• Neden Tarak Eni ile Ham Kumaş Eni ve Mamül Kumaş Eni farklıdır.
• Neden Çözgü uzunluğu ile Ham Kumaş Uzunluğu ve Mamül Kumaş Uzunluğu farklıdır.
• Kumaş dokunurken aşağıda anlattığım aşamalar gerçekleşir.

 

 

 

 

 

 

1-Çözgü iplikleri Çözgü levendinden gelirken çözgü köprüsünün üzerinden geçer.

 

• Çözgü köprüsü çözgü levendinden gelen ipliklerin yönünü değiştirip paralel olarak kumaş levendine sevkini sağlayan dokuma makinesi elemanıdır.
• Kumaş köprüsü ile aynı doğrultudadır. Çerçeveler aynı hizada durduğunda çözgü ve kumaş köprüleri arasındaki çözgü iplikleri yere paralel durumdadır.
• Çözgü köprüsü hareketli veya sabit olabilir.
• Hareketli olması yani ağızlık açılması anında makinenin iç kısmına doğru hareket etmesi çözgü ipliklerinin gerilmeden dolayı kopmasını önler.
• Dokuma yapıldıkça çözgü ipliklerinin çözgü levendinden sevk edilmesi gerekir.
• Çözgü salma sistemleri çözgü ipliklerinin çözgü levendinden sevk edilmesini sağlayan sistemlerdir.
• Atkılar çözgülere bağlandıkça, tezgâhtaki çözgü boyu kısalacağından levende sarılı çözgü iplikleri ileri doğu bırakılarak gerekli çözgü uzunlukları dokuma tezgâhına beslenir.
• Bu olay Negatif veya pozitif ( salma ) boşalma tertibatlarının herhangi biri ile gerçekleşir.

 

Negatif çözgü ( salma ) boşaltma tertibatı

 

• Dokuma sırasında atkının atılması ile atılan atkı kalınlığında çözgü boşalır (salınır).
• Bu nedenle negatif kesin olmayan anlamına gelir.
• Genellikle ağırlıklı ve yaylı sistemler negatif çalışır.
• Bu sistemde çözgü levendinin döndürülmesi yani çözgü salma işlemi çözgü gerginliği yardımıyla yapılır.
• Kumaş oluşumu sırasında sürekli olarak çekilen çözgü iplikleri gerginliği giderek artar ve bu gerginlik kuvveti çözgü levendini bir miktar döndürür.
• Çözgü levendinin dış kenarına urgan veya banda bağlanmış olan karşı ağırlıklar takılır.
• Çözgü gerginliği ölçümü söz konusu değildir.
• Negatif çözgü salma sistemindeki çözgü gerginliği sürekli artıştan sonra ani bir düşüş şeklinde değişim gösterir.
• Bu değişimin periyodu karşı ağırlığın yeri değiştirilerek sağlanır.
• Ancak ağırlıklarla ilgili her değişim çözgü gerginliğinde ani değişimler meydana getirir.
• Bu da kumaş çizgisinde değişme dolayısı ile sık seyrek hatalara sebep olabilir.

 

Pozitif çözgü ( salma ) boşaltma tertibatı

 

• Dokuma sırasında makinenin her devrinde atkı atılsın veya atılmasın belirli bir oranda çözgü boşalır.
• Boşaltılan bu miktar atkı sıklığına göre ayarlanır ve dokumanın sonuna kadar sabit kalır.
• Bu nedenle pozitif sistemler genellikle dişliler ve kollardan oluşur.
• Çözgü ipliklerinin normal çalışma anında eşit bir gerginlik altında çalışması gerekir.
• Bu gerginlik çerçevelerin kalkması ve mekiğin atılması yönünden çok önemlidir.
• Pozitif çözgü salma sistemleri makine üzerindeki çözgü gerginliğini de dikkate almaktadır.
• Çözgüde herhangi bir gerginlik değişikliği olduğu zaman çözgü köprüsü bu değişiklikten etkilenir.
• Çözgü köprüsüne ipliklerin yaptığı basınç, köprüye bağlı bulunan levyeler aracılığıyla çözgü salma regülâtörlerine iletilerek çözgü gerginliği düzenlenir.

 

2-Çözgü köprüsünden gelen iplikler Lamelli Çözgü Kontrol Sisteminden geçirilir.

 

 

 

 

 

• ( Lameller ince çelik saçtan imal edilmişlerdir.
• Her çözgü ipliğinin üzerinde bir lamel vardır.
• Lameller çözgü gerginliği ile testerelerin üzerinde durabildikleri için çözgü koptuğunda aşağıya düşer.
• Aşağıya düşen lamel elektrik devresini kapar, harekete geçen bir mıknatıs makineyi durdurur.
• Kontrol sistemindeki testereler iç ve dış olmak üzere iki parçadan oluşur.
• İç testere dış testere içinde sağ sol hareketi yapmaktadır.
• Lamel testerenin üzerine düştüğünde testerenin dişleri arasına girerek hareket etmelerini engeller ve makine durur.)
• veya Fotoselli Çözgü Kontrol Sisteminden (Çözgü iplikleri, çözgü köprüsü üzerine yerleştirilen bir fotosel ile kontrol edilir.) 

 

 

 

 

veya Fırçalı Çözgü Kontrol Sisteminden

 

 

 

 

 

(Bu sistemde çözgü köprüsü ile çerçeveler arasına çözgülerin altına döner bir fırça yerleştirilmiştir. Çözgü iplikleri koptuğunda fırçanın üzerine düşer. Çözgülerin üzerine düşmesiyle döner fırça durur ve makineyi de durdurur.) geçer.

 

• 3-Lamellerden sırası ile gelen çözgü iplikleri kumaşı oluşturacak desene yani örgüye göre hazırlanan tahar planına göre çerçevelerde bulunan gücü gözlerinden geçirilir.
• 4-Tahar işleminden sonra Tefeye sabitlenmiş vaziyette bulunan Tarak diş boşluklarından Tarak planına göre ( tarak planı tarak dişilerinden kaçar adet çözgü ipliğini gösteren plandır.)Çözgü iplikleri tarak dişlerinden geçirilir.
• 5-tarak dişlerinden geçirilen çözgü iplikleri kumaş köprüsünden geçtikten sonra kumaş levendinde bulunan uç bezine bağlanır.

 

Bundan sonra ise ;

 

Dokuma makinesi veya diğer ismi ile dokuma tezgâhı çalıştırılır. Atkı ipliği çözgünün sağından soluna ve solundan sağına atılır. Tefe de üzerinde bulunan tarak vasıtası ile atılan atkıyı kumaşa yanaştırır ve bu olay sürekli olarak devam eder.

 

Atkı ipliği;

 

• 1-Mekik ile
• 2-Kancalı sistem ile
• 3-Hava jeti
• 4-Su jeti
• 5-Mekikçikli
• 6-Şişli

 

gibi atkı atma sistemlerinden herhangi biri ile atılarak çözgü iplikleri ile desene göre bağlantı yapar.

 

Örneğin dokuma makinesinin devri dakikada 550 ise 1 dakikada 550 atkı ipliği kumaş sathına yanaşıyor yani kumaş dokunuyor demektir.( çözgü ipliklerinin kopması veya atkı ipliğinin kopması, makinenin durması demektir. Bu da istenmeyen bir olaydır. Çünkü makinenin verimi yani saatte üretilen kumaş metrajını olumsuz etkiler.

 

 

 

 

 

 

• Kumaş dokunduktan sonra kumaş levendine sarılmış olan kumaş topu kesilir. İşte bu kumaşa HAM KUMAŞ denir. Yani dokuma makinesinden çıkmış fakat Terbiye işlemleri görmemiş, kuru ve yaş aprede işlem görmemiş kumaşa HAM KUMAŞ denir.

 

Burada artık çözgü ipliklerinin herhangi bir gerginliği olmadığından yani kumaş serbest halde bulunduğundan hem atkı iplikleri kısalır ( yani kumaş enden çeker) hem de çözgü iplikleri kısalır.( yani kumaş boydan çeker.)

 

• Terbiye işlemleri görmüş, kuru ve yaş aprede işlem görmüş kumaşa ise MAMÜL KUMAŞ denir.

 

( Dokuma fabrikasından veya işletmesinden çıkan ham bezin, satışa hazır bir duruma gelmeden önce gördüğü fiziksel ve kimyasal işlemlerin tümüne ‘’Terbiye işlemleri’’ denilmektedir.

 

Tekstil terbiyesi işlemleri basitçe aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

 

1. Ön Terbiye
2. Renklendirme

a)Boyama

b)Baskı

3. Bitim işlemleri

 

Tekstil mamullerinin terbiye işlemleri uygulama şekline göre ikiye de ayrılır:

 

1. Yaş Terbiye İşlemleri
2. Kuru Terbiye İşlemleri

 

Kuru terbiye işlemleri genellikle bitim işlemleri ile ilgilidir.

 

Yaş terbiye işlemleri ağartma işleminden buruşmazlık, yanmazlık terbiyesine kadar çok değişik işlemleri kapsamaktadır.

 

Yaş terbiye işlemleri, üç temel işlemden oluşur;

 

1. Terbiye Maddesinin Tekstil Materyaline Aktarılması(Aplikasyon, preparasyon)
2. Yıkama
3. Kurutma

 

Kumaşların kullanım özelliklerini, tutum ve görünümlerini geliştirmek için ön terbiye ve renklendirme işlemlerinden sonra, yapılan işlemlere ‘’Bitim İşlemleri’’ denir. Sanayide bitim işlemleri yerine ‘’Apre’’ denilmektedir Kullanım sırasındaki yıkamalara karşı dayanıklı olup olmamasına göre “Geçici” veya “Kalıcı” diye sınıflandırılan bitim işlemleriyle kumaşlara kazandırılan başlıca özellikler şunlardır:

 

 1.Görünüş ile ilgili olanlar Düzgünlük, parlaklık, sıkılık, matlık v.b.

 

  2.Tutum ile ilgili olanlar Sertlik, dirilik, dolgunluk, yumuşaklık, elastiklik, tokluk v.b. 3.Kullanım ile ilgili olanlar Yanmazlık, su geçirmezlik, çekmezlik, keçeleşmezlik, kir tutmazlık, küflenmezlik, anti mikrobiklik, güve yemezlik v.b. )