Tek Katlı İplik Hesapları
  • Tek katlı İplik Hesapları
    Yazan

     

    İplikçilikte numaranın belirlenmesi, yapılan ipliğin kalitesinin belirlenmesinde önemli rol oynar. Mamul ve yarı mamullerin beklenen numarada olmaması veya numarada oluşan sapmalar istenmez. 

    İplikçilikte numara kontrolü, süreç ile ilgili hataların belirlenmesini ve makinede gerekli ayarların yapılmasını sağlar. İpliğin istenilen değerlerde oluşması için ipliğe kadar tüm üretim aşamalarında yarı mamul ve mamulün numara kontrolü yapılır. İpliğin fiziksel kontrolleri, işletmelerin fiziksel testler laboratuvarında yapılır. Laboratuvarda yapılacak olan testlerin güvenilir olabilmesi için bazı şartlar gereklidir.

    Nasıl ki her giysinin insan bedenine göre ölçüsü varsa ( small,medium,large gibi) veya ( X,M,L,XL),nasıl ki ayağımıza giydiğimiz ayakkabının,terliğin vs.. ayağımızın küçük veya büyük oluşuna göre numarası varsa ;

    Tarak bandının, Cer bandının, fitil bandının ve ipliğin ince veya kalın olmasını numara ile belirleriz. İşte bu numaraya biz Tarak bant numarası, Cer band numarası, Fitil şerit numarası ve iplik numarası deriz.

     

     

    ipl7

     

     

    Unutulmamalıdır ki ipliğin istenilen numarada ve kalitede olması istenilen bir gerçektir. Bu sebepten dolayı iplik  üretiminin aşaması olan ; 

     

     

    ipl8

     

     

    Tarak makinesinde üretim yapılırken tarak bandının, 

    Cer makinesinde üretim yapılırken cer bandının, 

    Fitil makinesinde fitil şeridinin, 

    Ring iplik makinesi çalışırken ipliğin, 

    Ve Open end iplik makinesi çalışırken ipliğin 

     

    İplik işletmesinde bulunan iplik laboratuarında çalışan laborantlar tarafından periyodik aralıklarla numaralarının kontrol edilmesi zorunluluğu vardır.Eğer istenilen numarada değilse, ilgili makine durdurulur ve tekrar ayarlar yapıldıktan sonra üretime devam edilir. Bu kontroller sürekli olarak yapılır.

     

     

    ipl9

     

     

    Bunun haricinde kumaş analizi yapıldığında çözgü ve atkı ipliğinin cinsi,tek katlı veya çift katlı olması, büküm yönü ve sayısının yanında numarasının da belirlenmesi gerekmektedir.Bunu için de kumaş numunesinden belirli adette çözgü ipliği ve atkı ipliği çıkarılarak tartılır. İplik numaraları bulunur.

    Ayrıyeten herhangi bir bobinde bulunan ipliğin numarasını öğrenmek istediğimizde de aynı yöntemi kullanırız.

     

     

    ipl10

     

    Numara Testi Yapma 

    Numaranın bulunabilmesi için materyalin (lif, filament, bant, fitil, iplik ve katlı iplik) uzunluğunu ve ağırlığını bilmemiz gerekir. Bu işlem için hassas terazi ve çıkrık kullanılır. Ağırlık; (1/1000 hassasiyetli) hassas terazi yardımıyla, uzunluk; bant, fitil ve iplik çıkrıkları yardımıyla tespit edilir.

    Yeterli sayıda test (ör.10 bobinden birer adet 100 metrelik veya 120 yardalık çile alınarak tartılır) yapılarak ortalama numara bulunur. 

    Hassas terazi yerine, direk olarak numarayı veren elektronik ve mekanik numara terazileri de kullanılır. (İplik numarasının belirlenmesinde ISO 2060, DIN 58 830 refansları kullanılır.

     

    İPİLİK NUMARALAMA SİSTEMLERİ 

    İpliğin inceliğini belirtmek gayesi ile belirli uzunluk (U) ve belirli ağırlık (A) birimlerinin çeşitli sistemler uyarınca oranlanması sonucu bulunan ve N ile sembolize edilen numara terimi kullanılmaktadır. İplik numaralama sistemleri Uzunluk Numaralama Sistemleri ve Ağırlık Numaralama Sistemleri diye iki ana gruba ayrılmaktadır.

     

    A-UZUNLUK NUMARALAMA SİSTEMLERİ

     

     

    ipl11

     

     

    Uzunluk Numaralama Sistemlerinde (Gram, Kilogram ya da Libre olarak) ağırlık birimlerine denk gelen uzunluk birimlerinin (Metre, Kilometre ya da Hank=Çile) sayısı numarayı belirler.

    İngiliz uzunluk ölçülerinden olan Hank kullanıldığı her numaralama sisteminde değişik değerler alarak pamuk ya da liften yapılmış ipek ipliklerinin numaralandırılmasında 840 Yarda, keten ipliklerinde 300 Yarda, yun ipliklerinin kamgarn olanlarında 560 Yarda, streichgarm olanlarında ise 256 Yarda olmaktadır. Bu numaralama sisteminde uzunluk birimlerinin ağırlık birimlerine bölünmesi ile bulunur.

    Bu nedenle iplik inceldikçe yani birim ağırlığa denk gelen uzunluk birimlerinin sayısı çoğaldıkça numara değeri buyur. Kalınlaştıkça yani birim ağırlık başına uzunluğu azaldıkça numara değeri küçülür. Uzunluk numara grubunun başlıcalar ise Metrik sistem, Fransız sistemi, İngiliz yün ( kamgarn, streichgarn ), Pamuk ve Keten sistemleridir.

     

     

    ipl12

     

    1-METRİK NUMARALAMA SİSTEMİ 

    1000 metresi 1000 gram gelen iplik 1 Numara Metriktir . 

    Başta kamgran ve streichgarn yün iplikleri olmak üzere pamuk, keten, viskon (viskos), poliester, akrilik ve bunların karışımlarından oluşan ve liflerden üretilen ipliklerin numaralanmasında genellikle Metrik Numaralama sistemi kullanılır. Metrik sistemde bir gram ya da bir kilogram olan ağırlık birimine karşılık uzunluk birimi metre veya kilometredir. 

    Ağırlık birimi gram ise uzunluk metre, eğer kilogram ise kilometre olur. Bu sistemde numara ‘’ Nm ‘’ sembolü ile gösterilir. 

    Buna göre; 

    1 Nm = Ağırlığı 1 gr veya kg, Uzunluğu 1 m veya km 

    10 Nm = Ağırlığı 1 gr veya kg, Uzunluğu 10 m veya 10 km 

    100 Nm = Ağırlığı 1 gr veya kg, Uzunluğu 100 m veya 100 km olan iplik demektir. 

    Örnek; Ağırlığı 2.000 gr veya 2 kg, uzunluğu 80.000 m veya 80 km olan ipliğin metrik sistemdeki numarası (yani inceliği) kactır. 

    N=U/A formülünden, 

    Nm=km/kg olduğundan Nm= 80.000/2.000 veya 80/2 = 40 olarak bulunur.

     

     

    ipl13

     

    2-FRANSIZ NUMARALAMA SİSTEMİ 

    1000 Metresi 500 gram gelen iplik 1 Numara Fransız’dır. 

    Kuzey Fransa ve Belçika’ da keten ve kenevir ipliklerindeki sınırlı kullanımı dışında genelde pamuk ipliklerinin numaralandırılmasında kullanılır.

    Fransız Sisteminde uzunluk birimi 1 m ya da 1 km ağırlık birimi ise 0,5 g veya 0,5 kg’dır. ‘’ Nf ‘’ ile sembolize edilen bu sistemde;

    1 Nf = Ağırlığı 0,5 g veya 0,5 kg, Uzunluğu 1 m veya 1 km

    10 Nf = Ağırlığı 0,5 g veya 0,5 kg, Uzunluğu 10 m veya 10 km

    100 Nf = Ağırlığı 0,5 g veya 0,5 kg, Uzunluğu 100 m veya 100 km olan iplik demektir.

    Örnek; Ağırlığı 2.000 g veya 2 kg, Uzunluğu 80.000 metre veya 80 km olan bir ipliğin Fransız sistemindeki numarası nedir?

    Nf=Uzunluk x Ağırlık Birimi / Ağırlık x Uzunluk Birimi

    Nf = UxAB / AxUB = 80000x500 / 2000x1000 = 20

     

    3-İNGİLİZ YUN KAMGARN NUMARALAMA SİSTEMİ 

    512 metresi 453,6 Gram gelen iplik 1 Numara İngiliz Kamgarn’dır veya 560 Yardası 1 libre gelen iplik 1 Numara İngiliz Kamgarn’dır.

    Önceleri Metrik Numaralama Sistemine kıyasla çok daha yaygın kullanılmalarına rağmen günümüzde pamuk dışındaki İngiliz Numaralama Sistemlerinin geçerlilikleri oldukça azalmıştır. Ağırlık biriminin bir Libre ve uzunluk birimi olan Hank’ ın 560 Yarda olduğu İngiliz Yün Kamgarn Numaralama sisteminde numara ‘’NeK‘’ veya “NİK”olarak sembolize edilmektedir.

    1NeK = Ağırlığı 1 Libre (453,6 gr ), Uzunluğu 1 Hank ( 1 Hank=560 Yarda=512 m )

    10 NeK = Ağırlığı 1 Libre ( 453,6 gr ), Uzunluğu 10 Hank ( 5600 Yarda=5.120 m )

    100 NeK = Ağırlığı 1 Libre ( 453,6 gr), Uzunluğu 100 Hank ( 56.000 Yarda=51.200 m ) olan iplik demektir.

    Örnek; Ağırlığı 2.000 gram ve Uzunluğu 80.000 metre olan ipliği ele alarak kaç NeK olduğunu bulunuz?

    NeK=Uzunluk x Ağırlık Birimi / Ağırlık x Uzunluk Birimi

    NeK = 80000x453,6 / 2000x512 = 35,4

     

    4-İNGİLİZ YÜN STREİCHGARN NUMARALAMA SİSTEMİ 

    234 Metresi 453,6 Gram gelen iplik 1 Numara İngiliz Ştrayhgarn ’dır veya 256 yardası 1 Libre gelen iplik 1 Numara İngiliz Ştrayhgarn’dır.

    Diğer İngiliz Numaralama Sistemleri gibi günümüzde az kullanılır olmuştur. ‘’ NeW ‘’ veya Nişt “ olarak sembolize edilir. Ağırlık birimi İngilizlin gereği olarak 1 Libre ve uzunluk birimi olarak Hank kullanılır. Bu numaralama sisteminde 1 Hank 256 Yarda’ dır. Bu sistemde;

    1 NeW = Ağırlığı 1 Libre (453,6 g), Uzunluğu 1 Hank (1 Hank=256 Yarda=234 m)

    10 NeW = Ağırlığı 1 Libre (453,6 g), Uzunluğu 10 Hank (2.560 Yarda=2.340 m)

    100 NeW = Ağırlığı 1 Libre( 453,6 g ), Uzunluğu 100 Hank (25.600 Yarda = 23.400 m) olan iplik demektir.

    Örnek; Ağırlığı 2.000 gr ve uzunluğu 80.000 m olan yün streichgarn ipliğin numaralama sistemindeki uzunluğu kaçtır?

    Nişt=Uzunluk x Ağırlık Birimi / Ağırlık x Uzunluk Birimi

    Nişt = 80000 x 453,6 / 2000 x 234 = 77,5 

    5-İNGİLİZ PAMUK NUMARALAMA SİSTEMİ 

    768 Metresi 453,6 Gram gelen iplik 1 Numara İngiliz Pamuk'tur veya 840 yardası 1 Libre gelen iplik 1 Numara İngiliz Pamuktur.

    Pamuk ipliklerinin numaralanması için İngiltere’ de gelişen bu sistem İngilizlerin başlangıçta tekstildeki üstünlükleri nedeni ile tüm dünyaya yayılmıştır. Ölçü birimlerindeki uyumsuzluğa rağmen günümüzde de egemenliğini sürdürmektedir. İngiliz pamuk numaralama sisteminde ağırlık birimi her zamanki gibi 1 Libre ( 453,6 g ), uzunluk birimi ise 1 Hank ( İngiliz Pamuk Sisteminde 1 Hank= 840 Yarda=768 metredir ).

    Sembolü ise ‘’ NeB ‘’ veya “ NİP” ile gösterilir.

    1NeB =Ağırlığı 1 Libre (453,6 g), Uzunluğu 1 Hank (840 Yarda=768 m)

    10 NeB = Ağırlığı 1 Libre (453,6 g), Uzunluğu 10 Hank (8.400 Yarda= 7.680 m)

    100 NeB = Ağırlığı 1 Libre (453,6 g), Uzunluğu 100 Hank (84.000 Yarda=76.800 m) olan iplik demektir.

    Örnek; Ağırlığı 2.000 g ve Uzunluğu 80.000 m olan pamuk ipliğinin İngiliz Pamuk Numaralama Sistemindeki numarası kactır?

    Nip=Uzunluk x Ağırlık Birimi / Ağırlık x Uzunluk Birimi

    Nip=80000 x 453,6 / 2000 x 768 = 23,6

     

    6-İNGİLİZ KETEN NUMARALAMA SİSTEMİ 

    Uzunluğu 274 Metre, Ağırlığı 453,6 Gram gelen iplik Numara İngiliz Keten’dir veya Uzunluğu 300 Yarda Ağırlığı 1 Libre gelen iplik 1 Numara İngiliz Keten’dir.

    Metrik numaralama için yıllarca sürdürülen uğraşlara ve 1958 yılından bu yana da tex, sisteminin zorunlu olarak uygulanma kararlarına rağmen Fransa dışında tüm ülkelerde keten ipliği numaralamasında İngiliz sistemi yürürlükten kaldırılamamıştır. Günümüzde bu alanda tek olarak uygulanan bu sistemde ağırlık birimi tüm İngiliz numaralama sisteminde olduğu gibi gene 1 libre ve uzunluk birimi olan hank ise 300 yarda yani 274 metredir ve ‘’ NeL’’veya Nike “ ile sembolize edilir.

    1 NeL= Ağırlığı 1 Libre (453,6 g), Uzunluğu 1 Hank (300 Yarda=274 m)

    10 NeL= Ağırlığı 1 Libre (453,6 g), Uzunluğu 10 Hank (3.000 Yarda=2.740 m)

    100 NeL= Ağırlığı 1 Libre (453,6 g), Uzunluğu 100 Hank (30.000 Yarda= 27.400 m) olan iplik demektir.

    Örnek; Ağırlığı 2.000 g ve uzunluğu 80.000 metre olan keten ipliğinin İngiliz Keten Numarası nedir?

    Nike=Uzunluk x Ağırlık Birimi / Ağırlık x Uzunluk Birimi

    Nike=80000 x 453,6 / 2000 x 274 = 66,2 

    Özetle; 

    Uzunluk Birim Siteminde 

    1- Uzunluk değişken, Ağırlık sabittir.

    2-Numara = Uzunluk x Ağırlık Birimi / Ağırlık x Uzunluk Birimi

    3-İplik Numarası 0’ a yaklaştıkça iplik kalınlaşır.

    4-İplik Numarası 0’dan uzaklaştıkça iplik incelir.

    5-Örneğin 40 Numara Metrik ile 60 Numara Metrik İpliği karşılaştırdığımızda 40 Numara Metrik iplik 60 Nm ipliğe göre daha kalındır.

    6-Uzunluk metre ise Ağırlık gram’dır.

    7-Uzunluk Kilometre ise Ağırlık Kilogram’dır.

    8-Uzunluk Yarda ise Ağırlık Libre’dir.

    9-Numara formülü ;

    N=Uzunluk x Ağırlık Birimi / Ağırlık x Uzunluk Birimi

     

    B-AĞIRLIK NUMARALAMA SİSTEMLERİ  

     

     

    ipl14

     

     

    Uzunluk Numaralama Sistemlerinin aksine olarak bu sistemde numara belirli uzunluk birimlerine denk gelen ağırlık birimlerinin sayısı ile belirlenmektedir.

    Tekstilde standardizasyona giderek metrik ölçü birimleri ile desimal numaralama sistemleri yerleştirebilme çabaları sonucu ortaya çıkan ‘’ tex ‘’ sistemi ile başlangıcı Fransa’da İpekçilikte kullanılan ve bir lifi 9.600 eski Fransız arşını olan numaralamaya dayanarak‘’ Denye ‘’ (Denier) sistemi bu numaralama grubunun günümüzde ayakta kalan temsilcilerdir.Önceleri pamuk kaksam ve jüt ipliklerinde kullanılan ve ağırlığı 1 Libre uzunluğu 14.400 yarda dan oluşan Hank olan SKOÇ SİSTEMİ artık çok ender olarak ve yalnızca jüt ipliklerinin numaralandırılmasında kullanılmaktadır. 

    N=Ağırlık x uzunluk Birimi / Uzunluk x Ağırlık Birimi 

    Bu nedenle iplik inceldikçe belirli uzunluktaki ağırlığı azalacağı ve numarası küçüleceği gibi ağırlık arttıkça da iplik kalınlaşacak ve numarası da büyüyecektir.

     

    1-DENYE (DENİER) SİSTEMİ 

    9000 Metresi 1 Gram gelen iplik 1 Numara Denye’dir. 

    Başlangıcından bu yana ipek ipliklerinde kullanılırken, ilk yapay maddelerin ortaya çıkmasından sonra devamlı liflerden üretilen poliamid, poliester vb. tüm düz ve tekstüre ipliklerin numaralanmasında da tek sistem olarak kullanılmaktadır. ‘’ Nd ‘’ olarak sembolize edilir.

    1 Nd = Uzunluğu 9.000 metre ve ağırlığı 1 gram

    10 Nd = Uzunluğu 9.000 metre ve ağırlığı 10 gram

    100 Nd = Uzunluğu 9.000 metre ve ağırlığı 100 gram olan iplik demektir.

    Örnek; Ağırlığı 900 gram ve uzunluğu 81.000 metre olan bir iplik kaç Numara Denye ( Nd ) eder?

    Nd=Ağırlık x uzunluk Birimi / Uzunluk x Ağırlık Birimi

    Nd= 900 x 9000 / 81000.1 = 100

     

    2-TEX NUMARALAMA SİSTEMİ 

    1000 Metresi 1 Gram gelen iplik 1 Numara Tex’tir.( Ntex ) 

    Buraya kadar incelenen numaralama sistemlerinde de açıkça görüldüğü gibi tekstil endüstrisinde hem çok çeşitli hem de çok karmaşık olcu birimleri kullanılmaktadır. Uygulamada pek çok yanlışlıklara ve anlaşmazlıklara neden olan bu ölçü birimlerini sadeleştirmek ve tüm tekstil kollarını içine alacak metrik ölçülere dayalı desimal düzeyde bir numaralama sistemi geliştirilmesi gereksinimi ve çabalarının başlangıcı Viyana Konferansına dayanmaktadır.

     

     

    ipl15

     

     

    Uluslararası Tekstil Standardizasyonu Organizasyonunun uzun süren çabaları sonucu bu amaçla uzunluk olcu birimi 1.000 metre ve ağırlık olcu birimi 1 gram olan ‘’ tex ‘’ numaralama sistemi geliştirilmiş ve tüm tekstil sektöründe uygulanması zorunlu kılınmıştır.

    Ne var ki tüm bu iyi niyetli uğraşlara rağmen günümüzde yapay liflerin inceliğinin tanımlanmasında ve yapay devamlı liflerden oluşan ipliklerin numaralanmasında kullanılan

    desiteks dışında yalnızca iplik alış verişlerindeki bazı ticari anlaşmalarda, o da zorunlu olduğu

    İçin kullanılmaktadır. ‘’Ntex‘’ olarak sembolleştirilen bir uluslararası numaralama sisteminde numaralama basamakları metrik sistemde ve desimal düzende olmak üzere;

    1 tex ‘’ tex ‘’ = Uzunluğu 1.000 metre ve Ağırlığı 1 gram

    1 dekateks ‘’ datex ‘’ = (10 tex ) = Uzunluğu 1.000 metre ve ağırlığı 10 gram

    1 Hektotex ‘’ htex ‘’ = (100 tex) = Uzunluğu 1.000 metre ve ağırlığı 100 gram

    1 kilotex ‘’ ktex ‘’ = (1.000 tex) = Uzunluğu 1.000 metre ve ağırlığı 1.000 gram olan iplik olarak büyümekte

    1 desitex ‘’ dtex ‘’ = (0,1 tex) = Uzunluğu 1.000 metre ve ağırlığı 0,1 gram

    1 santitex ‘’ ctex ‘’ = (0,01 tex) = Uzunluğu 1.000 metre ve ağırlığı 0.01 gram

    1 miltex ‘’ mtex ‘’ = (0.001 tex) = Uzunluğu 1.000 metre ve ağırlığı 0.001 gram olan iplik şeklinde küçülmektedir.

    Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi bu sistemde de iplik kalınlaştıkça numara değeri büyüyecek, iplik inceldikçe küçülecektir.

    1 Ntex = Uzunluğu 1.000 metre ağırlığı 1 gram olan iplik

    10 Ntex = Uzunluğu 1.000 metre ağırlığı 10 gram olan iplik

    100 Ntex = Uzunluğu 1.000 metre, ağırlığı 100 gram olan iplik anlaşılır.

    Örnek; Uzunluğu 81.000 metre ve ağırlığı 900 gram olan bir iplik kaç  Ntex eder ?

    Ntex=Ağırlık x uzunluk Birimi / Uzunluk x Ağırlık Birimi

    Ntex=900 x 1000 / 81000.1 = 11,11

    Ülkemizde yun ve yun karışımlı ipliklerde, yünlü sistemlerde, doğal ve yapay liflerden eğrilen tüm ipliklerde Metrik Numaralama Sistemi, Pamuk ve pamuk karışımlı ipliklerle, pamuklu sistemlerde ( kısa lif ) tüm yapay liflerden üretilen ipliklerin numaralanmasında İngiliz Pamuk Sistemi, İpek ve yapay ilk maddelerden devamlı lif olarak üretilen ipliklerde de Denye sistemi kullanılmaktadır.

    Keten ipliği ülkemizde pek az üretildiğinden burada üreticinin teknolojisine bağlı olarak metrik veya İngiliz Keten Numara Sistemi kullanılmaktadır.Tex sistemi tüm diğer ülkelerde de olduğu gibi ülkemizde de tutunamamıştır.Yapay lif üreticilerinin lif inceliğini göstermedeki kullanımı dışında hemen hiçbir alanda kullanılmamaktadır.

     

    3-SKOÇ NUMARALAMA SİSTEMİ 

    14400 yardası 1 libre gelen iplik demektir.Önceleri pamuk kaksam ve jüt ipliklerinde kullanılan ağırlığı 1 libre uzunluğu 14.400 yarda dan oluşan Hank olan Skoç sistemi artık çok ender olarak ve yalnızca jüt ipliklerinin numaralandırılmasında kullanılmaktadır.  

    Özetle; 

    Ağırlık Birim Siteminde 

    1- Ağırlık değişken uzunluk sabittir.

    2-Numara = Ağırlık x Uzunluk Birimi / Uzunluk x Ağırlık Birimi

    3-İplik Numarası 0’ a yaklaştıkça iplik incelir.

    4-İplik Numarası 0’dan uzaklaştıkça iplik kalınlaşır.

    5-Örneğin 40 Numara Denye ile 60 Numara Denye İpliği karşılaştırdığımızda 40 Numara Denye iplik 60 Numara denye ipliğe göre daha incedir.

    6-Uzunluk metre ise Ağırlık gram’dır.

    7-Uzunluk Kilometre ise Ağırlık Kilogram’dır.

    8-Uzunluk Yarda ise Ağırlık Libre’dir.

    9-Numara formülü ;

    N=Ağırlık x uzunluk Birimi / Uzunluk x Ağırlık Birimi

     

     

     

    Yazan %AM, %11 %457 %2016 %11:%Mar in İplik

Tek Katlı İplik Hesapları

Ayrıntılar
Üst Kategori: ROOT
Kategori: İplik
Pazar, 04 Ağustos 2019 19:23 tarihinde oluşturuldu
Son Güncelleme: Salı, 10 Ocak 2023 12:26
Pazar, 04 Ağustos 2019 19:23 tarihinde yayınlandı.
Gösterim: 24043

Rotor iplik makinelerinin otomasyona uygun olmaları, yüksek üretim hızları, iplik eğirme prosesinde bazı işlem kademelerinin elimine edilmesi, personel ve yer gereksiniminde önemli ölçüde azalma sağlaması gibi nedenlerle dünyada kullanımları giderek artış göstermektedir. Teknolojik gelişmelere paralel olarak kullanım alanları da genişlemektedir. Open-end iplikleri yaygın olarak örgü mamullerde, dokunmuş dış giyim, denim, iş kıyafetleri ve teknik kumaşlarda kullanım alanı bulmaktadır. Ring iplikçiliğine kıyasla 10 katına çıkan üretim hızları, azalan kopuşlar ve daha yüksek makina verimliliği sayesinde işletmelerde verimlilik artışı sağlamaktadır

 

 

 

rot1

 

 

Open-end iplik eğirme sisteminde amaç

 

Şerit halindeki lifleri önce tek tek hale getirmek, daha sonra bu lifleri tekrar bir araya toplayarak ucu açık olan (bükümsüz uç) ipliğe tutturarak liflerin büküm almasını sağlamaktır.

Şerit halindeki lifler şerit besleme kondenseri içerisinden geçirilerek şerit besleme silindirine gelir. Besleme silindiri yardımıyla şerit, yüksek hızda dönen (7.500 - 9.000 dev/dk) açma silindirine beslenir. Buradaki beslemenin hızı iplik numarası, rotor devri ve büküm sayısına göre değişir. Açma silindiri, besleme silindirinden tarama yolu ile aldığı lifleri dönüş yönünde çevirir. Bu çevirme esnasında lifler arasında kalan çepeller merkezkaç kuvvetinin etkisi ile açma silindirinin tarafından telef toplama bandına dökülerek merkezi bir atık deposunda toplanır. Rotorun yüksek dönüş hızı nedeni ile (50.000 d/dk - 160.000d/dk) lif iletim kanalında bir hava akımı oluşur. Lif iletim kanalı, açma silindirinden rotora doğru gittikçe daralan bir konik formundadır. Bu formu nedeni ile oluşan hava akımının hızı rotora doğru artmaktadır. Lifler, lif iletim kanalından hızlı bir şekilde geçerek, yüksek hızda dönen rotora ulaşır ve rotorun iç duvarına çarpar. Rotorun içinde oluşan savrulma kuvveti nedeni ile rotor iç duvarına çarpan lifler rotor yivinde bilezik şeklinde bir yapı oluşturur. Çıkış borusu ve düze içerisinden gelen açık uçlu (iç kısmı bükümsüz) iplik rotor içerisine ulaşır ve buradaki lifle temas ettiği anda rotorun dönüşü ile büküm almaya başlar. İplik, sarım bobini tarafından çekildikçe rotorun içine yeni lif beslenmeye devam edecek ve böylece kesiksiz bir çalışma başlayacaktır. Büküm verme elemanı ile sarım elemanının birbirinden ayrı olması yüksek çıkış hızlarına (200-250 m/dak’ya kadar) imkân sağlamaktadır. Oluşan iplik düze ve çıkış borusundan geçerek çekim miline gelir. İpliğin eğirme kutusundan çıkışı manşon ve çekim mili sayesinde olur. Kalite kontrolü yapılan iplik sarım tertibatı sayesinde bobinine sarılır. İpliğin sarıldığı bobin boyutları büyüktür ve bu ayrıca verimlilik sağlamaktadır. Makinenin çalışması esnasında oluşan iplik kopuşları ve yeni bobin bağlama işlemi makinenin her iki tarafında bulunan robotlarla gerçekleştirilir.

Open-end iplik eğirme prensibinde, kullanılan hammaddenin özellikleri önem sırası lif mukavemeti, lif inceliği, uzunluk/uniformite ve temizlik şeklinde sıralanmaktadır. Open-end iplik eğrilmesi sırasında, ring iplikler ile kıyaslandığında uzunluk daha geri planda kalmaktadır. Hatta OE rotor eğirmede daha kısa liflerle verimli çalışılır. Esas olan kesit alana daha fazla lif sığdırmaktır. Fakat OE Rotor için lif mukavemetini azaltan uygulamalardan kaçınmak gerekmektedir. Diğer bir noktada iplik hazırlama hattına toz emiciler ilave edilmelidir. İplik hazırlık aşamalarında tüm eğirme sistemleri için ortak amaç, lif paralelliği mümkün olduğu kadar artırarak temizleme işlemini ve lif yerleşimini gerçekleştirmektir. Farklı eğirme sistemlerinin önceliklerine göre malzemenin temizlenme aşamalarında dikkatli olmak gerekmektedir. Bu nedenle OE Rotor sisteminde makine parkını şu şekilde sıralamak mümkündür. Balya yolucu makine ile yan yana sıralanmış balyalardan küçük pamuk tutamları hava kanalına aktarılır. Lifler, sevk borusuna yerleştirilen metal dedektörünün içerisinden geçer. Metal dedektöründen geçen liflerde metal parçası tanımlarsa sevk borusu üzerindeki klape yön değiştirir. Metal dedektöründen sonra lifler kaba temizleyici makineye ulaşır. Sevk boruları ve hava akımı yardımıyla taşınan lifler, lif giriş kanalından geçerek makinenin açma ve temizleme tamburuna ulaşır. Böylelikle liflerin bir miktar açılması ve kabaca temizlemesi gerçekleştirilmiş olur. Daha sonra lifler yabancı madde ayırıcı cihazdan geçer. Yabancı maddelerin temizlemesi sonrası karıştırıcı makinede lifler harmanlanır. Karıştırıcı makine sonrası lifler tarağa ulaşmadan önce bir hassas temizleyici ve toz emilimi sağlayan makineden geçirilir. Tarak makinesi ve iki pasaj olarak cer makinesinden geçirilen lifler band halinde open-end iplik eğirme makinesinde eğrilmeye hazır hale gelmektedir.

Bu şartlar “olası en temiz” pamuğun satın alınması gerektiğinin altını çizmekte ve dahası yüksek temizleme ve toz uzaklaştırma etkisi olan iyi temizleme ekipmanın rotor iplikçilik için büyük bir yarar sağladığını göstermektedir. Sentetik ve selülozik esaslı yapay lifler genelde “temiz”, yani çepelden ve yabancı materyallerden (kaba lifler ve bobinleme kalıntıları dışında) arındırılmışken ham pamuk belirli bir miktarda organik ve organik olmayan, kalıntılar, tozlar ve bitki parçacıkları içerir. Bahsi geçen bu malzemelerin çoğunluğu eğirme hazırlık ve taraklama işlemleri esnasında uygun sayıda temizleme pozisyonunda efektif temizleme yapılarak uzaklaştırılabilir. Rotor iplik makineleri efektif olarak büyük çepel parçacıklarını ve ikincil lifleri temizlerken tozlar ve diğer daha küçük ikincil materyaller hava akımıyla rotora ulaşabilir ve rotor yivinde birikebilir. Dolayısıyla rotor iplikçiliğinde temiz hammadde ön koşuldur.

Rotor iplikçiliğinde lif uzunluğu ring iplikçiliğinde olduğu kadar baskın bir lif karakteri olarak karşımıza çıkmaması nedeniyle, geri dönüşüm liflerin rotor iplikçiliğinde önemli oranda kullanabilme imkânı doğmaktadır. Çünkü geri dönüşüm liflerin, yeniden açma işlemleri esnasında lif boyları kısalmakta, düzgünsüzlüşmekte ve kısa lif oranı artmaktadır. Bu sırada önemli bir lif mukavemet düşüşü görülmezken, lifler önceden temizlenmiş olduklarından ve yeniden işlem gördüklerinden temiz bir haldedirler. Böylelikle geri dönüşüm lifler ile rotor iplik eğirme sistemi arasında olumlu bir bağlantı söz konusudur. Özellikle kaba ve kalın ipliklerin üretiminde daha kısa dolayısıyla daha ucuz geri dönüşüm pamuk lifleri kullanılabilmektedir. Yüksek oranda kısa lif içeriğine (< 1˝/25.4 mm) sahip, kısa ve orta uzunlukta pamuk ve pamuk döküntüsünün, rotor eğirme prensibiyle başarılı bir şekilde eğrilebilmektedir. Kısa liflerden elde edilen iplikler genelde yüksek büküm katsayılarında eğrilmelidir. Ancak kısa liflerden elde edilen ipliklerin mukavemet ve düzgünsüzlük gibi fiziksel tekstil özellikleri, örneğin çok sayıda lif olmasının tüylendirme efektine olumlu etkileri bulunan tüylendirilmiş çarşaflık kumaşlarda olduğu gibi, nihai ürünlerde daha alt roller üstlenmektedir .

Dokuma ve örme materyalden geri kazanılmış malzeme veya lif döküntüleri, bu uygulama için özellikle uygun oldukları için, rotor iplik makinesinde kullanılabilmektedir. Ancak, düşük maliyetli bu hammaddelerin başarılı bir şekilde eğrilmesi için mutlak ön şart bu malzemelerin tek bir life kadar açılmış olmasıdır. Farklı imalatçılara ait değişik makineler bu işlem için uygundur. Ayırma işlemi kumaş ya da iplik kalıntılarının kesilip yırtılmasıyla başlayan birkaç aşamada gerçekleşir. Eğer bu işleme gerekli özen gösterilmezse en ufak kumaş ya da iplik kalıntısı rotora ulaştığında kopuşlara sebep olacaktır. Çok kaba iplikler söz konusu olduğunda kumaş ya da iplik kalıntıları kopuşlara sebep olmaz ama ipliğe dâhil olabilir ve kaçınılmaz olarak iplikte kalın yer olarak gözükürler. Ancak iplik kalitesinin lif boyundaki kısalmayla azaldığı unutulmamalıdır ve bu özellikle iplik mukavemetini ve sık rastlanan hataların sayılarını (ince yer, kalın yer ve neps) etkilemektedir. Dolayısıyla pamuk döküntülerinden ipliklerin belirli uygulama alanlarında kullanılmak üzere üretilmesi gerekmektedir.

?<