İplikte Büküm Sayısını Bulmanın Amacı Büküm, birim uzunluktaki tur ya da helis sayısıdır. Büküm kesiksiz ve kesikli ipliklerde, liflerin birbirine sürtünerek iplik yapısını oluşturmasını sağlar. Kesiksiz (filament) ipliklerde büküm olmaksızın filamentlerin yan yana çok gevşek bir yapı elde edilse de bunun kullanım yeri çok kısıtlı olacaktır. Bükümsüz bir ipliğin mukavemeti düşük olacağından tekstil mamulünün mukavemeti de düşük olur ve tekstil mamulünün özelliklerini kötü yönde etkiler.
>>> Kesikli liflerde ipliğin oluşabilmesi için büküm şarttır.
>>> İplik oluşumunda ipliğe verilecek büküm miktarı lifin inceliğine, uzunluğuna, ipliğin numarasına ve kullanılacağı yere bağlıdır. Büküm miktarı arttıkça ipliğin mukavemeti de artar. Ancak büküm artışının belirli bir noktasından (kritik nokta) itibaren mukavemet düşmeye başlar.
>>> İpliklerde büküm sayısının bilinmesi çok önemlidir. Çünkü büküm sayısı arttıkça iplik çapı genişleyeceğinden iplik numarasının değişmesine neden olacaktır. Büküm, ipliğin boya alma yeteneğini de etkiler. Az bükümlü iplikler çok, yüksek bükümlü iplikler ise daha az boya emerler.
Bu nedenlerden dolayı iplik bükümünün çok dikkatli olarak kontrol edilmesi gerekir.
Büküm Ölçme Cihazı Deney numuneleri alınırken, iplik bükümünün değişmemesi için, bükümü ölçülecek bölge elle tutulmamalıdır. Numune seçiminde 5 adet bobin veya kops alınır. Her bobin ya da kopstaki ipliklerin ilk 25 metresi, büküm sayısında farklılık olacağından numune olarak kullanılmaz ve atılır. Deney numuneleri, iplik boyunca bir metreden büyük rastgele aralıklarla alınır. Her bobin veya kopstan 5 veya daha az ölçüm yapılmamalıdır. Partiden numune alınıyor ise alınan her bobin veya kopsa eşit sayıda ölçüm yapılmalıdır.
İpliğin büküm yönünün tespiti
Büküm yönü iplik makinesinde iğlerin dönüş yönüne bağlıdır. Eğer iğler saat yönünde dönüyorsa sağ büküm (Z), saat yönünün tersi yönünde dönüyorsa ipliklere sol büküm (S) verilir.
Bükülü bir ipliğin büküm yönü şu şekilde bulunur
İplik parmak uçlarıyla tutulur ve sarkıtılır. İplik üzerindeki büküm izleri (helisler) sağ yönde yönlenmiş ise iplik büküm yönü sağ yönlüdür.İplik üzerindeki helisler Z harfinin orta çizgisine paralel ise büküm yönü sağ yöndür.İplik üzerindeki büküm helisleri sol yöne yönlenmiş ise iplik sol bükümlüdür.İplik üzerindeki helislerin yönü S harfinin orta çizgisine paralel ise iplik büküm yönü sol yöndür.
Bükümün ölçülmesi
Tek ve çift katlı ipliklerin bükümü, büküm ölçme cihazı ile yapılmaktadır. Ölçülecek iplik numunesinin öncelikle numarası ve büküm yönü tespit edilir. İpliğin numarasına göre gergi ağırlıkları bulunur.
Büküm testinin yapılışı
>>> İplik ucu önce sayacın bulunduğu kısımdaki iplik çenesine tutturulur.
>>> Diğer ucu ise gergi ağırlığıyla birlikte ikinci çeneye tutturularak iplik üzerinde bulunan bükümün ters yönünde çevrilmeye başlanır.
>>> Bu yöntemde test uzunluğu tek kat iplikler için 250 mm‟dir. Uzamayı gösteren ibre sıfır konumunda iken büküm açılmaya başlanır.
>>> Büküm açıldıkça iplik de uzayacağından ibre sola doğru hareket eder ve bir süre sonra frenleyici yardımı ile durdurulur. Ancak büküm açılmaya devam eder ve tamamen açıldıktan sonra dönme hareketi durdurulmaksızın tekrar büküm verilir. Bu işlem ibre tekrar sıfır noktasına gelene kadar devam ettirilir.
>>> İbre sıfıra geldiğinde sayaçtaki değer okunur. Okunan değer ikiye bölünerek o test uzunluğundaki büküm değeri bulunur.
