Bu deneyin amacı; bobin, çile veya masuradan alınan, her türlü elyaftan imal edilen ipliklerin numarasının belirlenmesidir. İplikte numara, istenen kumaşın sağlamlığından, düzgünlüğüne, hidrofilliğinden parlak bir yüzeye sahip olmasına kadar çok geniş bir yelpazeyi etkiler. Bu deney tek katlı, çok katlı ve kablo ipliklere uygulanır. Doğrusal yoğunluğu 2000 tex’ten daha büyük ipliklere uygulanmaz.( TS 244 EN ISO 2060 )
Kullanılan Malzemeler
İplik çıkrığı; Çıkrık ipliğin uzunluğunu devir sayıları ile verebilen bir çevreye ve ipliğin sürekli olarak aynı yere sarılıp yığılmasını önlemek için gezdirici bir mekanizmaya sahiptir. Çıkrığın çevresi 1,000 m ± 2.5mm olmalıdır. Cihaz, 0,5±0.1cN/tex’lik gerilimdeki besleme sistemi ve ayarlanabilir bir gerilme sistemine sahip olmalıdır, hassas terazi (Çıkrıkta sarılan çile veya çilelerin kütlesini % 1’e yakın duyarlılıkta tartmalıdır), hesap makinesi, test numunesi (iplik).
Numune Hazırlama
Bobinde ve işletmede çalışan makineden alınacak numune sayısı TS 244 EN ISO 2060 'e göre belirlenir.
TS 244 EN ISO 2060’a göre test için alınacak tek katlı, çok katlı ya da kablo ipliklerin uzunlukları aşağıda verilmiştir.
Doğrusal yoğunluğu 12,5 tex’ten düşük iplikler için 200 m,
Doğrusal yoğunluğu 12,5–100 tex olan iplikler için 100m,
Doğrusal yoğunluğu 100 tex’ten büyük olan iplikler için 10 m uzunluğunda deney numunesi alınır.
TS 244’e göre iplik numarası tayini için en az 20 adet iplik numunesi test edilir. Test edilecek numuneler en az 4 saat süreyle ön kondisyonlama işlemine tabi tutulur. Ön kondisyonlama işleminden sonra iplikler standart atmosfer şartlarında TS 240’a uygun olarak birbirini izleyen en az 30’ar dakikalık sürelerde kütlelerinde % 0,1’den fazla artan bir değişim olmayıncaya kadar ya da 24 saat kondisyonlanır.
Deneyin Yapılışı
Deney standart atmosfer şartlarında yapılır.Hazırlanan numuneler iplik çıkrığının besleme kısmına yerleştirilir. İplik ucu iplik yönlendiricilerinden ve gezdiriciden geçirilir. İplik ucu çıkrık üzerindeki vida boşluğuna sıkıştırılır. Fazla iplikler koparılır. Standartta belirtilen devir sayısı kadar numune çıkrığa sarılır. Sarımı yapılan çilelerin çıkrıktan rahatça çıkarılması için, çıkrık üzerinde bulunan sarım kollarından hareketli olan kol aşağı doğru itilerek çilelerin gevşemesi sağlanır. Çileler birbirine karıştırılmadan düzgün bir biçimde çıkarılır bükülür ve tartılmak üzere ayrılır. Hassas bir terazide çile ağırlıkları tek tek tespit edilir. Yapılan ölçümler sonucunda iplik numaraları tex numaralandırma sistemine göre aşağıda verilen formül kullanılarak yapılır. Bulunan değerler yuvarlanır ve 3 haneli sayı ile kaydedilir.
İplik Numarası Hesaplama
Numara : İplik numarası ipliğin boyutunu (inceliğini, kalınlığını) belirlemek için verilen sayısal birdeğer olup, birim uzunluk başına ağırlığı veya birim ağırlık başına uzunluğu belirten birölçüdür.
Tex numarası 1000 m ipliğin gram cinsinden ağırlıdır.
Tex = w x 100 / L
W; Ağırlık
L; Uzunluk