Kumaşlarda yıkama, ıslatma ve kurutma işlemleri esnasında çözgü ve atkı yönünde çekme ve uzama şeklinde boyut değişimleri gözlenir.
Bu deneyde bu değişimlerin miktarının ölçülmesi amaçlanmıştır.
Tekstil mamullerinde boyut değişimi yaygın olarak atkı ve/veya çözgü yönünde çekme olarak görülmektedir ve genellikle çözgü yönündeki çekme atkı yönündeki çekmeden daha fazla olmaktadır.
Kumaş çekmesinin sebebi ise çözgü ve atkı ipliklerinin kumaşta birbirlerinin altından ve üstünden yaptığı geçişlerden ve kumaşın sulu ortama girdiğinde lifin amorf bölgelerinin su moleküllerini emerek şişmesi dolayısıyla ipliklerin birbirlerine daha da yakınlaşması ile kumaşın çözgü ve atkı yönünde kısalmasına sebep olmasıdır.( TS EN ISO 5077 )
Kullanılan Malzemeler
Taksimatlı sanfor cetveli
Otomatik çamaşır makinesi
Pres ütü
İşaretleme kalemi(yıkama ile çıkmayan)
Deterjan
Numune Hazırlama
Deneyde kullanılacak olan kumaş numunesi 500 mm x 500 mm boyunda kare şeklinde çözgü ve atkıya paralel olarak kesilir ve kenarları overlok dikiş ile dikilir.
Aşağı şekilde görüldüğü gibi kenarlardan en az 50 mm boşluk kalacak şekilde ve aralarında en az 350 mm olacak şekilde üçer adet işaret çiftleri kumaş enince ve boyunca uygulanır.
Numune sabit ağırlığa ulaşıncaya kadar en az 4 saat 20 santigrat derecede artı eksi 2 sıcaklık ve, % 65 artı eksi 2 izafi rutubet standart atmosfer şartlarında kondisyonlanır.
Deneyin Yapılışı
Numune düz bir zemine konarak buruşuklukları giderildikten sonra nokta çiftleri arasındaki uzunluklar ölçülerek kaydedilir.
Bu testte kullanacağımız 11.8 g’lık deterjan karışımını hazırlamak için 3 farklı deterjan kullanılmaktadır.
Bu deterjanlardan olan ece deterjanımızdan 9,09 gr tartılır, bu miktar 11,8 gramlık deterjan çözeltisinin %77 lik kısmını oluşturmaktadır.
Sodyum perporat deterjanından ise 2,36 gram tartıyoruz, bu miktar 11,8 gramlık deterjan çözeltisinin %20 lik kısmını oluşturmaktadır.
Musluk suyu eklenerek çözeltinin sıcaklığı 40 °C olana kadar ısıtılır.
Daha sonra çözeltinin sıcaklığının 30 °C ye düşmesi beklenir.
Daha sonra çözeltiye ağartıcı olarak tetra asetiletilen diamin deterjanından yüzde 3’lük kısım 0,354 gram tartılarak eklenir.
Test numunesi yük dengeleyici kumaşlarla ağırlık 2 kg’a ayarlanarak otomatik çamaşır makinesinde yıkanır ve kurutulur.
Kurutulan numune atmosfer şartlarında kondüsyonlanır.
Kurutulan numune ölçüm yapılmak üzere çok fazla gerdirmeden serilir ve işaretli noktalar arası ölçülerek kaydedilir.
Daha sonra aşağıdaki formül kullanılarak % cinsinden boyut değişimi miktarı çözgü ve atkı yönünde ayrı ayrı hesaplanır.
( İşlem öncesi ölçüm-İşlem sonrası ölçüm ) .100 / işlem öncesi ölçüm
Daha sonra ortalama boyut değişimleri hesaplanır ve boyut değişimlerindeki çekme (- işaretli sonuçlar) ve uzama (+ işaretli sonuçlar) miktarları çözgü ve atkı yönünde ayrı ayrı bulunur.
Deney sonrası çözgü ve atkı yönlerinde çekme ve uzama sonuçları yüzde olarak bulunur.Daha sonra işletmelerin kabul edilebilir toleranslarına göre değerlendirmeye tabi tutulurlar.