Cuma, 27 Ocak 2017 14:40

Tekstilde terbiye işlemleri Özel

Öğeyi Oyla
(0 oy)

 

 

Dokuma fabrikasından veya işletmesinden çıkan ham bezin, satışa hazır bir duruma gelmeden önce gördüğü fiziksel ve kimyasal işlemlerin tümüne ‘’Terbiye işlemleri’’ denilmektedir.

 

Tekstil terbiyesi işlemleri basitçe aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

 

1. Ön Terbiye

2. Renklendirme

a)Boyama

b)Baskı

3. Bitim işlemleri

 

Tekstil mamullerinin terbiye işlemleri uygulama şekline göre ikiye de ayrılır:

 

1. Yaş Terbiye İşlemleri

2. Kuru Terbiye İşlemleri

 

Kuru terbiye işlemleri genellikle bitim işlemleri ile ilgilidir.

Yaş terbiye işlemleri ağartma işleminden buruşmazlık, yanmazlık terbiyesine kadar çok değişik işlemleri kapsamaktadır.

 

Yaş terbiye işlemleri, üç temel işlemden oluşur;

 

1. Terbiye Maddesinin Tekstil Materyaline Aktarılması(Aplikasyon, preparasyon)

2. Yıkama

3. Kurutma

Sağlamlık, su geçirmezlik, yanmazlık, çekmezlik özellikleri ve görünüm istekleri uyarınca seçilen çeşitli apre prosesleri uygulanıp kumaşa gerekli özellikler kazandırılması ve bunların kalıcılığının sağlanması bitim işlemleri ile olur

Yıkama, merserizasyon, dinkleme, şardonlama, kalandırlama, buharlama, v.b. işlemler kumaş boyutları üzerinde etkilidirler. Kaynatma, dekatür ve termofiksaj gibi işlemler ise o aşamaya kadar kumaşa kazandırılan özelliklerin fiske edilerek kalıcılığını sağlamaktadır. Kumaş bitim işlemlerinden sonra oluşan boyut değişimleri de göz önüne alınarak en uygun sıklıklarda dokunmalıdır.

 

Ön Terbiye

 

Genel olarak tekstil terbiyesinin başlangıcında diğer terbiye işlemlerine hazırlık amacıyla kumaştaki yabancı maddeleri uzaklaştırma işlemlerinin tümüne ‘’Ön Terbiye İşlemleri’’ denir. Bütün tekstil mamullerinin tüm ön terbiye işlemlerini görmelerine gerek yoktur. İyi bir ön terbiye sonucu liflerde elde edilen belli başlı özellikler şu şekilde sıralanabilir:

• Haşıl, çepel, pektin, yağ, mum, katalitik maddeler gibi yabancı maddelerin giderilmesi

• Hidrofillik

• Higroskopik nem yüzdesi

• Sabit PH

• Beyazlık derecesi

• Lifin şişmesi

 

Renklendirme

 

Tekstilde renklendirme:

1. Lif halinde

2. İplik oluşumu sırasında tops(band) iken

3. İplik şeklinde

4. Kumaş olduktan sonra dört aşamada yapıldığı gibi, bunlar birlikte de uygulanabilirler.

 

Temel olarak, kullanılan hammaddelerin getirdiği matlık-parlaklık, liflerin kısalık-uzunluk, incelik kalınlık, yüzeylerinin pürüzlü yada düzgün oluşları nedeniyle ışık yansıtmaları farklı olacağından boyanan renkler daha mat, daha parlak ya da daha solgun, daha canlı olarak algılanabilirler. Bu temel nitelikler renklendirmenin en çok kullanılan anahtarlarıdır.

 

Lif Halinde Renklendirme:

 

Hammadde özelliklerinin renklendirmedeki etkileri en çok lif renklendirmelerinde ortaya çıkar. Hammaddelerin cinslerine bağlı olarak örneğin; yün ipekten daha mat, suni ve sentetik lifler doğal liflerden daha parlak görünürler. Ayrıca ince, kısa ve yüksek kıvrımlı lifler, uzun ve düşük kıvrımlı ya da dalgalı liflere oranla daha mat ve solgun görüntü verirler.

 

Tops Halinde renklendirme:

 

Tops halinde renklendirme özellikle yünlü sektöründe yapılmaktadır. Topslar karışım durumlarına göre tek renge ya da ayrı ayrı renklere boyanabilir. Ayrıca topslardaki karışımların hammaddelerin bazıları boyanıp bazıları boyanmayabilir. Tops olarak renklendirmenin bir diğer uygulaması ‘’vigoureux’’ baskıdır. Bu uygulama önceleri tek renk olarak yapılmakta ancak günümüzde 4 renge kadar ulaşmaktadır.

 

İplik Şeklinde renklendirme:

 

Bu renklendirmede iplikler tek bir renge boyandığı gibi parçalı boyama yöntemiyle bölüm bölüm değişik renklere de (space dyed) boyanabilmektedir. Üretim metodu ve büküm miktarı iplik renklerini etkiler. Taranmış ipliklerde lifler paralel olduğu için liflerin daha dolaşık olduğu ipliklere oranla ışık ışınlarını daha fazla yansıttıkları için daha parlak ve canlı görünürler.

 

Bükümün miktarı arttıkça iplik yüzeyini düzgünleştirdiği için parlaklık artar. Büküm yönü değişince farklı helisler nedeniyle ışık yansımaları değişir. Devamlı liflerden oluşan sentetik esaslı ipliklerin tekstürize olanları diğerlerine göre renkleri matlaşır. İplik renklendirmesinde çözgü üzerinde baskı yöntemi ise çok değişik ve karakteristik bir görünüm oluşturur ancak çok az kullanılmaktadır. Burada örgü nedeniyle çözgüler arasından geçecek atkılar rengin bütünlüğünü bozacağı için kullanılan renkler daha doygun seçilir.

 

Kumaş Halinde Renklendirme:

 

Kumaş halindeyken renklendirme top boyama ya da baskı olarak yapılmaktadır. Bu yöntemde hammadde ve örgü en önemli özelliklerdir. Bağlantı fazlalaştıkça görünüm matlaşmakta olup bezayağı örgü en mat, saten örgü en parlak görüntüyü vermektedir.

 

Bitim İşlemleri

 

Kumaşların kullanım özelliklerini, tutum ve görünümlerini geliştirmek için ön terbiye ve renklendirme işlemlerinden sonra, yapılan işlemlere ‘’Bitim İşlemleri’’ denir. Sanayide bitim işlemleri yerine ‘’Apre’’ denilmektedir Kullanım sırasındaki yıkamalara karşı dayanıklı olup olmamasına göre “Geçici” veya “Kalıcı” diye sınıflandırılan bitim işlemleriyle kumaşlara kazandırılan başlıca özellikler şunlardır:

 

1.Görünüş ile ilgili olanlar Düzgünlük, parlaklık, sıkılık, matlık v.b.

 

2.Tutum ile ilgili olanlar Sertlik, dirilik, dolgunluk, yumuşaklık, elastiklik, tokluk v.b. 3.Kullanım ile ilgili olanlar Yanmazlık, su geçirmezlik, çekmezlik, keçeleşmezlik, kir tutmazlık, küflenmezlik, anti mikrobiklik, güve yemezlik v.b.

 

Bitim işlemleri iki gruba ayrılabilir:

 

1.Kimyasal Bitim İşlemleri

 

2.Mekanik Bitim İşlemler

 

Kimyasal bitim işlemlerinin temeli, terbiye maddelerinin herhangi bir aplikasyon yöntemiyle kumaşa temas ettirilmesi ve bu sırada liflere bağlanmasına dayanmaktadır. Ön terbiye işlemlerinin ekstraktif olmasına karşılık, kimyasal bitim işlemleri aditif(katılma) işlemidir. Yani işlem sonunda kumaş ağırlığında artış olmaktadır. Mekanik bitim işlemlerinde elde edilmek istenilen efektler bastırma, kesme, tüylendirme, ısıl işlemler gibi mekanik(fiziksel) yollarla sağlanır. Kimyasal madde uygulanmaz. Bazı durumlarda mekanik bitim işlemleri sırasında tekstil mamulüne su, yardımcı kimyasal maddeler etki ettirilebilir. Ama genellikle bu tip bitim işlemleri kuru işlemlerdir ve bazen tek başlarına ama çoğu kez kimyasal bitim işlemlerinden sonra uygulanırlar.

 

Mekanik bitim işlemlerinde amaç, genellikle kumaşın tutum ve görünümünü geliştirmektir. Pamuklu kumaşların çekmesini önlemek için yapılan sanforizasyon gibi bazı işlemler ise kullanım özelliklerini geliştirmek içindir.

 

Üretilecek kumaşın hangi alanda kullanılacağı çok önemlidir ve kumaş tasarımını direkt olarak etkiler. Örneğin spor yaparken giyilen bir giysi ile günlük giysiler arasında tasarım açısında büyük farklılıklar vardır. Kumaşta mukavemet kullanım açısında çok önemlidir ve bu yüzden konstrüksiyonları da etkiler. Dış giyim kumaşlarının mukavemet yönünden sıralaması; pantolon, elbise, ceket ve palto pardösü şeklindedir. En fazla zorlamaya maruz kalan pantolonluk kumaşların en sıkı ve dolgu olarak dokunmaları gerekir. Pardösü ve paltoluklar en gevşek, kadın kumaşları erkek kumaşlarına göre belirli oranlarda daha gevşek dokunurlar.

 

 

 

Okunma 3261 defa Son Düzenlenme Salı, 25 Ocak 2022 23:56
?<