Dokuma makinelerinde atkı atma işleminden önce, çözgü ipliklerinin iki tabakaya ayrılarak atkının geçmesi için bir üçgen formunda tünel oluşturması gerekmektedir. Bu üçgen kesitli tünel ağızlık olarak isimlendirilmektedir.

 

Çerçevelerden kumaş çizgisine kadar olan ağızlık bölgesine “ön ağızlık” denir. Ön ağızlık geometrik boyutlarının atkı taşıyıcısının çözgü ipliklerine sürtünmeden geçmesine imkân verecek boyutlarda olması gerekmektedir. Çerçevelerden çapraz çubuklara ve lamellere ve hatta bazı tezgâhlarda çözgü köprüsüne kadar açılan ağızlık bölgesine ise “arka ağızlık” denir.

 

Dokuma tezgahlarında kullanılan ağızlık açma mekanizmalarının tasarımında kullanılan ana parametreler;

 

• Çerçevelerin sayısı,
• Çerçeveler arası uzaklık,
• Ağızlığın genişliği,
• Ağızlık açısı,
• Çerçevelerin yer değiştirme yüksekliği
• Çözgü ipliklerinin dokuma sırasındaki gerilme kuvvetleridir.

 

Çerçevelerin sayısı dokuma tezgahlarında dokunacak kumaşın çeşidine göre belirlenmektedir. Kamlı ağızlık açma mekanizmaları ile donatılacak tezgâhlarda çerçeve sayısı 8 ila 10, armürlü tezgâhlarda ise 16, 18, 20, 24 ve 28 olabilmektedir.

 

Çerçeveler arası uzaklık modern dokuma tezgâhlarında 12 mm iken, ağır kumaş dokuyan tezgâhlarda bu değer 16 mm olarak belirlenebilmektedir. Ağızlığın genişliği tezgâhın yapısına bağlıdır. Bu uzaklık lamellerin dizildiği bölgeden kumaş çizgisine kadar olan mesafeye eşittir.

 

 

 

 

 

 

Dokuma makinelerinde gerçekleştirilen ağızlık açma işlemleri ağızlığın geometrik formuna göre üste açılan, alta açılan ve her iki yöne simetrik olarak açılan ağızlıklar olmak üzere üç çeşittir.

Aşağıdaki şekilde üste açılan ağızlıklarda çözgü iplikleri kumaş düzleminde üst tarafa doğru kaldırılmaktadır. Yukarı doğru kaldırılan iplikler diğerlerine göre daha fazla gerilmeye maruz kalmaktadır. Üste açılan ağızlık yöntemi genellikle el dokuma tezgâhlarında kullanılmaktadır.

 

 

 

 

 

Aşağıdaki şekilde altta açılan ağızlıklarda ise çözgü iplikleri kumaş düzleminde alt tarafa doğru indirilmektedir. Aşağı doğru indirilen iplikler diğerlerine göre fazladan gerilime maruz kalmaktadır. Altta açılan ağızlık yöntemi genel olarak terk edilmiş bir yöntem olup, çok az uygulamam alanı olan bir ağızlık açma yöntemidir.

 

 

 

 

 

 

 

Altta ve üste açılan ağızlık yapısının bir arada kullanılması ile aşağıdaki şekilde her iki yönde açılan simetrik ağızlık formu elde edilmiştir. Çözgü iplikleri kumaş düzleminden aşağı ve yukarı doğru hareket ettirilmekte ve çözgü iplikleri üzerinde neden olunan gerginlik artış seviyeleri teorik olarak aynı kabul edilmektedir.

 

 

 

 

 

 

Dokuma makinelerinde en yaygın olarak kullanılmakta olan simetrik ağızlıkların dezavantajı üst ağızlığı oluşturacak olan çözgülerin yataydan (kapalı ağızlık konumundan) geçerken gevşemeleridir; ayrıca ağızlığın meydana getirilebilmesi için bütün çözgülerin bu ağızlık mesafesini kat etmesi gerekmektedir. Çözgü köprüsünün kullanımı ile çözgülerin yatay konumdan geçmeleri sırasında oluşabilecek gevşemeler önlenmektedir.

 

Alta açılan, üste açılan ve simetrik ağızlık çeşitlerinin her birisinin makine üzerinde gerçekleştirilmesi sırasında çözgü ipliklerinin yukarı veya aşağı hareket etme mesafeleri farklı şekillerde düzenlenebilmektedir. Ağızlıklar dokuma tezgâhının yan tarafından bakıldığında elde edilen ağızlık görünüşü göre sınıflandırılmaktadır.

 

Çözgü ipliklerinin ağızlık kesitindeki yerleşimine göre isimlendirilen ağızlık çeşitleri;

 

• Düzensiz ağızlık (kirli ağızlık),
• Yarı düzenli ağızlık (yarı temiz ağızlık)
• Düzenli ağızlık (temiz ağızlık)

 

Olarak gruplandırılmaktadır.

 

Düzensiz (kirli) ağızlık

 

çeşidinde çerçevelerin her biri aynı mesafede yer değiştirmekte ve buna bağlı olarak öndeki çerçevelere bağlı çözgü iplikleri ile arkadaki çerçevelere bağlı çözgü ipliklerinin farklı yatay düzlemde bulunmaları sebebiyle düzensiz bir yapı oluşmaktadır.

 

Bu ağızlık yapısında bütün gücülerdeki çözgü tellerinin gerilmeleri nispeten aynıdır. Simetrik ağızlık dikkate alınarak oluşturulmuş olan çizimden aşağıdaki şekilde görüleceği gibi ağızlıkta, alt çözgü tellerinin bir kısmının mekik yolu üzerinde bulunması ipliklerin daha fazla aşınarak kopuş sayısının artmasına neden olmaktadır. Düzensiz ağızlık jakar mekanizmalarında kullanılmaktadır. Çerçeve sayısı düşük olan tezgâhlarda ve denim kumaş dokuyan tezgâhlarda da tercih edilen ağızlık uygulaması düzensiz ağızlık uygulamasıdır.

 

 

 

 

 

 

 

Yarı düzenli ağızlık

 

çeşidinde çerçeveler ve gücülere bağlı çözgü iplikleri genelde alt tabakada düzenli ağızlık tipinde, üst tabakada ise düzensiz ağızlık tipinde bir form oluşturacak şekilde hareket ederler. Bu ağızlık çeşidi daha çok kancalı atkı atma sistemine sahip dokuma tezgâhlarında tercih edilmektedir.

 

 

 

 

 

 

 

 

Düzenli (temiz) ağızlık,

 

ağızlıktan atkı taşıyıcısının geçişi düşünülerek çözgü ipliklerinin aynı eğimde yükselmesinin sağlandığı uygulama tipidir. Bu ağızlık uygulamasında çerçeveler meyilli olarak yükseltilmektedir. Çerçevelerin her birisinin kumaş düzlemine olan mesafeleri birbirinden farklı olmaktadır. Arkadaki çerçeve en uzak konumda yerleşmiştir.

 

Kumaş çizgisine yaklaşıldıkça çerçevelerin hareket mesafeleri azalmaktadır. Bu nedenle ağızlığı oluşturan çözgü gruplarının arasında gerilim farkı doğmaktadır, bu durum düzenli ağızlık uygulamasının dezavantajıdır. Atkı atma sistemlerindeki geliştirilen konstrüksiyonlar sayesinde günümüzün modern tezgâhlarında çerçevelerin hareket mesafeleri azaltılarak bu olumsuzluk mümkün olduğunca azaltılmıştır. Bu ağızlık açma formu mekikli, kancalı, hava veya su jetli gibi tezgâhlarda düzgün ağızlık uygulamasının istendiği yerlerde tercih edilmektedir.