit mekanizmasındaki çeliklerin oyuntuları arasından hareket ederek örme işlemini gerçekleştirir. Aynı kilitten iğnelere farklı hareket vermek ve desenlendirme seçeneğini artırmak için örme iğnelerindeki ayak sayısı artmıştır. Piyasada en çok 4 ayaklı iğneler bulunmaktadır.
Örme iğneleri çelikler den aldığı hareketler doğrultusunda şu hareketleri yaparlar:
A-İlmek için tam yükselme hareketi
B-Askı için yarım yükselme hareketi
C-Atlama için düz (doğrusal) geçiş hareketi
Bu hareketlerin yanında may ayar çeliği ile iğnenin dalış miktarı ayarlanarak ilmek boyu, sıklık ayarı yapılır.
2-İğne yatakları
İğne yatağı, örme işlemini gerçekleştiren iğnelerin plakalar üzerine takıldığı kanallara verilen isimdir. İğne yatakları, daire şeklindeki plakalar üzerine yerleştirilen iğnelerle birlikte dönüş hareketi yapar. İğne yatakları aşınmaya dayanıklı, üstün nitelikli çelik veya çelik alaşımlarından yapılır.
İğne yataklarının genişliği makinede kullanılacak olan iğnelerin numarasına,dolayısıyla makine inceliğini doğrudan etkiler. İğne kanalları arasındaki mesafe ise makine taksimatına dolayısıyla ilmek büyüklüğüne etki eder. Üretilecek kumaşın yüzey görünümünü etkileyen en önemli faktörlerden biri iğne yataklarının niteliğidir.
3-Kilit mekanizmaları (Çelikler)
Yuvarlak örme makinelerinde plakalar üzerindeki iğneleri hareket için tahrik eden çelik gruplarının oluşturduğu parçaya kilit mekanizmaları denir. Kilit mekanizmalarının temel görevi, iğnelerin hareketlerini sağlamak ve ilmek sıklığını ayarlamaktır. İlmek ayar çeliği kullanarak ilmek boyunu; askı, atlama ve ilmek çeliğini kullanarak da desene göre iğnelerin hareketini belirler. Tek plakalı yuvarlak örme makinesinde yalnızca silindir, çift plakalı yuvarlak örme makinesinde kapak ve silindir olmak üzere makine inceliği, çapı ve sistem sayısına uygun sayıda kilit mekanizması bulunmaktadır. Aynı kilit sisteminde farklı çelikleri yan yana dizilerek aynı sırada iğnelere farklı örgü hareketleri yaptırarak desenlendirme yapmak mümkündür.
KUMAŞ ÇEKME VE SARMA MEKANİZMALARI
Yuvarlak örme makinelerinde iğne kancalarında oluşan örme yüzeyinin aşağıya çekilmesi gerekir. Oluşan kumaş bir miktar daraldığı (çektiği) için kavisli bir genişleticiden (örme kumaş gergi kasnağı) geçirilir. Sarım mekanizmasında çekim silindirleri etrafından geçirilerek düz bir formda top hâlinde sarılır.Yuvarlak örme makinelerinde kumaş çekim mekanizması makine hareketine uygun şekilde örme elemanlarıyla birlikte dönme hareketi yapar. Oluşan kumaş, makine çalışma hızına uygun miktarda çekim silindirlerinin arasından geçirilerek aşağıya çekilir ve kumaş merdanesine sarılır. Yuvarlak örme makinelerinde mekanik ve elektronik motorlu olmak üzere iki tip çekim sistemi kullanılmaktadır.Mekanik çekim, hareketini ana motor üzerinden alır. Bu sistemde çekim çalışma hızına uygun olarak belirli aralıklarla gerçekleşir. Buradaki ayarlama, örme kumaş gerginliğine göre yapılır.Elektronik çekimde genel olarak özel bir motor kullanılır. Bu sistemde kumaş gerginliğine uygun sabit bir çekim yapılır. İlmek oluştuğu anda aşağıya çekim söz konusudur.
Yuvarlak örme makinelerinde tüp hâlinde kumaş örüldüğü için sarım işlemi tüp en âlindedir. Son yıllarda piyasanın istek ve talebi doğrultusunda açık en sarım işlemi de yapılmaktadır. Örülen kumaş çekim silindirine gelmeden önce bir bıçakla kesilerek açık en hâline getirilir ve sarım silindirine bu şekilde sarılır.
KONTROL VE GÜVENLİK ELEMANLARI
Yuvarlak örme makinelerinde kontrol ve güvenlik elemanları, iğneler, iplikler veya kumaş üzerinde oluşan hataları fark ederek makineyi durduran elektronik ve mekanik sistemlerdir.
1-İplik kontrol elemanları
Cağlıktan gelen iplik, sevk tertibatında ilk olarak makastan (bıçak) geçer. İki metal plaka arasından iplik geçirilerek iplik üzerinde olası hatalı düğümler, kalın – ince, neps, uçuntu veya atık iplikler kontrol edilir. Bu sayede iğnelere hatalı iplik gitmesi önlenir.Furnisör üzerindeki bir diğer kontrol elemanı, furnisörfurnisör ile mekikler arasındaki ipliğin gerginliğini kontrol eden gerginlik yoklayıcılardır. İpliğin belirli bir gerilimin altına düşmesi durumunda makineyi durdurarak hatalı iplik sevkini önler. Makinede olası iplik kopuşlarında uyarı için konulan yoklayıcılardır. İplik kopuşlarında makineyi durdurur.
2-İğne kontrol elemanları
İğne kontrol elemanları, iğne dil açıcılar ve iğne yoklayıcı detektörlerdir.İğne dili açıcılar, makine üzerine belirli aralıklarla yerleştirilmiş ve makinede iğnelerin dillerini açmaya yardımcı görevi üstlenir.İğne dilinin herhangi bir nedenle açılmadığı veya iğne kırık ve hatalarında makineyi durdurarak hata önleyen bir diğer kontrol elemanı iğne yoklayıcılardır. İğne yoklayıcı, iğneden kaynaklanan hatalarda uyarı lambasını yakarak makineyi durdurur ve hatanın hangi bölgede olduğunu gösterir.
3-Doku kontrol elemanları
Doku kontrol elemanları, örme işlemi ve kumaş sarımı esnasında görev yapar. Örme işlemi esnasında olası kumaş yığılması veya kumaş üzerinde olabilecek patlakları fark ederek uyarı veren sistemdir.
KUMANDA DONANIMI
Yuvarlak örme makinesinde ana kumanda paneline verilen isimdir. Genel olarak kumanda paneli üzerinde şu kontrol elemanları bulunmaktadır;
1-Örme sıra sayısı bilgisi
2-Tur sayısı belirleme göstergesi
3-Durdurma, seri ve kademeli çalıştırma tuşları
4-Makine çalışma hızı ayarı
5-Pervane ve furnisör devresini kapama tuşları vs.
Makine kumanda donanımlarının yanında her makinede makine çevresine acil durdurman tuşu, seri ve kademeli çalıştırma tuşları yerleştirilmiştir. Son çıkan elektronik ve özellikle jakarlı makinelerde kumanda donanımına ek desen bilgisayarı da mevcuttur.
